•  Mapaggigiddanmo kadi nga aramiden ti adu a banag?

•  Kamali a kapanunotan

•  Ti nasaysayaat a pamay-an

•  Ti kuna dagiti padam nga agtutubo

 Kayam kadi a paggigiddanen nga aramiden ti adu a banag? Adu a tattao ti mangibagbaga a dagiti dimmakkel nga agus-usar iti teknolohia mas mapaggigiddanda nga aramiden ti adu a banag ngem kadagiti tattao a nangrugi nga agusar iti teknolohia idi adultodan. Ngem talaga kadi nga agpayso dayta?

 AGPAYSO wenno SAAN?

•   Al-alistom a maaramid ti adu a banag no paggigiddanem nga aramiden dagita.

•   No kanayonmo nga ar-aramiden, nalaklakamton a paggigiddanen nga aramiden ti adu a banag.

•   Mas mapaggigiddan nga aramiden dagiti agtutubo ti adu a banag ngem kadagiti nataengan.

 No “agpayso” ti sungbatmo iti aniaman kadagita, mabalin a naallilawka iti ibagbagada a kayam a paggigiddanen nga aramiden ti adu a banag a mammaminsan.

 Kayam kadi nga aramiden ti dua a banag a mammaminsan? Mabalin a kayam a paggigiddanen nga aramiden ti dadduma nga aktibidad a saan a mapukaw ti pokusmo. Kas pagarigan, no agdengdengngegka iti musika bayat nga agdaldaluska iti kuartom, mabalin a madalusam latta ti kuartom.

 Ngem no padasem a paggiddanen ti dua a trabaho nga agkasapulan iti konsentrasion, posible a saan a nasayaat ti pagbanagan dagita. Isu siguro a kastoy ti imbaga ni Katherine maipapan iti dayta: “Adu nga agpayso ti maaramidam ngem puro palpak.”

 “Adda katkatungtongko idi adda nagteks kaniak a masapul a sungbatak. Pinadasko a paggiddanen, ngem diak naawatan ti kaaduan nga imbaga ti kasarsaritak ken dandani kamali amin ti ispeling ti inteksko.”—Caleb.

 Insurat ti eksperto iti teknolohia a ni Sherry Turkle: “No panunotentayo a mapaggigiddantayo nga aramiden ti adu a banag, . . . sigurado a saan a nasayaat ti resulta dagita. No paggigiddanentayo nga aramiden ti adu a banag, matignay ti utektayo ket mariknatayo a ganadotayo ken panunotentayo a nasayaat ti maar-aramidantayo ngem ti agpayso ket saan met gayam.” a

 “Kunak no kayak idi a paggiddanen ti agteks ken makisarita, ngem idi kuan, napagsinnukatko dagiti ibagak, naibagak ti iteksko koma sa naiteksko ti ibagak koma iti kasarsaritak!”—Tamara.

 Parparigaten laeng dagiti tattao ti bagida no ipadasda a paggigiddanen nga aramiden ti adu a banag. Kas pagarigan, kaaduanna a nabaybayagda a malpas ti asaynmentda. Wenno mabalin nga ulitenda dayta ta saan a nasayaat ti naaramidda. Aniaman kadagita, bassit laengen ti nabati nga orasda para kadagiti banag a kayatda pay koma nga aramiden!

 Adda ngarud nasayaat a rason a naibaga ni Thomas Kersting a maysa a psychotherapist ken school counselor: “No ti utek ket kas iti file cabinet a naurnos ti pannakaipempen dagiti napapateg nga impormasion, ti utek dagiti tattao a kanayon a paggigiddanenda nga aramiden ti adu a banag ket nawara.” b

 “No ad-adu ti paggigiddanem nga aramiden, ad-adu met ti saanmo a makita a detalye. Isu nga imbes a nalpasmo koman, baka naynayonam lang ti trabahom.”—Teresa.

•   Sanayem ti bagim nga agpokus laeng iti maysa a banag. Mabalin a narigat dayta nangruna no nasanaykan a paggiddanen nga aramiden ti adu a banag, kas pagarigan, ti panagadal ken panagteks. Ngem ibaga ti Biblia a ‘siguraduentayo ti napatpateg a bambanag.’ (Filipos 1:10) Saan nga agpapada ti kapateg dagiti ar-aramidentayo. Isu a kitaem no ania ti umuna nga aramidem, ken agpokuska laeng iti dayta a trabaho agingga a malpasmo.

   “Ti saan a nakapokus a panunot ket kas iti maysa nga ubing; no dadduma, masapul a bagaam iti saan, uray no nalaklaka koma a pagustuam lattan no ania ti kayatna.”—Maria.

•   Ikkatem dagiti mangpukaw iti pokusmo. Saanmo kadi a malapdan ti bagim a mangkita iti selponmo bayat nga agad-adalka? Ipanmo dayta iti sabali a kuarto. Iddepem ti TV, ken saanmo a pampanunoten ti aglukat iti social media! Kuna ti Biblia: “Usarenyo ti tiempoyo iti kasayaatan a pamay-an.”—Colosas 4:5.

   “Para kaniak, nasaysayaat no agpokusak lang a mangaramid iti maysa a banag. Naragragsakak no kua ta maburakon dayta iti listaak sa maaramidkon ti sumaruno. Nagmayat ti riknak no adda malpasko.”—Onya.

•   Saan a ti la adda nga ar-aramidem no adda kasarsaritam. No kitkitaem ti selponmo bayat nga adda katkatungtongmo, kinaawan respeto dayta ken mabalin a saan a nasayaat ti panagtungtongyo. Kuna ti Biblia a tratuentayo ti sabsabali iti pamay-an a kayattayo a panangtratoda kadatayo.—Mateo 7:12.

   “No dadduma, no makisarsaritaak ken adingko, agteteks wenno adda sabali nga ar-aramidenna iti selponna. Masuronak! Ngem ti agpayso, kasta met laeng ti ar-aramidek no dadduma!”—David.