Mũndũ ũteyĩtũkaa nĩ ũla woseeaa na mĩtũkĩ ĩtina wa kũkwatwa nĩ ũndũ mũthũku. Mũndũ ethĩawa na nguma ĩsu kumana na maũndũ ala mamũkwatĩte. O tondũ kana katesa kũmanya kũthi katavalũkĩte mavinda meana ũna, no w’o katesa kũmanya ũndũ katonya kũendeea nesa thayũnĩ katakwatĩtwe nĩ mawetu mavinda kwa mavinda.

Syana imwe nikusaa ngoo yĩla ũndũ mũna walea kũthi nesa, yĩla syakwatwa nĩ ũndũ mũito, kana yĩla angĩ moona mavĩtyo ũndũnĩ ũla syĩkwĩkaa. Nasyo ingĩ nikusaa ngoo vyũ. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩsyaĩle kũmanya maũndũ aa maatĩĩe:

• Ti mavinda onthe maũndũ ala twĩkaa maĩlaa.​—Yakovo 3:2.

• Kĩla mũndũ nũkwatawa nĩ maũndũ metu thayũnĩ.​—Mũtavan’ya 9:11.

• Mũndũ atonya kwĩka maendeeo o yĩla walũngwa nĩ ũngĩ.​—Nthimo 9:9.

Kũlea kwĩyĩtũka kũkatetheeasya mwana waku omĩĩsye ateũkw’a ngoo yĩla wakwatwa nĩ mathĩna.

Yĩla mwana waku wasindwa.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Mũndũ mũlũngalu nũvalũkaa mavinda mũonza, na kũkĩla ĩngĩ.”​—Nthimo 24:16.

Tetheesya mwana waku onae maũndũ kwa nzĩa ĩla yaĩlĩte. Kwa ngelekany’o, atonya kwĩka ata avalũka mũtiani wa sukulu? No ekye ngoo na ayasya, “Vaiĩ ũndũ o na ũmwe ndonya kwĩka nesa!”

Nĩ kana ũmanyĩsye mwana waku ndakeyĩtũkae, mũtetheesye amanye ũndũ ũtonya kwĩka maũndũ nesanga ĩvindanĩ yĩngĩ. Kwa nzĩa ĩsu, akatataa kũmina ũ thĩna na ayĩeka kwĩw’aa ũimũũmĩsya.

Ĩvindanĩ o yĩu, ndũkatavasye mwana waku kĩla waĩle kwĩka nĩ kana amine thĩna wake. Vandũ va ũu, mũtetheesye amanye kĩla we mwene waĩle kwĩka. No ũmũkũlye, “Wĩona waĩle kwĩka ata nĩ kana wĩke nesanga ĩsomonĩ yĩla ũũmanyĩw’a?”

Yĩla maũndũ mathũku meekĩka.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Mũyĩsĩ ũndũ thayũ wenyu ũkethĩwa ũilye ũnĩ.”​—Yakovo 4:14.

Vai mũndũ wĩthĩawa esĩ ũndũ ũnĩ maũndũ mekwĩthĩwa mailye. Mũndũ mũthwii ũmũnthĩ ũnĩ no ethĩwe e ngya; mũndũ mũima ũmũnthĩ ũnĩ no ethĩwe e mũwau. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Kũsemba ũkĩlanyonĩ ti kwa ala me mĩtũkĩ, kana kũkita kwa ala me vinya,  . . . ĩndĩ ĩvinda na ĩvuso [kana, ũndũ ũtataĩĩwe] nĩsyĩkĩkaa kwa onthe.”​—Mũtavan’ya 9:11.

Wĩ mũsyai, nĩwĩkaa kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ũsũvĩe mwana waku ndakalike mathĩnanĩ. Ĩndĩ kũneena ũla w’o, ndũtonya kũsiĩĩa mwana waku kumana na maũndũ onthe mathũku.

Kwa w’o, noĩthwa mwana waku ate na ũkũũ wĩanĩtye wa kũmanya woo wa kwasya wĩa kana kwambata kwa thooa wa syĩndũ. Ĩndĩ o na vailye ũu, no ũmũtetheesye akamanya kũmĩanĩsya na mathĩna angĩ​—ta kwa ngelekany’o, ndũũ yake na mũnyanyae yatilĩka, kana kũkw’ĩĩwa nĩ mũndũ wa mũsyĩ. *

Yĩla mwana waku watavw’a eke maendeeo.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Ĩw’a ũtao, . . . nĩ kana wĩthĩwe mũĩ mũminũkĩlyonĩ waku.”​—Nthimo 19:20.

Yĩla mũndũ mũna watavya mwana waku eke maendeeo ũndũnĩ mũna, ũu ti kwasya kana eenda kũtuma mwana waku akwatwa nĩ wia kana aũmĩa, vandũ va ũu eenda kũmũtetheesya eke ũalyũku ũndũnĩ mũna waĩle kũlũngwa.

Yĩla wamanyĩsya mwana waku etĩkĩlae kũlũngwa, inyw’elĩ mũkatetheka. Ĩthe ũmwe wĩtawa John aĩtye atĩĩ: “Ethĩwa kĩla ĩvinda syana ikatananaw’a na mathĩna masyo, vaiĩ ĩvinda ikemanyĩsya. Ikaumaa thĩnanĩ ũmwe ilikĩte thĩnanĩ ũngĩ, na ũkatũmĩa thayũ waku w’onthe ũyĩatĩanĩa nasyo, ndũtata kũvosya myaki ĩla syo ene ikwatĩtye. Ũu ũtumaa asyai, vamwe na i syana mekala mate atanu.”

Ũtonya kũtetheesya mwana waku ata atetheke nĩ ũtao yĩla weewa eke maendeeo? Yĩla mwana waku walũngwa​—yĩthĩwe nĩ sukulu kana o vandũ vangĩ​—ndũkatate kũmũtavya kana ndeeĩaĩlĩte kũlũngwa. Vandũ va ũu, no ũmũkũlye atĩĩ:

• “Wĩona nĩkĩ ũnengiwe ũtao ũsu?”

• “Ũtonya kwĩka maendeeo ata?”

• “Ĩvindanĩ yĩngĩ wakwatwa nĩ ũndũ ta ũũ ũkeeka ata?”

Lilikana, yĩla mwana waku weewa eke maendeeo, ũu ũkatuma aendeea nesa, na ti o ĩvindanĩ yĩĩ yĩ yoka ĩndĩ o na yĩla wĩtw’ĩka mũndũ mũima.