1. Twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa Kĩklĩsto?

MŨĨKĨĨO wa Kĩklĩsto nĩ wa vata mũno. Ĩndĩ ti andũ onthe me mũĩkĩĩo ũsu. (2 Ath. 3:2) O na vailyĩ ũu, Yeova nũnengete kĩla ũmwe wa athaithi make ‘kĩthimo kĩna kya mũĩkĩĩo.’ (Alo. 12:3, The Holy Bible in Current Kikamba Language; Aka. 5:22) Na kwoou, onthe ala me mũĩkĩĩo nĩmaĩle kũtũnga mũvea mũno.

2, 3. (a) Mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo ethĩawa atonya kũkwata moathimo meva? (b) Twĩneenea makũlyo meva?

² Yesũ Klĩsto aisye kana Ĩthe wake wa ĩtunĩ nũkusasya andũ mamũthengeee kwĩsĩla vala ve Mwana wake. (Yoa. 6:44, 65) Mũndũ ambĩĩa kũmũĩkĩĩa Yesũ nĩwĩthĩawa atonya kũekewa naĩ syake. Ũu naw’o ũmũnengae mwanya wa kũtanĩa ngwatanĩo nzeo na Yeova tene na tene. (Alo. 6:23) Tweekie ata nĩ kana twĩthĩwe twaĩlwe nĩ kũkwata ũathimo ũsu ũseũvĩte ũu? Nũndũ twĩ ene naĩ, kĩla kĩtwaĩle no kĩkw’ũ. (Sav. 103:10) Ĩndĩ ĩla Yeova watũsyaisye oonie kana nĩtũtonya kwĩka maũndũ maseo. Na kwoou nũndũ wa mumo wake, nĩwavingũie ngoo sitũ nĩ  kana twĩw’e ũla ũvoo mũseo. Kuma vau nĩtwaambĩĩe kwonany’a kana nĩtũmũĩkĩĩe Yesũ, twĩ na wĩkwatyo wa kwĩsa kũkwata thayũ ũtathela.—Soma 1 Yoana 4:9, 10.

³ Ĩndĩ sũanĩa makũlyo aa: W’o mũĩkĩĩo nĩ kyaũ? Kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo no kwĩka kũmanya moathimo ala Ngai ũtwathĩte? Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, twaĩle kwonany’a mũĩkĩĩo witũ kwa nzĩa syĩva?

4. Elesya nĩkĩ mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo ti ũla wĩkĩte o kũelewa kĩeleelo kya Ngai.

⁴ Mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo nĩwĩthĩawa aeleetwe nĩ kĩeleelo kya Ngai, ĩndĩ ti ũu w’oka. Mũndũ ta ũsu ethĩawa na mea maingĩ mũno ma kwĩka kwenda kwa Ngai. Kũĩkĩĩa nzĩa ĩla Ngai ũtũmĩaa nĩ kana etũtangĩĩa nĩkũtumaa mũndũ wĩ mũĩkĩĩo atavya angĩ ũvoo mũseo. Nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Vaulo waeleisye ũndũ ũsu kwa nzĩa ĩno: ‘Ethĩwa ũkamumbũla Yesũ na kanyw’a waku kana nĩwe Mwĩaĩi, na ũkeetĩkĩla ngoonĩ yaku kana Ngai nĩwamũthayũũkisye kũmumya akw’ũnĩ, ũkatangĩĩwa: Nũndũ mũndũ nĩwĩtĩkĩlaa na ngoo kũvikĩa ũlũngalu; na nĩwumbũlaa na kanyw’a kũvikĩa ũtangĩĩo.’—Alo. 10:9, 10; 2 Ako. 4:13.

5. Nĩkĩ mũĩkĩĩo nĩ wa vata mũno, na tũtonya kwĩka ata wĩkale wĩ mũlũmu? Nengane ngelekany’o.

⁵ Nĩtwĩsĩ nesa kana tũte na mũĩkĩĩo na tũtosete matambya ma kũũlũlũmĩlya, tũyĩsa kũkwata thayũ ũtathela nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ ĩla twathĩtwe nĩ Ngai. No tũelekany’e mũĩkĩĩo na mũtĩ mũvande. Mũtĩ nĩwaĩle kũng’ithw’a nĩ kana wĩane. Mũtĩ mũvande ndũtũaa vandũ vamwe ta mũtĩ wa kũseũvw’a. Wang’ithw’a nesa nũsanzamũkaa na ũyĩana, ĩndĩ ũkaa kĩw’ũ wĩka kũvoova. O na mũtĩ wĩĩendeee o nesa ũkaema kũng’ithw’a nesa, ũendeea naĩ nginya ũkesa kũma. Ũu now’o mũĩkĩĩo witũ ũilyĩ. Ũkaema kũsiw’a nesa wambĩĩa kwonza na mũthya ũikw’a. (Luka 22:32; Aevl. 3:12) Ĩndĩ tũkasũvĩa mũĩkĩĩo witũ ũndũ vaĩle, wĩkala wĩ mũlũmu, ũkaendeea ‘kwĩana,’ na ithyĩ ene twĩthĩwa twĩ “aima mũĩkĩĩonĩ.”—2 Ath. 1:3; Tito 2:2.

6. Ĩandĩko ya Aevelania 11:1 yĩeleetye mũĩkĩĩo kwa nzĩa syĩva ilĩ?

⁶ Mbivilia nĩeleetye mũĩkĩĩo nĩ kyaũ ĩandĩkonĩ ya Aevelania 11:1. (Soma.) Mũĩkĩĩo ũkonetye maũndũ aa elĩ ala tũtamba kũmona: (1) “Maũndũ ala mekwatĩtw’e.” Asu nĩ maũndũ ma ĩvinda yũkĩte ala twathĩtwe ĩndĩ matanamba kwĩanĩa, ta kũminwa kwa ũthũku w’onthe ĩũlũ wa nthĩ na kwona ĩla nthĩ nzaũ twathĩtwe. (2) “Maũndũ ala matonekaa.” Maũndũ asu nĩ ta kũmanya kana Yeova Ngai, Yesũ Klĩsto, na alaĩka me kw’o o na kau tũyaamona. O na ĩngĩ nĩ vamwe na kũmanya kana Ũsumbĩ wa ĩtunĩ wĩ vo. (Aevl. 11:3) Tũtonya kwonany’a ata twĩ na wĩkwatyo mũlũmu na kana nĩtũĩkĩĩe maũndũ asu matonekaa maneenewe Ndetonĩ ya Ngai? Tũtonya kwĩka ũu kwĩsĩla ndeto na meko maitũ. Tweeka ũu now’o tũtonya kwasya twĩ na mũĩkĩĩo wa w’o.

7. Maũndũ ala Noa weekie metũtetheesya ata tũelewe mũĩkĩĩo nĩ kyaũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 26.)

⁷ Ĩandĩko ya Aevelania 11:7 nĩyonanĩtye mũĩkĩĩo ũla Noa waĩ naw’o. Yaĩtye kana Ngai nĩwamũkanisye ĩũlũ wa ‘ũvoo wa maũndũ ala matanamba kwoneka, [na nũndũ] wa kũmũkĩa Ngai, nĩwaseũvisye ngalawa avĩtye nyũmba yake.’ Kwoou Noa nĩwoonanisye mũĩkĩĩo wake kwa kwaka ngalawa ĩsu yaĩ nene mũno. Vate nzika, no nginya atũi make methĩwe mamũkũlilye nĩkĩ ũkwaka kĩndũ kĩu kĩnenevete ũu. We Noa nĩwĩthĩwa eekie kũvindya kana akamea makwatye maũndũ a moo? Ekaĩ! Vandũ va ũu, mũĩkĩĩo wake nĩwatumie  amatavya ũvoo e na ũkũmbaũ na akany’a andũ asu ĩũlũ wa ũsilĩlo ũla Ngai wavangĩte kũmaetee. O na nĩvatonyeka Noa akethĩwa atavisye andũ asu ndeto ila Yeova Ngai wamũtavĩtye. Yeova amwĩĩte atĩĩ: “Mũminũkĩlyo wa mĩĩ yonthe nĩwooka mbee wakwa; nũndũ nthĩ nĩyusũĩtwe nĩ ũng’endu kwondũ woo . . . Nĩngũete kĩw’ũ kingĩ ĩũlũ wa nthĩ, kyanange mĩĩ yonthe, yĩ na mĩvevo ya thayũ nthĩnĩ wayo, ungu wa ĩtu, kyonthe kĩla kĩ kũũ nthĩ kĩkakw’a.” O na ĩngĩ vai nzika kana Noa nĩwamaeleisye kĩla maaĩle kwĩka nĩ kana matangĩĩwe. Nĩvatonyeka akethĩwa amatavisye ũndũ ũũ Ngai wamwĩĩte no nginya eke: “Ũkalika ngalawanĩ.” Kwa nzĩa ĩsu, Noa nĩwoonanisye mũĩkĩĩo wake ĩngĩ kwa kwĩthĩwa e “mũtavan’ya wa ũlũngalu.”—Mwa. 6:13, 17, 18; 2 Vet. 2:5.

8. Mũmanyĩw’a Yakovo aveveewe aelesya kyaũ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa w’o wa Kĩklĩsto?

⁸ Nĩvatonyeka Yakovo akethĩwa aandĩkie valũa wake ĩvinda ĩkuvĩ Vaulo amina kũandĩkĩa Aevelania valũa amaeleetye mũĩkĩĩo nĩ kyaũ. O ta Vaulo, Yakovo nĩwaeleisye kana Mũklĩsto wĩ na mũĩkĩĩo ũla wa w’o no nginya awonany’e na meko, ĩndĩ ti o kwĩthĩwa aĩkĩĩe maũndũ. Aisye atĩĩ: “Mbon’ya mũĩkĩĩo waku ute na meko, nakwa nĩngũkwon’ya mũĩkĩĩo wakwa na meko makwa.” (Yak. 2:18) Yakovo nĩwasyokie  aelesya kana mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo wĩ na meko e kĩvathũkany’o vyũ na mũndũ wĩkaa kũĩkĩĩa ũndũ mũna. O nasyo ndaimoni niĩkĩĩaa kana Ngai e kw’o ĩndĩ ũsu ti w’o ũla mũĩkĩĩo wa w’o. Nĩkĩ? Nũndũ syo syĩkaa maũndũ maleanĩte vyũ na kĩeleelo kya Ngai. (Yak. 2:19, 20) Kĩvathũkany’o na ũu, Yakovo nĩwaneenie ĩũlũ wa Avalaamu, ũla waĩ na mũĩkĩĩo wa w’o. Akũlilye ũũ: “Avalaamu, ĩthe waitũ, ndaatalĩlwa ũlũngalu ũndũ wa meko, yĩla wathembie Isaka mwana wake kĩthembeonĩ? Nũkwona ũndũ mũĩkĩĩo watethanisye na meko make, na kwondũ wa meko mũĩkĩĩo nĩweanĩw’e.” Na nĩ kana Yakovo akindĩlĩĩle kana mũĩkĩĩo waĩle kwonanw’a na meko, ongeleeile ndeto ii: “Mwĩĩ ũte na veva nĩ mũkw’ũ, no ta ũu mũĩkĩĩo ũte na meko nĩ mũkw’ũ.”—Yak. 2:21-23, 26.

9, 10. Mũtũmwa Yoana atũtetheesye ata tũelewe vata wa kwonany’a mũĩkĩĩo witũ?

⁹ Myaka mbee wa 30 kuma vau, mũtũmwa Yoana nĩwaandĩkie yĩla Ĩvuku ya Ũvoo Mũseo na valũa ingĩ itatũ. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, We nĩweetĩkĩlanile na kĩla aandĩki ala angĩ ma Mbivilia maveveewe kũelesya ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa w’o wa Kĩklĩsto? Mavukunĩ ala Yoana waandĩkie atũmĩie ndeto ya Kĩkiliki ĩla mavinda amwe ĩalyũlawa “kwĩtĩkĩla” kana “kwonany’a mũĩkĩĩo,” na atũmĩie ndeto ĩsu mavinda maingĩ mũno kwĩ mũandĩki ũngĩ o na wĩva wa Mbivilia.

¹⁰ Kwa ngelekany’o, Yoana aeleisye atĩĩ: “Ũla wĩtĩkĩlaa ũ Mwana e na thayũ ũtathela; ĩndĩ ũla ũtamwĩtĩkĩlaa [kana “ũtamwĩw’aa,” NWT] Mwana ndakona thayũ, ĩndĩ ũthatu wa Ngai wĩkalaa ĩũlũ wake.” (Yoa. 3:36) Kwoou Mũklĩsto wĩ na mũĩkĩĩo wa w’o no nginya ew’e mĩao ya Yesũ. O na mavinda maingĩ Yoana aiandĩka nĩwawetaa ndeto sya Yesũ ila syonanĩtye kana Mũklĩsto no nginya aendeee kwonany’a mũĩkĩĩo ate kũeka.—Yoa. 3:16; 6:29, 40; 11:25, 26; 14:1, 12.

11. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa kũmanya ũla w’o?

¹¹ Nĩtũtũngaa mũvea mũno nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwatũmĩie veva wake mũtheu nĩ kana atũvuanĩsye ũla w’o na nĩ kana atũtetheesye twonany’e twĩ na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa ũla ũvoo mũseo. (Soma Luka 10:21.) Tũikaaĩse kũlwa tũeke kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa kũtũkusya kwake kwĩsĩla vala ve Mwana wake, ũla nĩwe “mwambĩlĩlya na mwĩanĩsya wa mũĩkĩĩo witũ.” (Aevl. 12:2) Nĩ kana twonany’e nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mumo ũsu twooniw’e, twaĩle kũendeea kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ kwa kũvoya na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai.—Aev. 6:18; 1 Vet. 2:2.

12. Tũtonya kwonany’a mũĩkĩĩo witũ ata?

¹² Nĩtwaĩle kũendeea kwonany’a kana nĩtũĩkĩĩaa mawatho ma Yeova. Ĩndĩ no nginya twĩke maũndũ mekwoneka nesa vyũ nĩ andũ ala angĩ. Kwa ngelekany’o, no nginya tũendeee kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai na kũendeeaa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a. O na ĩngĩ no nginya tũendeee kwĩka “andũ onthe nesa, ĩndĩ mũno ala ma nyũmba ya mũĩkĩĩo.” (Aka. 6:10) O na eka ũu, twaĩle kwĩkĩa kĩthito ‘tumye mũndũ ũla wa tene na meko make,’ na kwĩsũvĩana na ũndũ w’onthe ũla ũtonya kwonzya ngwatanĩo yitũ na Yeova.—Ako. 3:5, 8-10.

13. “Kũĩkĩĩa Ngai” nĩ kwa vata ata, na kũelekanĩtw’e na kyaũ, na nĩkĩ?

¹³ Mbivilia yaĩtye ũũ: “Vate mũĩkĩĩo kũitonyeka kũmwendeesya [Ngai]; nũndũ ũla wũkaa kwa Ngai mũvaka etĩkĩle kana e vo, na ĩngĩ nũmanengae ĩtuvi ala mamũmanthaa.” (Aevl. 11:6) Ndeto ya Ngai yaĩtye kana “kũĩkĩĩa Ngai” nĩ ũndũ ũmwe katĩ wa maũndũ ala Aklĩsto ma w’o maĩle kwĩka. Maũndũ asu nĩmo maelekanĩtw’e  na “wambĩlĩlyo” wa mwako. (Aevl. 6:1) No nginya Aklĩsto ‘mekĩe mũĩkĩĩonĩ woo’ nguma ingĩ sya vata nĩ kana maendeee ‘kwĩyĩkalya ene wendonĩ wa Ngai.’—Soma 2 Vetelo 1:5-7; Yuta 20, 21.

14, 15. Ũtonya kwasya ata waelekany’a mũĩkĩĩo na wendo?

¹⁴ Aandĩki ma Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto mawetete mũĩkĩĩo mavinda maingĩ mũno kwonany’a kana nĩ wa vata. Vai nguma ĩngĩ ya Kĩklĩsto ĩwetetwe mavinda maingĩvĩte ũu. Ĩndĩ ũu nĩ kwonany’a kana mũĩkĩĩo nĩw’o nguma ĩla ya vata vyũ ya Kĩklĩsto?

¹⁵ Vaulo aelekanilye mũĩkĩĩo na wendo na aandĩka atĩĩ: “O na ngethĩwa na mũĩkĩĩo w’onthe, o na wa kũthamya iĩma, na ndi na wendo, nyie ti kĩndũ.” (1 Ako. 13:2) Nake Yesũ nĩwakindĩlĩĩle vata wa kũmwenda Ngai mũno vyũ ĩla wasũngĩaa ĩkũlyo yĩĩ: “Mĩaonĩ, mwĩao ũla mũnene nĩ wĩva?” (Mt. 22:35-40) Wendo ũkuĩte nguma mbingĩ sya vata sya Kĩklĩsto, na mũĩkĩĩo nũmwe wa isu. Mbivilia yaĩtye kana “wendo . . . nĩwĩtĩkĩlaa maũndũ onthe.” Ũu nĩ kwasya kana mũndũ wĩ wendo nũĩkĩĩaa maũndũ ala Ngai ũwetete Ndetonĩ yake ya w’o.—1 Ako. 13:4, 7.

16, 17. Mũĩkĩĩo na wendo iwetanĩw’e ata Maandĩkonĩ? Kĩla kĩnene nĩ kĩva, na nĩkĩ?

¹⁶ Nũndũ mũĩkĩĩo na wendo nĩ nguma sya vata mũno, mavinda maingĩ aandĩki ma Mbivilia nĩmakothaa kũiwetanĩsya vamwe. Kwa ngelekany’o, mũtũmwa Vaulo eekĩie ana-a-asa make vinya ‘mekĩe ngao ya kĩthũi ya mũĩkĩĩo na wendo.’ (1 Ath. 5:8) Nake Vetelo aandĩkie: ‘Ũla mũmwendaa [Yesũ] o na kau mũiaamwona; o na mũtiũmwona yu, ĩndĩ mũkĩmwĩtĩkĩla.’ (1 Vet. 1:8) Yakovo nake akũlilye ana-a-asa make etĩkĩw’a mauta atĩĩ: ‘Ngai ndaamanyuva ala ngya ma kũũ nthĩ methĩwe athwii mũĩkĩĩonĩ, na atiĩwa ma ũsumbĩ ũla wamathie ala mamwendaa?’ (Yak. 2:5) Yoana aandĩkie: ‘Na mwĩao wake [Ngai] nĩ ũũ, kana twĩtĩkĩle syĩtwa ya Mwana wake Yesũ Klĩsto, na kwendana.’—1 Yoa. 3:23.

¹⁷ O na kau mũĩkĩĩo nĩ wa vata, ĩvinda yũkĩte tũikethĩwa ĩngĩ na vata wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa mawatho ma Ngai nĩkwĩthĩwa wĩkwatyo ũla twĩ naw’o ũkeethĩwa ũneanĩa. Ĩndĩ vai ĩvinda yĩkavika tũeke kwenda Ngai na mũtũi. Kwoou nĩkyo kĩtumi Vaulo waisye atĩĩ: “Ĩndĩ yu kwĩkalĩte mũĩkĩĩo, na wĩkwatyo, na wendo, asu atatũ; na mũnene wa asu nĩ wendo.”—1 Ako. 13:13.

18, 19. Ũmũnthĩ twonanĩtye ata nesa vyũ kana twĩ na mũĩkĩĩo, na nũũ ũla waĩlĩte kwosa nguma nũndũ wa ũu?

¹⁸ Ũmũnthĩ andũ ma Yeova nĩmethĩĩtwe mayonany’a nĩmaĩkĩĩte vyũ kana Ũsumbĩ wa Ngai nũsumbĩkĩte. Kĩu kĩtumĩte kwĩthĩwa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa mbee wa milioni nyanya ĩũlũ wa nthĩ yonthe, ala mekalaa na mũuo na ngwatanĩo ikundinĩ syoo. Nĩmonanasya ũsyao wa veva wa Ngai kwa nzĩa nene mũno. (Aka. 5:22, 23) Ũsu nĩ wonany’o mũnene ta kĩ wa Aklĩsto me mũĩkĩĩo wa w’o na wendo wa w’o!

¹⁹ Vai mũndũ wĩsa kwasya kana ũu w’onthe wĩanĩĩte nũndũ wake. Ngai e weka no we ũtonya kwĩanĩsya kĩu. Wĩa ũsu wa ũsengy’a nũetae “syĩtwa kwa Yeova, wonan’yo wa tene na tene ũla ũtakavetwa.” (Isa. 55:13) Kwa w’o, ‘kũtangĩĩwa kwondũ wa mũĩkĩĩo’ nĩ “mũthĩnzĩo wa Ngai.” (Aev. 2:8) Yeova nũkũendeea kũtetheesya andũ aingĩ mamesye mũĩkĩĩo vala ũĩ nginya ĩla nthĩ yonthe ĩkausũa andũ mate naĩ, alũngalu, na atanu, na kĩu kĩikalea kũtuma ĩsyĩtwa yake yĩtaĩwa tene na tene. Ekai ĩndĩ tũtw’e kũendeea kwonany’a kana nĩtũĩkĩĩaa mawatho ma Yeova!