MWAKANĨ wa 1970, andũ ala mavukũaa syĩndũ sya tene nĩmaumbũie ĩvuku ya kũkũnzwa kĩsionĩ kya Ein Gedi, Israel. Mayĩthĩie ngalĩko ya ũthũĩlonĩ wa syũa vakuvĩ na Ũkanga wa Mũnyũ (Dead Sea), na yavĩte mũno. Mayĩkwatie ĩsinakokenĩ yavĩviw’e yĩla ndũa ĩsu yaanangiwe ta katĩkatĩ wa mwaka wa 500 na 550 ĩtina wa Klĩsto. Ĩvuku yĩu yaanangĩkĩte ũkethĩa yĩisomeka, na keka nĩyakũnzũawa yĩtw’ĩka kĩndũ kĩte wĩa. Ĩndĩ nĩvesie kũtũmĩwa tekinolongyia ĩmwe ya kũsisya nĩ kyaũ kĩ nthĩnĩ (3-D scanning technique). Na nũndũ wa kũtũmĩa vulongulamu ya matukũ aa ya kombiũta, yu ĩvuku yĩu no yĩsomwe.

Nĩ kyaũ kĩ nthĩnĩ? Nĩ maandĩko me Mbivilianĩ. Mĩsoa ĩla yĩ kalungunĩ kala katiele ka ĩvuku yĩu yumĩte ilungunĩ sya mbee sya ĩvuku ya Alivai. Mĩsoa ĩsu yĩ na ĩsyĩtwa ya Ngai yĩandĩkĩtwe na ila nthoo sya Kĩevelania (Tetragrammaton). Ĩvuku yĩu nĩ ta yaandĩkiwe katĩkatĩ wa mwaka wa 50 ĩtina wa Klĩsto na wa 400 ĩtina wa Klĩsto. Ethĩwa ũu nĩ w’o, yĩu nĩyo ĩvuku ya kelĩ kwa ũkũũ katĩ wa mavuku ma kũkũnzwa ala me na maandĩko ma Mbivilia ma Kĩevelania, kuma yĩla Mavuku ma Ũkanga wa Mũnyũ (Qumran) moonekie. Mũndũ wĩtawa Gil Zohar aandĩkĩe ũũ ĩkasetinĩ ya The Jerusalem Post: ‘Mavuku ma Ũkanga wa Mũnyũ, ala me na ũkũũ wa myaka 2,000, nĩmo makũũ vyũ nũndũ maandĩkiwe mũminũkĩlyonĩ wa ĩvinda ya Ĩkalũ ya Kelĩ, na makaatĩĩwa nĩ ĩvuku ya Aleppo Codex yĩla yaandĩkiwe ta mwaka wa 930 ĩtina wa Klĩsto. Na kwoou vau katĩ vathelete myaka ta 1,000 vatonekana mavuku angĩ ma tene mũvaka yĩla tweethĩiwe tũtonya kũsoma kalungu ka Ein Gedi ka Alivai.’ Kwosana na asomi, ĩvuku yĩu ya kũkũnzwa yĩĩkĩĩthya nesa vyũ kana maandĩko ma Torah ala maumĩĩw’e nĩ Masoretes ‘mayaavĩndũka myakanĩ ĩsu yonthe na kana mavĩtyo ma ala mekumĩĩsya mayaavĩndũa kĩla kyaandĩkiwe.’