Ayuti ma ĩvinda ya tene nĩmakĩĩte ũwau wa mangũ ũla waĩ kw’o ĩvinda yĩu. Ũwau ũsu mũthũku ũtilangaa syaa sya moko na sya maaũ na ũkatuma mũndũ ekala naĩ vyũ. Ũwau wa mangũ ndwaĩ na ndawa. Kwoou andũ ala maĩ na ũwau ũsu nĩmaaĩle kũvetwa vaasa na ala angĩ na maitavasya andũ kana me na ũwau ũsu.—Alivai 13:45, 46.

Atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti nĩmaseũvĩtye mĩao yavĩtũkĩte ĩla yaĩ Maandĩkonĩ ĩũlũ wa ũwau ũsu wa mangũ, na ũu watumaa andũ ala me na ũwau ũsu mathĩna mũno. Kwa ngelekany’o, amanyĩsya ma mĩao maumĩtye mwĩao ũkwasya kana andũ maĩle kwĩkala ũasa wa vuti 6 kana mita 2 kuma vala ve mũndũ ũwaĩte mangũ. Ĩndĩ ethĩwa kwĩ kĩseve, andũ maaĩle kwĩkala ũasa wa vuti 150 kana mita 45 kuma vala ve mũndũ ũwaĩte mangũ. O na kũtw’ĩka Maandĩko maĩtye kana ala mawaĩte mangũ mekalae “ũtee wa mwako wa maema,” ve asomi amwe ma mĩao ya Kĩyuti maeleasya kana ndeto isu syoonanasya kana maaĩle kwĩkala nza wa ndũa ila syaakĩwe ngũta. Kwoou ĩla mũmanyĩsya ũmwe woona mũndũ ũwaĩte mangũ e ndũanĩ ĩsu, amwĩkĩasya mavia na aimwĩa atĩĩ: “Enda kũla waĩle kwĩkala, na ndũkavukye andũ ala angĩ.”

Yesũ aĩ kĩvathũkany’o vyũ na amanyĩw’a asu! Vandũ va kũlũngya andũ ala mawaĩte mangũ, Yesũ nĩweethĩawa eyũmbanĩtye kũmakiita na kũmavosya.—Mathayo 8:3.

Kũthasya mũtwaano nĩ ũndũ waĩ na ngusanĩsyo mũno katĩ wa atongoi ma ndĩni ĩvindanĩ ya atũmwa. O na ve ĩvinda Avalisi amwe mamũkũlilye Yesũ ĩkũlyo yĩĩ mayenda kũmũtata: “Nĩkwosana na ĩla mĩao mũndũ kũmũeka mũka kwondũ wa kĩla ũndũ?”—Mathayo 19:3.

Mĩao ya Mose nĩyeetĩkĩlĩtye mũndũũme kũthasya mũtwaano na mũka ethĩwa “nĩwonete ũndũ ũtaĩle kwake.” (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 24:1) Ĩvindanĩ ya Yesũ, kwaĩ sukulu ilĩ sya amanyĩsya ma ndĩni ya Kĩyuti ila syamanyĩasya maũndũ me kĩvathũkany’o ĩũlũ wa mwĩao ũsu. Sukulu ĩmwe yeetawa Shammai ĩla yeethĩawa na kĩthito kya kũkwata mĩao, yamanyĩasya kana kwosana na mwĩao ũsu kĩtumi kĩla kyaĩ kĩtonya kũtuma andũ mathasya mũtwaano nĩ “ũvuku” kana ũlaalai. Nayo sukulu ĩla ĩngĩ yeetawa Hillel, yamanyĩasya kana mũndũũme aĩ atonya kũthasya mũtwaano ethĩwa nĩwaemanwa na mũka, o na ethĩwa maemanĩwa ũndũ mũnini. Kwosana na ũndũ sukulu ĩsu yamanyĩasya, mũndũũme aĩ atonya kũlũngya kĩveti kyake ethĩwa kyaua lĩu ũte mũyo kana ethĩwa nĩwonie mũndũ mũka ũngĩ mwanake.

Yu ĩndĩ-ĩ, Yesũ asũngĩie ata yĩla ĩkũlyo wakũlilw’e nĩ Avalisi? Amasũngĩie atĩĩ: “O ũla ũkamũeka mũka wake, ate o kwondũ wa ũlaalai, na aitwaa ũngĩ, nũnũũlaalaa: na ũla wĩmũtwaa ũsu ũeketwe nũnũũlaalaa.”—Mathayo 19:6, 9.