1-3. (a) Veva mũtheu watongoeisye Vaulo ata vamwe na ala waĩ namo? (b) Twĩneenea maũndũ meva?

 KĨKUNDI kĩmwe kya aka nĩkyambĩĩisye kyalo kuma ndũanĩ ya Vilivi, ĩla yaĩ kĩsionĩ kya Masetonia. O na mataendete mũno, nĩmavikie kalũsĩnĩ keetawa Kangaito. Mavika vau, nĩmekalile ũtumonĩ wa kalũsĩ kau nĩ kana mavoye kwa Ngai wa Isilaeli, o tondũ matwĩe mekaa ĩvindanĩ ĩvĩtu. Yeova no wamene me vau.—2 Mav. 16:9; Sav. 65:2.

² Ngalĩko ĩla ĩngĩ nayo, vaĩ kĩkundi kya aume kyaĩ kĩnambĩĩsya kyalo kuma ndũanĩ ya Lisitela, ĩla yaĩ ngalĩko ya ĩtheo ya kĩsio kya Kalatia. Ndũa ĩsu yaĩ ũasa wa kĩlomita mbee wa 800 kuma ndũanĩ ya Vilivi welekele ngalĩko ya wumĩlonĩ wa syũa. Ĩtina wa mĩthenya kauta, nĩmavikie lelũnĩ mũnene wa Lomi, ũla waalanĩtwʼe mavia ũkeanana nesa. Lelũ ũsu waendete kĩsionĩ kya Asia, kĩla kyaĩ ngalĩko ya ũthũĩlonĩ wa syũa, na kyatũĩte andũ aingĩ mũno. Aume asu maĩ Vaulo, Sila, na Timotheo. Na yu mendaa kũtheea na lelũ ũsu nginya mavike ndũanĩ ya Eveso na ndũanĩ ingĩ ila syaĩ na andũ ngili mbingĩ mendaa kwĩwʼa ĩũlũ wa Klĩsto. Ĩndĩ o na kau maĩ na mea maingĩ ma kũvika ndũanĩ isu, veva mũtheu nĩwamongamisye kwa nzĩa ĩtaeleetwʼe ũtheinĩ matanambĩĩa kyalo kyoo. Nĩmasiĩĩiwe kũthi kũtavanyʼa kĩsionĩ kya Asia. Nĩkĩ? Nũndũ Yesũ endaa kũmatongoesya atũmĩĩte veva mũtheu mathi makatavanyʼe kĩsionĩ kĩngĩ. Endaa mesĩle kĩsionĩ kya Asia Nini na mayĩinga Ũkanga wa Aekea nginya isionĩ ila syaĩ ndumonĩ sya kala kalũsĩ keetawa Kangaito.

³ Ũmũnthĩ, no twĩmanyĩsye maũndũ ma vata twasũanĩa ũndũ Yesũ watongoeisye Vaulo na ala waĩ namo kwa nzĩa ya mwanya nginya kĩsionĩ kya Masetonia. Kwoou, ekai yu tũneenee maũndũ amwe meekĩkie kyalonĩ kĩu kya kelĩ kya Vaulo kya ũmisonalĩ, kĩla kyaambĩĩie ta mwakanĩ wa 49 ĩtina wa Klĩsto.

4, 5. (a) Kweethĩiwe ata Vaulo na ala waendanĩtye namo mathengeea Vithinia? (b) Vaulo na ala waĩ namo meekie ũtwi wĩva, na kweethĩiwe ata ĩtina wa vau?

⁴ Ĩtina wa Vaulo vamwe na ala waĩ namo kũsiĩĩwa nĩ veva mũtheu kũtavanyʼa kĩsionĩ kya Asia, nĩmaendie na ngalĩ ya ĩũlũ makatavanyʼe ndũanĩ sya Vithinia. Maikaatwʼĩka nĩmavika ndũanĩ isu, nĩmatonya kwĩthĩwa makuie mĩthenya kauta, mesĩle malelũnĩ ma mũthanga ala mesĩle isionĩ itatũĩte andũ aingĩ mũno sya Velikia na Kalatia. Ĩndĩ mathengeea Vithinia, Yesũ nĩwatũmĩie veva  mũtheu ĩngĩ kũmasiĩĩa. (Meko 16:6, 7) Kũvikĩĩa vau no nginya aume asu methĩwe masaanĩawʼa nĩ kĩla kyaendeee. Nĩmeesĩ nesa ũvoo ũla maĩlĩte kũtavanyʼa, na nĩmeesĩ nesa ũndũ maĩlĩte kũũtavanyʼa. Ĩndĩ, mayeesĩ kĩsio kĩla maĩlĩte kũtavanyʼa. Nĩmakũnangĩte mũomo wa kũlika Asia kwa nzĩa ya ngelekanyʼo, na makasiĩĩwa. Na yu maĩ manakũnanga mũomo wa kũlika Vithinia na makasiĩĩwa ĩngĩ. O na vailye ũu, Vaulo nĩwatwʼĩte kũendeea kũkũnanga nginya ese kũkwata mũomo ũla ũkũvingũĩwa. Na nũndũ wa ũu, aũme asu nĩmeekie ũtwi waĩ ũtonya kwoneka ũte wa ũĩ. Nĩmakwatie nzĩa melekele ngalĩko ya ũthũĩlonĩ wa syũa, na ĩtina wa mũendo wa kĩlomita 550 mesĩle ndũanĩ syĩ kĩvathũkanyʼo, mavika kĩlĩndĩnĩ kya Teloa, vala maĩ matonya kwosa meli na mayĩinga nginya Masetonia. (Meko 16:8) Ĩtina wa kũkũnanga mĩomo ĩlĩ ĩkaema kũvingũka, ĩvinda ya katatũ nĩwavingũĩwe.

⁵ Luka, ũla ũandĩkĩte Ĩvuku ya Ũvoo Mũseo, na wakomanĩie na Vaulo Teloa nũeleetye kĩla kyeekĩkie. Aandĩkie ũũ: “Kwĩ ũtukũ, Vaulo nĩwoonie woninĩ mũndũũme wa Masetonia aũngamĩte aimwĩsũva, akĩmwĩa: ‘Inga wũke Masetonia nĩ kana ũtũtetheesye.ʼ Na amina kwona woni ũsu oou, nĩtwavangie kũthi Masetonia nũndũ nĩtwamanyie kana Ngai nĩwatwĩaĩe tũmatavye ũvoo mũseo.” a (Meko 16:9, 10) Yu Vaulo aĩ anamanya kĩsio kĩla waĩle kũtavanyʼa. Na vate nzika, nĩwatanie mũno nũndũ nĩwaendeeie kũkũnanga atekũeka! Vau kwa vau, aume asu nĩmalikile melinĩ nĩ kana mathi kĩsionĩ kya Masetonia.

6, 7. (a) Tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa maũndũ ala Vaulo wakomanie namo e kyalonĩ? (b) Ngewa ya Vaulo yĩtũĩkĩĩthya ũndũ wĩva?

⁶ Yo ngewa ĩno yĩtũmanyĩsya kyaũ? We nĩwoona kana veva wa Ngai walikĩlĩĩile maũndũ ĩtina wa Vaulo kũkũsya athi kĩsionĩ kya Asia? O na nĩtwoona kana Yesũ alikĩlĩĩile maũndũ ĩngĩ ĩtina wa Vaulo kũthi nginya vakuvĩ na Vithinia. Na ĩtina wa Vaulo  kũthi nginya Teloa, nowʼo Yesũ walikĩlĩĩile na amelekelya kĩsionĩ kya Masetonia. O na ũmũnthĩ, Yesũ e Mũtwe wa kĩkundi, no atũtongoesye kwa nzĩa ta ĩsu. (Ako. 1:18) Kwa ngelekanyʼo, no twĩthĩwe tũisũanĩa kwosa ũvainia kana kũthamĩĩa kĩsio kĩ na vata mũnene wa atavanyʼa ma Ũsumbĩ. Ĩndĩ nĩvatonyeka Yesũ akatũtetheesya atũmĩĩte veva wa Ngai ĩtina wa twoosa matambya ala maĩlĩte. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩĩ: Mũtwai wa kĩsululu no alũnge kĩsululu kyake kĩkathi ngalĩ ya kwʼoko kwa aka kana kwa aũme, ĩndĩ ndatonya kwĩka ũu ethĩwa kĩsululu kĩu kĩyĩendete. O ta ũu, Yesũ no atũtongoesye kwongelanga ũthũkũmi witũ, ĩndĩ ndesa kwĩka ũu ethĩwa tũũngye vandũ vamwe tũtekwosa ĩtambya. No nginya twĩkĩe kĩthito a vaitũ.

⁷ Nao nata kĩthito kitũ kĩkaema kwĩthĩwa na mosyao maseo mwambĩĩonĩ? Nĩtwaĩle kũkwʼa ngoo tũisũanĩa kana veva wa Ngai ndũtũtongoesya? Aiee. Lilikana kana, o nake Vaulo nĩwakomanie na maũndũ maĩ matonya kũmũtũla ngoo. Ĩndĩ nĩwaendeeie kũkũnanga nginya yĩla wesie kũvika mũomonĩ ũla wavingũkie. O naitũ ũmũnthĩ twĩ na “mũomo mũnene kwondũ wa ũthũkũmi” mbee witũ, na twaendeea kwĩkĩa kĩthito tũũkũnange, mũthya tũikalea kũathimwa.—1 Ako. 16:9.

8. (a) Elesya ũndũ ndũa ya Vilivi yailye. (b) Nĩ ũndũ wĩva waetie ũtanu ĩtina wa Vaulo kũtavanyʼa vala “vavoyeawa”?

⁸ Ĩtina wa kũvika kĩsionĩ kya Masetonia, Vaulo e vamwe na ala waĩ namo nĩmaendie ndũanĩ ya Vilivi, ĩla yaĩ na ekali meewʼaa me ma vata mũno nũndũ maĩ laiaa ma Lomi. Na nũndũ ndũa ya Vilivi yaĩ na syĩndũ mbingĩ syailye sya Lomi, Asikalĩ ma Lomi ala mavĩtũkĩtye myaka ya kũthũkũma mekalaa Vilivi, na meewʼaa ta me o mũsyĩ me ndũanĩ ĩsu ya Masetonia. Ndũa ĩsu yalikĩlawa ũtee wa ũsĩ mũtheke, vala amisonalĩ asu mesie kwĩthĩa kana “nĩ vo vavoyeawa.” b Mũthenyanĩ wa Savato, nĩmaendie vau na meethĩa aka kauta ala moombanĩte nĩ kana mamũthaithe Ngai. Amanyĩwʼa asu nĩmekalile nthĩ na mambĩĩa kũneena namo. Mũndũ mũka ũmwe weetawa Litia “[nĩweethukĩĩisye], na Yeova avingũa ngoo yake.” Litia nĩwendeeiwʼe mũno nĩ kĩla amisonalĩ asu mamũmanyĩisye nginya avatiswa vamwe na andũ ma mũsyĩ wake. Na ĩndĩ athingʼĩĩsya Vaulo vamwe na ala waĩ namo moke mekale mũsyĩ kwake. c—Meko 16:13-15.

9. Aingĩ ũmũnthĩ maatĩĩe ata ngelekanyʼo ya Vaulo, na kwĩka ũu kũmaetee moathimo meva?

⁹ Kwasũanĩa ũndũ andũ matanie mũno wĩana yĩla Litia wavatisiwe! No nginya o nake Vaulo ethĩwe atanie mũno nũndũ nĩweetĩkĩlile kwosa ĩtambya, yĩla weeiwe “inga wũke Masetonia.” Na nũndũ Yeova nĩwatwie kũmũtũmĩa we vamwe na ala waĩ namo kũsũngĩa mboya sya aka asu mamũkĩaa Ngai. O na ũmũnthĩ, ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ, ma mũika na akũũ, matwaanĩte na matatwaanĩte, nĩmeyumasya kũthi kũtetheesya isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavanyʼa ma Ũsumbĩ. Nĩ wʼo kana nĩmakomanaa na mawetu me kĩvathũkanyʼo, ĩndĩ wĩthĩaa mawetu asu ti kĩndũ maelekanwʼa na ũtanu ũla makwataa makomana na andũ mailye ta Litia, ala metĩkĩlaa ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ. We nũkwona ta ve moalyũku ũtonya kwĩka nĩ kana wĩthĩwe  ũtonya ‘kũinga ũthi’ kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavanyʼa? Weeka ũu, ũkakwata moathimo maingĩ mũno. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwana-a-asa wĩtawa Aaron, ũla wĩ na ũkũũ wa myaka mĩongo ĩlĩ na kĩndũ, na weeyumisye athamĩĩa nthĩ yĩ kĩsionĩ kya Central America. Ewʼaa o ta ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ala meyumĩtye o take kũthamĩĩa isionĩ syĩ na vata mũnene wa atavanyʼa. Aĩtye ũũ: “Kũthamĩĩa kĩsionĩ kĩngĩ nĩkũndetheesye ngeana kĩ-veva na ngamũthengeea Yeova mũnango. Na nĩndanĩaa mũno wĩa wa kũtavanyʼa. Yu nĩ na amanyĩwʼa nyanya ma Mbivilia!”

10. Ndaimoni syatũmĩie vinya wasyo ata kũvĩngĩĩsa wĩa wa Vaulo na ala waĩ namo?

¹⁰ No nginya Satani ethĩwe athilĩkile mũno ĩtina wa ũvoo mũseo kũlika kĩsionĩ kĩla we na ndaimoni syake meekinyĩĩte mũno. Na kwoou no tũelewe nĩkĩ ndaimoni syatũmĩie vinya wasyo kũvĩngĩĩsa wĩa wa Vaulo na ala waĩ namo. Vaulo na ala waĩ namo nĩmaendeeie kũendaa vala vandũ andũ mavoyeaa na makomana na mwĩĩtu waĩ mũthũkũmi walikĩtwe nĩ ndaimoni. Mwĩĩtu ũsu atũmĩawa nĩ mavwana make kũmantha mbesa nũndũ nĩwaũasya. Ĩndĩ yĩla woonie Vaulo na ala waĩ namo, ambĩĩie kũmaatĩĩaa ayasya ũũ na wasya mũnene: “Andũ aa nĩ ngombo sya Ngai Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe, na memũtavya nzĩa ya ũtangĩĩo.” Ndaimoni ĩsu nĩtonya kwĩthĩwa yatumaa mwĩĩtu ũsu aneena ndeto isu na wasya mũnene nĩ kana yonanyʼe kana ũtonyi wake wa kwaũsya na momanyĩsyo ma Vaulo na ala waĩ namo syaumĩte o vandũ vamwe. Keka nĩsyavotie kwĩka ũu, syĩthĩwa syeelelũkilye andũ ũkethĩa maimanya aatĩĩi ma wʼo ma Klĩsto naaũ. Ĩndĩ ũu ndwaaĩthĩwa nũndũ Vaulo nĩwavindĩthisye mwĩĩtu ũsu yĩla wamumisye ndaimoni ĩla yaĩ nthĩnĩ wake.—Meko 16:16-18.

11. Ĩtina wa Vaulo kumya ndaimoni ila syaĩ nthĩnĩ wa ũla mwĩĩtu waaũwasya, nĩ kyaũ kyamakwatie e na Sila?

¹¹ Yĩla andũ ala matũmĩaa mwĩĩtu ũsu mamanyie kana yu maitonya kũmũtũmĩa ĩngĩ nĩ kana makwate mbesa, nĩmathatie mũno. Nũndũ wa ũu, nĩmakwatie Vaulo na Sila, mamakusũlanyʼa, mamatwaa sokonĩ vala veethĩawa asili ma makoani, ala manyuvĩtwe nĩ silikalĩ ya Lomi. Asili asu nĩmalũmanĩtye mũno na silikalĩ ya Lomi na nĩmavathũlaa andũ ma mbaĩ ingĩ, na nũndũ aume ala matwaie aa Vaulo mbee woo nĩmeesĩ ũu, twasũanĩa ndeto ila maneenie no twasye kwa ũkuvĩ nĩ ta meaa asili asu atĩĩ: ‘Ayuti aa nĩmekũete ithokoo nũndũ wa kũmanyĩsya syĩthĩo ila ithyĩ twĩ Alomi tũtamba kũsyĩtĩkĩla.’ Ndeto syoo nĩsyeanĩisye kĩeleelo kyoo na mĩtũkĩ. Ngewa ĩsu yaĩtye kana andũ makililye meewʼa ũu, “ĩkomano yonthe [yĩla yaĩ sokonĩ] yamokĩlĩla [Vaulo na Sila],” na ĩndĩ ĩtina wa ũu, asili asu meyĩaa Vaulo na Sila “makũnwe ivoko.” Ĩtina wa maũndũ asu, aume asu nĩmekiwʼe yela. Mũsikalĩ wa yela nĩwalikilye aume asu maũmĩĩtwʼe mũno kasũmbanĩ ka nthĩnĩ ka yela na eekĩa maaũ moo katĩ wa mbwaũ ilĩ ngito. (Meko 16:19-24) Yĩla mũomo wa kasũmba kau wavingiwe, kameisye kĩvindu weethĩa o namo ene mayenene. Ĩndĩ, Yeova no weene kĩla kyaendeee.—Sav. 139:12.

12. (a) Amanyĩwʼa ma Klĩsto maĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa kũthĩnwʼa, na nĩkĩ? (b) Satani atũmĩaa nzĩa syĩva kũthĩnyʼa andũ ma Ngai ũmũnthĩ e vamwe na ala ũtũmĩaa?

¹² Myaka kauta mĩvĩtu, Yesũ aĩ atavisye aatĩĩi make atĩĩ: “Makamũthĩnyʼa.”  (Yoa. 15:20) Na kwoou Vaulo na ala waĩ namo mailika Masetonia nĩmeesĩ kana nĩmatonya kũvĩngwa. Yĩla mambĩĩie kũthĩnwʼa nĩ avĩnganĩsya, mayaasũanĩa kana nĩ Yeova ũmatiie, ĩndĩ nĩmamanyie kana nĩ Satani weekaa maũndũ asu nũndũ wa ũthatu ũla waĩ nawʼo. Ũmũnthĩ ala matũmĩawa nĩ Satani matũmĩaa o nzĩa ta ila syatũmĩiwe ndũanĩ ya Vilivi ĩvindanĩ yĩu. Ala matũvĩngaa nĩmatũneeneaa naĩ twĩ sukulu, twĩ wĩanĩ, na makatuma o na andũ angĩ matũvĩnga. Isionĩ imwe, atongoi ma ndĩni ala matũvĩngaa nĩmatũneeneaa ũvũngũ kotinĩ, na no ta methĩawa mayasya atĩĩ: ‘Ngũsĩ sya Yeova nietete ithokoo nũndũ wa kũmanyĩsya syĩthĩo tũtamba kũsyĩtĩkĩla.’ Isionĩ ingĩ nakwʼo, ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ nĩmavũawa o na makekwʼa yela. Ĩndĩ, Yeova no wĩthĩawa ene.—1Vet. 3:12.

13. Nĩ kyaũ kyatumie mũsikalĩ wa yela akũlya: “Naĩle kwĩka ata nĩ kana nĩtangĩĩwe?”

¹³ Vate nzika, Vaulo na Sila nĩmakuie ĩvinda maikaatwʼĩka nĩmausya ĩtina wa kĩsanga kĩla makomanie nakyo mũthenya ũsu. Ĩndĩ o na kau nĩmavũĩtwe mũno, tũivika ũtukũ katĩ, maĩ mambĩĩie kũvuũka nũndũ o na makwetye “kũvoya na kũmwinĩa Ngai mbathi sya kũmũtaĩa.” Aũme asu matataĩĩe nĩkweethĩiwe na kĩthingitho kya nthĩ kĩla kyathingithisye yela! Nĩvo ĩndĩ mũsikalĩ wa yela waamũkie na oona mĩomo ya yela yĩ mĩvingũe, na ĩndĩ ausũwa nĩ wia, nũndũ asũanĩaa kana avungwa nĩ ta matolokile. Na nũndũ nĩweesĩ ndelea kwosewa ĩtambya nũndũ wa kũmaeka matoloke, “[nĩwakũie] ũvyũ wake ayenda kwĩyũaa.” Ĩndĩ Vaulo amwĩie ũũ na wasya mũnene: “Ndũkeyĩũmĩsye, nũndũ ithyonthe twĩ vaa!” Mũsikalĩ ũsu wa yela watelemete mũno amakũlilye ũũ: “Naĩle kwĩka ata nĩ kana nĩtangĩĩwe?” Vaulo na Sila mayaĩ matonya kũmũtangĩĩa, no Yesũ waĩ atonya kwĩka ũu. Na kwoou mamwĩie atĩĩ: “Mũĩkĩĩe Mwĩaĩi Yesũ na nũũtangĩĩwa.”—Meko 16:25-31.

14. (a) Vaulo na Sila mamũtethisye ata ũla mũsikalĩ wa yela? (b) Nĩ ũathimo wĩva Vaulo na Sila makwatie nũndũ wa kũmĩĩsya me atanu?

¹⁴ We mũsikalĩ ũsu wa yela akũlilye ĩkũlyo yĩu kuma ngoonĩ? Vaulo ndaĩ na nzika kana mũndũũme ũsu aneenaa kuma ngoonĩ. Mũsikalĩ ũsu wa yela aĩ mũndũ wa mbaĩ ingĩ na ndeesĩ Maandĩko. Na kwoou nĩ kana atwʼĩke Mũklĩsto, nĩwaaĩlĩte kwĩmanyĩsya na ayĩtĩkĩla ũwʼo wa mũsingi ũla wĩ Maandĩkonĩ. Na nũndũ wa ũu, Vaulo na Sila nĩmatũmĩie ĩvinda yĩu kũmũtavya “ndeto ya Yeova.” Aũme asu nĩmatanĩie mũno kũmanyĩsya ĩũlũ wa Maandĩko, na nũndũ wa ũu, nĩvatonyeka makethĩwa maĩ molilwe nĩ woo ũla meewʼaa nũndũ wa kũvũwa. Ĩndĩ yĩla mũsikalĩ ũsu wa yela wamasyaisye nĩwoonie kana nĩmaũmĩĩtwʼe mũno nũndũ maĩ na itau mũongo na kwoou oosa ĩtambya aithambya. Na ĩndĩ we vamwe na andũ ma mũsyĩ wake “mavatiswa vau kwa vau.” Ũsu nĩ ũathimo mũnene ta kĩ Vaulo na Sila makwatie nũndũ wa kũmĩĩsya kũthĩnwʼa me atanu!—Meko 16:32-34.

15. (a) Ngũsĩ mbingĩ ũmũnthĩ iatĩĩaa ata ngelekanyʼo ya Vaulo na Sila? (b) Nĩkĩ twaĩle kũendeea kũmasyokea ala mekalaa kĩsionĩ kitũ?

¹⁵ O ta Vaulo na Sila, Ngũsĩ mbingĩ ũmũnthĩ nitavanasya ũvoo mũseo. Syĩkaa ũu o na yĩla syovetwe yela nũndũ wa mũĩkĩĩo woo na nikwatĩte mosyao maseo mũno. Kwa ngelekanyʼo, kĩsionĩ kĩmwe wĩa witũ nĩwakũnĩtwe maluvuku. O na vailye ũu, ve ĩvinda yĩmwe ũtalo wa Ngũsĩ ila syeemanyĩĩtye ũwʼo ĩũlũ wa Yeova yĩla syaĩ yela  kĩsionĩ kĩu waĩ 40 kwa 100! (Isa. 54:17) O na ĩngĩ, lilikana kana mũsikalĩ ũsu wa yela eetisye ũtethyo o ĩtina wa kwona kĩthingitho kĩu kya nthĩ. O ta ũu, andũ amwe ũmũnthĩ ala mataaĩtĩkĩla ũvoo wa Ũsumbĩ no mawĩtĩkĩle ĩtina wa mo ene kũkwatwa nĩ maũndũ ma kũtũla ngoo ala matonya kũelekanwʼa na kĩthingitho kĩu. Yĩla twathokea ala mekalaa kĩsionĩ kitũ na twamasyokea ĩngĩ na ĩngĩ tũteũnoa, nĩtũmaĩkĩĩthasya vyũ kana nĩtwĩyumĩtye na ngoo ĩmwe tũmatetheesye.

16. Mũthenya ũla waatĩĩe ĩtina wa Vaulo na Sila kũvũwa, maũndũ mavĩndũkie ata?

¹⁶ Ĩtina wa kũvũwa, mũthenya ũla waatĩĩe kwakya asili ma makoani nĩmaumisye mwĩao Vaulo na Sila mathawʼe. Ĩndĩ Vaulo ameie atĩĩ: “Matũvũĩe mbee wa andũ tũte asilĩle na matwĩkya yela, na ithyĩ twĩ Alomi. Yu meenda kũtũthasya kwa kĩmbithĩ? Vaitonyeka! Ekai moke mo ene matumye.” Ĩtina wa asili asu ma makoani kũmanya kana aume asu elĩ maĩ laiaa ma Lomi, ”[nĩmakwatiwe] nĩ wia mwingĩ,” nũndũ kĩla meekĩte kĩyoosanĩte na mĩao ya Lomi. d Yu maũndũ maĩ manavĩndũka. Nũndũ amanyĩwʼa asu mavũĩwe mbee wa andũ, o namo asili asu ma makoani maaĩlĩte kwĩtya ũekeo o mbee wa andũ. Nĩmeesũvie Vaulo na Sila maume ndũanĩ ya Vilivi. Na amanyĩwʼa asu elĩ nĩmeetĩkĩlile kũthi, ĩndĩ matanamba kũthi, nĩmambie kwosa mwanya mekĩe vinya kĩkundi kyeũ kya amanyĩwʼa kĩla kyaendeee kwĩana. Ĩtina wa ũu, nĩmakwatie nzĩa mauma ndũanĩ ĩsu mathi.

17. Nĩ ũndũ wĩva wa vata amanyĩwʼa asu eũ maĩ matonya kwĩmanyĩsya masũanĩa ũndũ Vaulo na Sila momĩĩisye?

¹⁷ Keka asili asu ma makoani nĩmanengie mĩao ya Lomi ndaĩa na makamĩatĩĩa, nĩvatonyeka Vaulo na Sila makethĩwa mataavũwa. (Meko 22:25, 26) Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ wa kũsũanĩa. Keka vaendie ũu, kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma amanyĩwʼa ala maĩ Vilivi mona kana nũndũ Vaulo na Sila maĩ laiaa ma Lomi, matũmĩie mwanya ũsu nĩ kana maikathĩnwʼe kwondũ wa Klĩsto. Ĩndĩ kĩu kyesaa kũtuma vathi ata kwa amanyĩwʼa ala mataĩ laiaa ma Lomi? Mĩao ya Lomi ndyaĩ ĩtonya kũmasiĩĩa maikavũwe. Kwoou yĩla Vaulo na Sila moomĩĩisye kũvũwa, matiĩĩe etĩkĩli asu maĩ maneemanyĩsya ũwʼo o mĩtũkĩ ngelekanyʼo nzeo mũno kwa kũmonyʼa kana aatĩĩi ma Klĩsto no maũngame me alũmu o na yĩla meũthĩnwʼa. Yĩla maisye kana mo nĩ laiaa ma Lomi, Vaulo na Sila mendaa andũ mamanye kana asili asu ma makoani mayeekĩte kwosana na kĩla mĩao ya Lomi yawetete. Kwĩka ũu kwaĩ kũtonya kũmasiĩĩa nĩ kana maikathĩnyʼe etĩkĩli ala angĩ, na vandũ va ũu, kũimasũvĩa kĩ-mĩao kumana na maũndũ angĩ mailye ta asu ĩvindanĩ yũkĩte.

18. (a) Asyaĩĩsya Aklĩsto ũmũnthĩ maatĩĩaa ata ngelekanyʼo ya Vaulo? (b) Twĩkaa ata nĩ kana ‘tũtetee ũvoo mũseo kwosana na mĩao’?

¹⁸ Ũmũnthĩ, o namo asyaĩĩsya ala methĩawa kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto matongoeasya kwa kwĩkĩĩa ala angĩ ngelekanyʼo nzeo. Ũndũ o na wĩva ũla mekwenda etĩkĩli ala angĩ meke, aĩthi asu Aklĩsto o namo methĩawa meyumĩtye vyũ kũwĩka. O ta Vaulo, nĩtwĩthĩawa twĩ metho twone ũndũ tũtonya kũtũmĩa mĩao ya silikalĩ twĩsũvĩe,  na nĩ ĩndĩĩ twaĩle kwĩka ũu. Yĩla veethĩwa vata, nĩtũtwaaa ĩkoani kotinĩ ũla wĩ kĩsionĩ kitũ, koti ũla mũnene wĩ nthĩ yitũ, kana o na koti ila nene isilaa makoani ma nthĩ mbingĩ nĩ kana tũkwate ũthasyo wa kũthaitha. O tondũ Vaulo waandĩkĩie kĩkundi kya Vilivi myaka ta ĩkũmi ũu kuma yĩla woovetwe kũu, kĩeleelo kitũ ti kũvĩndũa ũndũ maũndũ mekawa kĩsionĩ kĩna, ĩndĩ nĩ “[kũtetea] ũvoo mũseo kwosana na mĩao.” (Avi. 1:7) Ĩndĩ o na maũndũ mathi ata makoaninĩ asu, o ta Vaulo na ala waĩ namo, twĩthĩawa tũtwʼĩte vyũ kũendeea “[kũtavanyʼa] ũvoo mũseo” kwʼonthe kũla veva wa Ngai ũũtũtongoesya.—Meko 16:10.