1, 2. (a) Meli akethiw’e ata nĩ mũeni ũla wamũthokeie? (b) Meli aaĩle kwĩka ũtwi wĩva mũito, na wesaa kũvĩndũa maũndũ make ata?

 MELI aĩ mũndũ mũka wa mũika wekalaa ndũanĩ ya Nasaleti. Mũthenya ũmwe nĩwasaanĩiw’e mũno athokewa nĩ mũeni ũtaaona. Mũeni ũsu ndaamũkũlya vala asyai make maĩ. Na kĩtumi nũndũ ookĩte kũla ũĩ! Meli nĩwamanyie nesa kana mũndũ ũsu ndaumĩte Nasaleti. Na kĩtumi nũndũ ndũanĩ ĩsu yoo nini ndwaĩ ũema kũmanya ethĩwa kwĩ mũeni ũkie. Mũndũ ũsu wamũthokeie aĩ kĩvathũkany’o vyũ na andũ ala weesĩ. O na atũmĩie ndeto ũtaaĩw’a iitũmĩwa ngethinĩ. Amwĩie atĩĩ:“Ũvoo, we ũla wonetw’e ũseo mũnene, Yeova e vamwe naku.”—Soma Luka 1:26-28.

² Ũu nĩ w’o Mbivilia yambĩaa kũtũelesya ĩũlũ wa Meli, mwĩĩtu wa Eli, ũla waumĩte ndũanĩ ya Kalilii, yeetawa Nasaleti. Ĩvindanĩ yĩu Meli aĩ na ũtwi mũito mũno waaĩle kwĩka. Aendeee kwĩvaaw’a nĩ Yosevu, ũla waĩ vundi wa mbwaũ, na o na kau mũndũũme ũsu ndaĩ mũthwii, aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwoou, nũtonya kwĩthĩwa eesĩ kana thayũnĩ wake ndakesa kwĩthĩwa na malĩ mbingĩ e mũka wa Yosevu. Vandũ wa ũu, aĩ aendeee kũkwata mũũme mbau mayĩka kyonthe kĩla matonya masũvĩe syana syoo. Ĩndĩ atataĩĩe, ũla mũeni twaweta nĩwamũtavisye kana nũnyuvĩtwe nĩ Ngai wake anengwe kĩanda kya mwanya, kĩla kyaĩ kĩvĩndũe maũndũ make vyũ!

3, 4. Nĩ kana tũmũmanye Meli nesa, nĩ maũndũ meva tũtaĩle kũsũanĩa, na nĩ meva twaĩle kũsũanĩa?

³ Andũ aingĩ nĩmaseng’aw’a nĩ ũndũ Mbivilia ĩtawetete maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Meli. Ĩwetete o maũndũ manini ĩũlũ wa wumo wake na nguma syake, ĩndĩ vaiĩ vandũ ĩeleetye wũmbo wake. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, maũndũ ala Ndeto ya Ngai ĩtũtavasya ĩũlũ wake nĩmatũtetheeasya kũmũmanya nesa.

⁴ Nĩ kana tũmũmanye nesa, tũyaĩle kũĩkĩĩa o na vanini momanyĩsyo ala mamanyĩaw’a nĩ ndĩni sya ũvũngũ ĩũlũ wake. Kwoou ekai tũikatinde tũisũanĩa mavisa ma Meli ala twonaa masoletwe. O na ĩngĩ nĩtũlwe nĩ masyĩtwa ma ũnene ala ũnengawe ta, “Inyia wa Ngai,” na angĩ maingĩ. Vandũ va ũu ekai tũsũanĩe maũndũ ala Mbivilia ĩwetete  ĩũlũ wake. Ĩtũtavasya maũndũ ma vata mũno ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wake na ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake.

5. (a) Maũndũ ala Meli wasũanĩie eew’a ngethi ya Kavilieli metũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wake? (b) Nĩ ũndũ wĩva wa vata tũkwĩmanyĩsya ngelekany’onĩ ya Meli?

⁵ Ũla mũeni wathokeete Meli aĩ mũlaĩka. Mũlaĩka ũsu eetawa Kavilieli. Meli ‘nĩwathĩnĩkie mũno’ eetwa mũndũ mũka “ũla wonetw’e ũseo mũnene,” na atata kũvindĩĩsya ĩsu nĩ ngethi ya mũthemba mwaũ. (Luka 1:29) Asaanĩaw’a nũũ ũmwonetye ũseo, kana kwa ndeto ingĩ, ũmwonete e wa vata mũno wĩana ũu? Ndoonaa ve mũndũ ũtonya kũmwona e wa vata. Ĩndĩ mũlaĩka awetaa ĩũlũ wa ũndũ Yeova Ngai wamwonaa. Meli nĩweesĩ ũsu nĩ ũndũ wa mwanya mũno. Ĩndĩ kĩu kĩyaatuma ambĩĩa kwĩthĩwa na mĩtũlyo kana mĩng’athĩlĩĩlyo. Ngelekany’o yake yĩtũmanyĩsya kana nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe twendetwe nĩ Ngai, ĩndĩ kĩu kĩyaĩle kwĩthĩwa kĩ kĩtumi kya kwĩthĩwa na mĩtũlyo. Mbivilia ĩtũmanyĩasya kana Ngai nũmavĩngaa ala me mĩtũlyo kana me mĩng’athĩlĩĩlyo, ĩndĩ nĩwendeeaw’a mũno nĩ ala me wĩnyivyo.—Yak. 4:6.

6. Mũlaĩka atavisye Meli ĩũlũ wa kĩanda kĩva kya mwanya?

⁶ Meli nĩwaaĩle kwĩthĩwa na wĩnyivyo nũndũ mũlaĩka asyokie amũtavya ĩũlũ wa kĩanda kĩngĩ kya mwanya mũno. Amũtavisye kana akasyaa mwana ũla waĩ atw’ĩke mũndũ ũla wa vata vyũ ĩũlũ wa nthĩ. Mũlaĩka Kavilieli amwĩie atĩĩ: “Yeova Ngai akamũnenga kĩvĩla kya ũsumbĩ kya Ndaviti ĩthe wake, na akasumbĩka e Mũsumbĩ ĩũlũ wa nyũmba ya Yakovo tene na tene, na Ũsumbĩ wake ndũkethĩwa na mũminũkĩlyo.” (Luka 1:32, 33) Meli nĩweesĩ kana Ngai nĩwamwathĩte Ndaviti, ta myaka mbee wa 1,000 mĩvĩtu, kana ũmwe wa nzyawa syake aĩ asumbĩke kũvika tene na tene. (2 Sam. 7:12, 13) Kwoou, mwana ũla wesaa kũsyaa nĩwe waĩ atw’ĩke Masia, ũla andũ ma Ngai meeteele kwa myaka mingĩ!

7. (a) Ĩkũlyo yĩla Meli wakũlilye mũlaĩka yĩtũtetheeasya kũmanya kyaũ ĩũlũ wake? (b) Ngelekany’o ya Meli ĩtonya kũmanyĩsya amũika kyaũ ũmũnthĩ?

⁷ Mũlaĩka ũsu asyokie atavya Meli kana mwana wake “akeetwa Mwana wa Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe.” Vesaa kũtonyeka ata mũndũ mũka asyae Mwana wa Ngai? We Meli kwa w’o ĩvindanĩ yĩu aĩ atonya kũsyaa? Aendeee kwĩvaany’a na Yosevu na mayaĩ manamba kũtwaana. Ũndũ ũsu watumie akũlya mũlaĩka atĩĩ: “Ũu ũtonyeka ata, nũndũ ndyaamanyana kĩ-mwĩĩ na mũndũũme?” (Luka 1:34) Ndeto syake syonanasya kana we ndeew’aa nthoni kwĩthĩwa atamanyanĩte kĩ-mwĩĩ  na mũndũũme. Vandũ va ũu, aĩ mũtanu nũndũ wa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo. Kĩvathũkany’o nake, ũmũnthĩ andũ aingĩ ma mũika mayonaa kũmanyana kĩ-mwĩĩ ta ũndũ, o na nĩmavũthasya ala matekaa ũu. Ũmũnthĩ maũndũ me kĩvathũkany’o vyũ na ũndũ kwailyĩ ĩvindanĩ ya Meli. Ĩndĩ Yeova ndaaalyũka. (Mal. 3:6) O ta ĩvindanĩ ya Meli, nĩwendeeaw’a mũno nĩ ala mekalaa kwosana na myolooto yake ya ũlũngalu.—Soma Aevelania 13:4.

8. O na kau Meli aĩ na naĩ, esaa kũsyaa mwana ũte na naĩ ata?

⁸ O na kau Meli aĩ mũthũkũmi mũĩkĩĩku wa Ngai, aĩ o mũndũ wĩ na naĩ. Kwoou, we esaa kũsyaa Mwana wa Ngai ate na naĩ ata? Mũlaĩka Kavilieli amũeleisye atĩĩ: “Veva mũtheu ũkooka ĩũlũ waku na vinya wa Ũla wĩ Ĩũlũ wa Onthe ũkeethĩwa ĩũlũ waku. Na nũndũ wa kĩtumi kĩu ũla wĩsyawa akeetwa mũtheu, Mwana wa Ngai.” (Luka 1:35) Nũndũ andũ nĩ ene naĩ masyaa syana syĩ o na naĩ. Na kwoou, yaĩ no nginya Yeova eke kyama Yesũ asyawe e mũndũ ũte na naĩ. Na nũndũ wa ũu, nĩwathamisye thayũ wa Mwana wake kuma ĩtunĩ nginya ĩvunĩ ya Meli atũmĩĩte veva wake mũtheu ũla wasiĩĩie mwana ũsu ndakakwatwe nĩ naĩ. We Meli nĩwaĩkĩĩie ndeto sya mũlaĩka ũsu? Oosie ĩtambya yĩva?

9. (a) Nĩkĩ andũ ala methĩawa na nzika ĩũlũ wa kũitava kwa Meli methĩawa mavĩtĩtye? (b) Kavilieli alũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo wa Meli ata?

⁹ Andũ ala maumanasya Mbivilia o vamwe na asomi amwe ma maũndũ ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto, mayĩĩkĩĩaa kana mũndũ mũka ũtesĩ mũndũũme aĩ atonya kũsyaa. O na me na kĩsomo kingĩvĩte ũu, nĩmaemetwe nĩ kũelewa ũw’o ũmwe wĩ laisi mũno. Ũw’o ũsu nĩ ũla Kavilieli wawetie yĩla waisye atĩĩ: “Vaiĩ ũndũ Ngai ũneenete ũtatonya kwĩanĩsya.” (Luka 1:37) Meli nĩwaĩkĩĩie ndeto sya Kavilieli nũndũ aĩ mũndũ mũka wa mũika wĩ mũĩkĩĩo mũlũmu. Ĩndĩ ti atĩ mũĩkĩĩo wake ndwaĩ na mũsingi mũseo. Nĩ kana aĩkĩĩe ũndũ ũsu, aĩ no nginya aĩkĩĩthw’e nesa maũndũ ala wataviw’e. Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana mũlaĩka Kavilieli nĩweeyũmbanĩtye kũmũĩkĩĩthya maũndũ asu nesa. Mbee, nĩwamũtavisye ĩũlũ wa mũndũ mũka ũmwe mũkũũ wa mũsyĩ woo weetawa Elisavethi, ũla kwa ĩvinda yĩasa waĩ ngũngũ. Ĩndĩ Ngai nĩweekĩte kyama mũndũ mũka ũsu akaitava!

10. Nĩkĩ tũtaĩle kũsũanĩa kana kĩanda kĩla Meli wanengiwe kyaĩ laisi?

¹⁰ Ĩtina wa kũĩkĩĩthw’a maũndũ asu, Meli aaĩle kwosa ĩtambya yĩva? Mbee wake aĩ na kĩanda waaĩle kwĩanĩsya, na nĩ waĩ anaĩkĩĩthw’a nĩ Kavilieli kana mũvango wa Ngai ndwaĩ ũlea kwĩanĩa. O na kau yaĩ ndaĩa nene kũsyaa Mwana wa Ngai, no nginya Meli ethĩwe athĩnĩkaa mũno nĩ kĩanda kĩu. Lilikana, nĩweevaaĩtw’e nĩ Yosevu. Kwoou, no nginya ethĩwe eekũlasya kana Yosevu nũkwĩtĩkĩla kũmũtwaa amanya kana nĩ mũito. O na eka ũu, kĩu kĩyaĩ kĩanda kĩ laisi.  Kwasũanĩa Meli akuĩte ĩvunĩ yake kyũmbe kĩla kya vata vyũ kwĩ syũmbe syonthe sya Ngai! Akuĩte Mwana wa Ngai mwendwa, na yaĩ no nginya amũsũvĩe kuma e kaũkenge, na aisyoka amũsũvĩane na nthĩ ĩno nthũku. Kĩu kyaĩ kĩanda kĩito na kya mwanya mũno!

11, 12. (a) Aũme amwe ma tene meekie ata manengwa ianda nĩ Ngai? (b) Ndeto ila Meli watũmĩie kũmũsũngĩa Kavilieli syoonanisye kyaũ ĩũlũ wake?

¹¹ Mbivilia nĩwetete ĩũlũ wa aũme maĩ na mũĩkĩĩo mew’aa matatonya kwĩanĩsya ianda ila Ngai wamanengete. Kwa ngelekany’o, Mose eeie Ngai kana we ndesĩ kũneena nesa. (Kuma 4:10) Nake Yelemia aisye kana we no “kana,” na kwoou ndatonya kwĩanĩsya kĩanda kĩla Ngai wendaa eanĩsye. (Yel. 1:6) Na ĩndĩ kĩtai nĩ Yona; eekie kũsemba atia kĩanda kĩla wanengetwe. (Yona 1:3) Kwoou we Meli esaa kwĩka ata?

¹² Kũvika o na ũmũnthĩ, nĩtũlilikene ndeto syake, ila syoonanisye kana aĩ na wĩnyivyo na aĩ mwĩwi. Eeie mũlaĩka Kavilieli atĩĩ: “Sisya! nyie nĩ ngombo ya Yeova! Nĩkwĩthĩwe kwakwa o tondũ waneena.” (Luka 1:38) Ĩvindanĩ ya tene, ngombo iyoonekaa syĩ andũ ma vata mũno, na kwoou vwana wasyo nĩwe waitavasya kĩla ũndũ syaĩle kwĩka. Ũu nĩw’o Meli weew’aa ĩũlũ wa Vwana wake, Yeova. Nĩweesĩ kana Yeova nĩwe Vwana ũla mũseo vyũ na mũĩkĩĩku kwa athũkũmi make, na kwoou ndaĩ na nzika kana nũkũmũathima ethĩwe atonya kwĩanĩsya kĩanda kĩu kĩito.—Sav. 18:25.

13. Ngelekany’o ya Meli ĩtonya kũtũtetheesya ata yĩla tũkwĩw’a tũiemwa nĩ ũndũ Ngai ũtũtavĩtye twĩke?

¹³ Mavinda amwe Ngai nũtũkũlasya twĩke ũndũ tũkwona wĩ vinya kana ũtatonyeka. Ĩndĩ nũtũnengete itumi sya kũmũĩkĩĩa Mbivilianĩ. Na kwoou no tũmwĩkwatye atũtetheesye o tondũ Meli weekie. (Nth. 3:5, 6) Ithyĩ tũkekaa ũu? Tweeka ũu akatũathimaa, na kĩu kĩkeethĩawa kĩ kĩtumi kĩseo kya kũmũĩkĩĩa mũnango.

14, 15. (a) Yeova alũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo wa Meli ata yĩla wathokeie Elisavethi na Nzekalia? (b) Ndeto sya Meli ila iandĩkĩtwe nthĩnĩ wa Luka 1:46-55, itũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wake?

¹⁴ Ndeto ila Kavilieli watavisye Meli ĩũlũ wa Elisavethi nĩsyamũtethisye mũno. Nĩweesĩ kana aĩ atonya kũelewa ũndũ ũkwĩw’a nũndũ o nake nĩwakwatĩtwe nĩ ũndũ ta ũsu. Kwoou nĩwavangie kyalo kya kũthi Yuta, kwa Elisavethi, kĩla kyesaa kũkua mĩthenya ĩtatũ kana ĩna. Avika mũsyĩ kwa Elisavethi na Nzekalia, ũla waĩ mũthembi, Yeova nĩweekie ũndũ ũngĩ walũlũmĩĩilye mũĩkĩĩo wake mũno. Yĩla Elisavethi  weewie wasya wa Meli, kana kala kaĩ ĩvu kwake nĩkathakie na ũtanu. Saanĩ o ũsu nĩwausũiwe nĩ veva mũtheu na amwĩta Meli ‘inyia wa Mwĩaĩi wake.’ Ngai nĩwavuanĩisye Elisavethi kana mwana ũla Meli waĩ asyae nĩwe waĩ atw’ĩke Mwĩaĩi wake, ũla nĩwe Masia. O na ĩngĩ, veva mũtheu nĩwatumie Elisavethi amũkatha Meli nũndũ wa kwĩthĩwa e mwĩwi na e na mũĩkĩĩo. Amwĩie atĩĩ: “Wĩ mũtanu nĩkwĩthĩwa nũĩkĩĩe.” (Luka 1:39-45) Vate nzika, maũndũ onthe ala Yeova wamwathĩte Meli maĩ meanĩe!

¹⁵ Ĩtina wa kwĩthukĩĩsya, Meli nĩwambĩĩie kũneena. Ndeto syake nĩsiandĩkĩtwe nesa Ndetonĩ ya Ngai, Mbivilia. (Soma Luka 1:46-55.) Isu nĩsyo ndeto ila mbingĩ vyũ Meli waaneena iandĩkĩtwe Mbivilianĩ,  na no ĩtũmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩũlũ wake. Syonanasya ũndũ watũngie mũvea na amũkatha Yeova mũno nũndũ wa kũmũathima na kĩanda kya kwĩthĩwa e inyia wa Masia. Maũndũ ala waneenie nĩmoonanisye kana nĩwamũĩkĩĩe Yeova mũno, nũndũ nĩwawetie kana Yeova nũmenete andũ me mĩtũlyo, ĩndĩ nũtetheeasya ngya na ala matetonya mekwenda kũmũthũkũma. O na nĩsyonanasya ũmanyi ũla waĩ naw’o wa Maandĩko. Twĩasya ũu nũndũ ndetonĩ syake ve mavinda mbee wa 20 ũwetete maũndũ me Maandĩkonĩ ma Kĩevelania. *

16, 17. (a) O ta Meli na mwana wake, twaĩlĩte kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa Ndeto ya Ngai? (b) Ngelekany’o ya Meli na Elisavethi yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa ũnyanya wa w’o?

¹⁶ Vate nzika, Meli nĩwavindĩĩasya mũno maũndũ ala weemanyĩasya Ndetonĩ ya Ngai. Ĩndĩ o na vailye ũu, aĩ na wĩnyivyo nũndũ anyuvie kũtũmĩa o ndeto ila syĩ Maandĩkonĩ na ti syake mwene. O na mwana wake, ũla ĩvindanĩ yĩu waendeee kwĩana ĩvunĩ yake, ĩvinda yĩmwe e ĩũlũ wa nthĩ aisye atĩĩ: “Maũndũ ala nĩmanyĩasya ti makwa, ĩndĩ nĩ ma ũla wandũmie.” (Yoa. 7:16) Twaĩle kwĩkũlya atĩĩ: ‘Nyie nĩnĩnengete Ndeto ya Ngai ndaĩa na nĩnĩmĩtũmĩaa? Nĩnonaa mosũanĩo makwa me ma vata mũno kũvĩtũka maũndũ ala me Mbivilianĩ?’ Meli aĩ na woni ũla waĩle ĩũlũ wa maũndũ asu.

¹⁷ Meli ekalile na Elisavethi vandũ va myei ta ĩtatũ, na tũi na nzika kana nĩmeekĩanaa vinya mũno. (Luka 1:56) Ngewa ĩno yĩ Mbivilianĩ yĩtũmanyĩsya ũndũ ũnyanya wa w’o ũtonya kũtethya. Tweethĩwa na anyanya mamwendete Yeova, Ngai waitũ, tũkeethĩawa na ngwatanĩo ndũmu nake. (Nth. 13:20) Ĩvinda nĩyavikie ya Meli kũsyoka kwoo. We Yosevu esaa kwĩka ata amanya kana Meli nĩ mũito?

18. Meli atavisye Yosevu kyaũ, na ũu watumie Yosevu eka ata?

¹⁸ Veonekana Meli ndaaeteela nginya ĩvu yake yĩse kumĩla ũtheinĩ. Vate nzika, nĩwaaĩle kũneena na Yosevu ĩũlũ wayo. Ĩndĩ noĩthwa eekũlasya Yosevu eĩka ata amũtavya ũũ. Na kĩtumi nũndũ ũũ aĩ mũndũũme weenengete ndaĩa na wamũkĩaa Ngai mũno. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, nĩwatwie kũmũtavya maũndũ onthe ũtheinĩ. Kwasũanĩa ũndũ Yosevu wathĩnĩkie mũno wĩana eew’a ũu! O na kau nĩwendete Meli mũno, nũtonya kwĩthwa asũanĩaa kana ndaĩ mũĩkĩĩku kwake. Mbivilia ndĩtũtavĩtye maũndũ ala Yosevu wĩthĩwa asũanĩaa ĩvindanĩ yĩu. Ĩndĩ nĩwetete kana nĩwendaa kũmũtia nũndũ andũ ala mekwĩvaany’a ĩvindanĩ yĩu moonekaa ta matwaanĩte. Ĩndĩ nũndũ ndendaa kũmwĩkĩĩthya nthoni kana kũmwanangĩa ĩsyĩtwa, nĩwatwie kũmũeka  kĩmbithĩnĩ. (Mt. 1:18, 19) No nginya wĩthĩe o nake Meli nĩwathĩnĩkaa mũno ngoonĩ oona Yosevu aiũmĩa. Ĩndĩ Meli ndaamũtũla Yosevu mũtĩ nũndũ wa kũlea kũmũĩkĩĩa.

19. Yeova atetheeisye Yosevu ata eke ũtwi ũla waĩle?

¹⁹ Yeova nĩwatetheeisye Yosevu kwĩka ũtwi ũla waĩle. Mũlaĩka nĩwaumĩlĩĩile Yosevu ndotonĩ na amũelesya kana Ngai nĩwe weekĩte kyama Meli akaitava. Ũndũ ũsu nĩwatumie ausya! Kwoou o ta Meli, Yosevu nĩweetĩkĩlanile na mĩvango ya Yeova. Ĩtina nĩwatwaie Meli na ambĩĩa kwĩyũmbany’a kwondũ wa kĩanda kya mwanya kya kũea Mwana wa Yeova.—Mt. 1:20-24.

20, 21. Andũ ala matwaanĩte na ala mavangĩte kũtwaana matonya kwĩmanyĩsya kyaũ ngewanĩ ya Meli na Yosevu?

²⁰ Andũ ala matwaanĩte na ala mavangĩte kũtwaana, nĩmaĩlĩte kwĩmanyĩsya maũndũ ma vata kuma mũtwaanonĩ ũũ waĩ myaka 2,000 mĩvĩtu. No nginya Yosevu ethĩwe atanaa mũno oona mũka aendeee kũsũvĩa mũsyĩ woo nesa na alilikana kana mũlaĩka wa Yeova nĩwamũtetheeisye eeka ũtwi mũseo. O na ĩngĩ, no nginya ethĩwe oonaa vata wa kũmwĩkwatasya Yeova vyũ yĩla ũkwĩka motwi maito. (Sav. 37:5; Nth. 18:13) Tũi na nzika kana nĩwaendeeie kũtongoesya mũsyĩ wake nesa na kwa nzĩa ĩmwendeeasya Yeova.

²¹ O na ĩngĩ, ũtwi ũla Meli weekie wa kwĩtĩkĩla kũtwawa nĩ Yosevu o na kau ũ Yosevu aĩ anoonany’a ti ta ũkũmũĩkĩĩa no ũtũmanyĩsye ũndũ wa vata. O na kũtw’ĩka mwambĩĩonĩ vaĩ vinya kwa Yosevu kũelewa kĩla Meli wamũtavisye, Meli nĩweethĩiwe na wũmĩĩsyo na amũnenga ĩvinda eke ũtwi nũndũ nĩweesĩ nĩwe waĩ atw’ĩke mũtwe wa mũsyĩ woo. Vate nzika, Meli nĩweemanyĩisye ũndũ wa vata mũno ũla aka Aklĩsto ũmũnthĩ maĩle kwĩmanyĩsya. Ĩtina, maũndũ asu onthe nĩmamanyĩisye Yosevu na Meli vata wa kwĩthĩwa me aĩkĩĩku na kũeaa ngewa mateũvithana maũndũ.—Soma Nthimo 15:22.

22. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana mũtwaano wa Yosevu na Meli waĩ na mũsingi mũlũmu, na nĩ maũndũ meva maĩ mbee woo?

²² No twasye kana mũtwaano wa Yosevu na Meli waĩ na mũsingi mũlũmu vyũ. Kĩtumi nũndũ onthe nĩmamwendete Yeova Ngai mũno na nĩmendaa kũmwendeesya maendeee kũsũvĩa mũsyĩ woo. Ũw’o nĩ kana ve moathimo na mawetu maingĩ maĩ mbee woo. Maĩ na kĩanda kya kũmũea Yesũ, ũla wesie kũtw’ĩka mũndũ ũla wĩ nguma na wa vata vyũ waaĩthĩwa ĩũlũ wa nthĩ.