1, 2. (a) Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa paa weyi ɛpɩzɩɣ nɛ ɛwɛɛnɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ? (b) Ɛyʋtʋ kɩfatʋ wɛtʋ ndʋ tɔm pɔyɔɔdɩ Koloosi 3:10-14 taa?

“ƐYƲ kɩfalʋ lakasɩ” yaa ɛyʋtʋ kɩfatʋ. Bibl taa lɛ, Grɛɛkɩ tɔm ndʋ pɛɖɛzaa se “ɛyʋ kɩfalʋ lakasɩ yɔ,” tam nabʋlɛ ɖeke palabɩnɩ-tʋ tʋmɩyɛ. (Efɛz. 4:24; Kol. 3:10) Tɔm ndʋ tɩwɩlɩɣ ɛyʋtʋ ndʋ Ɛsɔ maɣmaɣ sɔɔlaa se ɛyʋ ɛwɛɛna yɔ. Ða-taa paa weyi ɛpɩzɩɣ nɛ ɛwɛɛnɩ ɛyʋtʋ ndʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa lɩzɩ ɛyaa ɛ-lɛzʋʋ; pɩwɩlɩɣ se ɛha ɖa-taa paa weyi waɖɛ se ɛpɩzɩ nɛ ɛwɛɛnɩ ɛyʋtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛ-maɣmaɣ ɛwɛna yɔ.—Kiɖe 1:26, 27; Efɛz. 5:1.

² Toovenim, ɖa-lʋlɩyaa kajalaɣ ñɩma ɖɛzɩ-ɖʋ kɩwɛɛkɩm nɛ pʋyɔɔ lɛ ɖɩtɩtalɩ pilim. Pʋyɔɔ pɩhɔŋ-ɖʋ se ɖɩla mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. Pɩtasɩ lɛ, mba pɔcɔ-ɖʋ nɛ pata yɔ, papɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ ɖɔ-yɔɔ. Ɛlɛ pɩtɩŋnɩ Yehowa sɩnʋʋ yɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛyʋtʋ ndʋ ɛ-maɣmaɣ ɛsɔɔlaa se ɖɩwɛɛna yɔ. Pɩsa nɛ ɖɩtalɩ kaɖʋwa ŋga lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩtazɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ wɛtʋ ndɩ ndɩ ndʋ Ɛsɔ tɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ apostoloo Pɔɔlɩ ma yɔ, tɩ-taa natʋyʋ taa. (Kalɩ Koloosi 3:10-14.) Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ wɛtʋ ndʋ tɔm susuu tʋmɩyɛ taa yɔ.

3. Ɛyʋtʋ kɩfatʋ wɛtʋ taa natʋyʋ lɛ ndʋ?

³ Pɔɔlɩ seɣti-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ nɛ pɩtɛ lɛ, ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se ɛyʋtʋ kɩfatʋ wɛtʋ ndʋ tɩ-tɔm cɛyɩ siŋŋ yɔ, tɩ-taa lɛɛtʋ lɛ se ɛyʋ ekizi ɛsɩmɩyɛ yɔɔ lakasɩ yaa tɛ yɔɔ tɛ yɔɔ lakasɩ. Ɛyɔɔdaa se: “Mɩ-hɛkʋ taa Grɛɛkɩ tʋ yaa Yuuda tʋ fɛyɩ . . . ñɩtʋ taa tʋ fɛyɩ, yom fɛyɩ, ɛyʋ ‘mɛwɛ man-tɩ yɔɔ’ fɛyɩ.” Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa lɛ, ɛbɛ yɔɔ pɩtɩpɔzɩ se ɖɩɖʋʋ tʋkaɣ ɖama taa pɩlɩɩnɩ tomnaɣ tɔlɩm, ɛjaɖɛ yaa lone nɖɩ ɛyʋ wɛnɩ samaɣ taa yɔ pɩ-yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, toovenim Krɩstʋ ñɩma ‘kpeekpe kɛ kʋɖʋm.’—Kol. 3:11; Gal. 3:28.

4. (a) Wɛtʋ ndʋ pɩwɛɛ se Yehowa sɛyaa ɩwɛɛnɩ lalaa yɔɔ? (b) Ɛbɛ pɩzɩɣ piyele nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ koobiya se nɔɔ kʋyʋmaɣ ɛwɛɛ pɛ-hɛkʋ taa?

⁴ Ɛyaa mba pɛwɛnɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ yɔ, pɛwɛnɩ ñamtʋ po-koobiya Krɩstʋ ñɩma nɛ mba patɩkɛ koobiya yɔ pɔ-yɔɔ paa patɩɩlɩnɩ le, yaa paa patɩɩwɛnɩ tomnaɣ tɔlɩm mbʋ yɔ. (Roma 2:11) Ɛlɛ pɩ-labʋ pɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ ɛjaɖɛ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa. Ðɩkpaɣ ɛzɩ Afrika Hadɛ Kiŋ mbʋ yɔ yɔ, Yehowa aseɣɖe Tɩnaa sakɩyɛ wɛ sɔnɔ lona wena a-taa yɔ, ɖooo lɛ, paalɩzɩ-yɛ se pɩkɛnɩ mba pɛwɛnɩ tomnaɣ tɔlɩm kʋɖʋmʋm yɔ, pa-ɖɩjaɣyɛ. Lona ana a-taa naayɛ kaakɛnɩ ñɩm tɩnaa kookasɩ, yaa ɛyaa kɩkpɛdaa tɛtʋ. Lone lɛɛna lɛ, akɛnɩ wena paaha nʋmɔʋ se mba pɛwɛnɩ tomnaɣ tɔlɩm ndɩ ndɩ yɔ papɩzɩɣ nɛ pacaɣ a-taa yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩsa nɛ peseɣti koobiya nɛ paɖʋ taabalɩyɛ nɛ koobiya mba pa nɛ wɛ patɩkpɛndɩ tomnaɣ tɔlɩm yɔ lɛ, octobre 2013 taa Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ labɩ ɖʋtʋ natʋyʋ. (2 Kɔr. 6:13) Ðʋtʋ ndʋ palaba?

5, 6. (a) Ðʋtʋ ndʋ palabɩ ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa se pɛcɛyɩsɩnɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kaawɛ koobiya hɛkʋ taa yɔ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.) (b) Ɛbɛ lɩ ɖʋtʋ ndʋ tɩ-taa?

⁵ Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ labɩ ɖʋtʋ se mazasɩ nɛ kujukasɩ nasɩyɩ lɛ, agbaa naalɛ wena atɩkaa kʋnʋŋ yaa tomnaɣ tɔlɩm yɔ, akpɛndɩ. A-taa koobiya kpɛndaɣ nɛ posusuu tɔm, palakɩ kediɣzisi nɛ pamʋʋ ɖama pa-ɖɩsɩ taa nɛ pamʋʋ helim. Agbaa mɩnɩŋ sakɩyɛ ɖɔm ɖʋtʋ tʋnɛ tɩ-yɔɔ nɛ pʋlʋlɩ pee kɩbana sakɩyɛ, halɩ mba patɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, pɔyɔɔdɩ tɔm kɩbandʋ ɖʋtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ. Halɩ pɩɩlabɩ tʋmɩyɛ cooci ñʋʋdʋ nɔɔyʋ yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Mantɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ, ɛlɛ manpɩzɩɣ nɛ mɔyɔɔdɩ se ɖʋtʋ ndʋ ɩlaba nɛ isusuu tɔm yɔ, tɩwɛ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ. Pɩtasɩ lɛ, ɩwɛnɩ tomnaɣ tɔlɩm ndɩ ndɩ ɛlɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛ mɩ-hɛkʋ taa camɩyɛ.” Ɛzɩma ɖʋtʋ ndʋ tɩɩwazɩ ɖo-koobiya?

⁶ Koobu Noma yɔɔdʋʋ Xhosa kʋnʋŋ. Kajalaɣ taa lɛ, eseɣaɣ sɔɔndʋ nɛ ɛɛyaɣ anasaayɩwaa mba pɔyɔɔdaɣ aŋglɛɛ kʋnʋŋ yɔ ɛ-ɖɩɣa taa. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛ nɛ wɛ posusi tɔm nɛ pʋwayɩ payaa-ɩ pɛ-tɛ lɛ, pɩɖɩɣzɩ-ɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Mba ɖɔɖɔ pɛkɛ ɛyaa ɛzɩ ɖa-yɔ!” Pʋyɔɔ lɛ, pʋwayɩ pɩtalɩnɩ Xhosa kʋnʋŋ ɛgbɛyɛ se ɖɩmʋ aŋglɛɛ kʋnʋŋ ɛgbɛyɛ taa mba ɛgɔndʋ lɛ, Noma la tɔɔnaɣ nɛ ɛyaa koobiya nabɛyɛ. Koobiya mba ɛyawa yɔ, pa-taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ kɛ anasaayɩ. Noma yɔɔdaa se: “Pɩɩɖɩɣzɩ-m se etisaa nɛ ɛcaɣ rɔba wonuu nakʋyʋ yɔɔ yem.” Ðʋtʋ ndʋ tɩsɩnɩ koobiya nɛ tiɖiɣni-wɛ sɩnʋʋ se pɛwɛɛnɩ taabalaa kɩfama nɛ pɛtɛm pa-taa se powoki pɩ-yɔɔ nɛ pawalɩsɩ pa-tɩ.

7. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩkɛnɩ pʋtɔdɩyɛ nayaa?

⁷ Pʋcɔ nɛ Sataŋ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩtɛ lɛ, ɖɩkaɣ katʋʋ kʋñɔmɩŋ. Ðɩkaɣ lʋbɩnʋʋ tʋmɩyɛ kɩɩwɛʋ, kʋdɔmɩŋ, nazɩm, asɛyɩŋ, ɖa-ñɩm lesuu nɛ kala lɛɛna ɖɔɖɔ. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩkɛ pʋtɔdɩyɛ nayaa siŋŋ pʋcɔ nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩsɩnɩ ɖama kʋñɔmɩŋ nɛ nazɩm mbʋ pɩ-taa. Ye ɖɩkɛnɩ pʋtɔdɩyɛ nayaa yɔ piseɣtiɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ se ɖɩla kɩbandʋ. (Efɛz. 4:32)  Ɛyʋtʋ kɩfatʋ wɛtʋ tʋnɛ, tɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Ɛsɔ nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩhɛzɩ lalaa laŋa.—2 Kɔr. 1:3, 4.

8. Ye ɖɩnaɣ pʋtɔdɩyɛ nɛ ɖɩlakɩ kɩbandʋ ɛyaa tɩŋa ɛgbɛyɛ taa yɔ, pee kɩbana wena pɩlʋlʋʋ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

⁸ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩlɩzɩ sɔɔlɩm nɛ ɖɩwɩlɩ agɔma yaa ajamaa mba pɛwɛ ɖɛ-ɛgbɛyɛ taa yɔ? Pɩwɛɛ se ɖɩɖʋ-wɛ nɛ taabalɩyɛ nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ pana se pamʋ ñɩm ɛgbɛyɛ taa. (1 Kɔr. 12:22, 25) Maɣzɩ mbʋ pɩtalɩ Dannykarl alɩwaatʋ ndʋ ɛkʋyɩnɩ Filipiini nɛ ewolo Japɔŋ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Ɛtɩkɛ Japɔŋ tʋ, nɛ pʋyɔɔ lɛ ɛ nɛ mba palakaɣ tʋmɩyɛ yɔ, pataalakɩ-ɩ camɩyɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ paawɛnɩ tɛ-yɔɔ tɛ-yɔɔ wɛtʋ. Pʋwayɩ lɛ, ewolo Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kediɣzaɣ nakɛyɛ. Dannykarl yɔɔdaa se: “Mba paakɔm kediɣzaɣ ŋga yɔ pa-taa sakɩyɛ kaakɛ Japɔŋ mba; ɛlɛ paamʋ-m camɩyɛ ɛzɩ maakɛ pɛ-ɛyɩsɩm nɔɔyʋ yɔ.” Kɩbandʋ ndʋ koobiya labɩ-ɩ nɛ sɔɔlɩm mbʋ palɩzaa nɛ pawɩlɩ-ɩ yɔ, pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ewobini ɛsɩndaa fezuu taa; ɛkpaɣ ɛ-tɩ ɛha nɛ pamɩyɩsɩ-ɩ lɩm nɛ lɛɛlɛɛyɔ ɛkɛnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ. Ɛ-ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa lalaa maɣzɩɣ se ɛ nɛ ɛ-halʋ pɛkɛnɩ Yehowa wazaɣ pɛ-ɛgbɛyɛ. Ɛzʋtʋyaa yɔɔdaa se Dannykarl nɛ ɛ-halʋ “pacakɩ wezuu kɛlɛʋ nɛ pɩsɩɣnɩ-wɛ nɛ palakɩ paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ nɛ pɛkɛnɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pasɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ kajalaɣ lone taa pe-wezuu caɣʋ taa.”—Luka 12:31.

9, 10. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ lalaa pʋtɔdɩyɛ tɔm susuu tʋmɩyɛ taa yɔ, pɩkɔŋnɩ wazasɩ; ha kɩɖaŋ weyi ɩwɩlɩɣ mbʋ yɔ.

⁹ Alɩwaatʋ ndʋ ɖiisusuu Kewiyaɣ tɔm kɩbandʋ lalaa yɔ, pɩhaɣ-ɖʋ waɖɛ se ɖɩla “camɩyɛ ɛyaa kpeekpe.” (Gal. 6:10) Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa naɣ agɔma pʋtɔdɩyɛ, mbʋ yebina nɛ pa-taa sakɩyɛ ñakɩ pana nɛ pɛkpɛlɩkɩɣ kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ. (1 Kɔr. 9:23) Kʋnʋmɩŋ kpɛlɩkʋʋ mbʋ pɩkɔŋnɩ wazasɩ sakɩyɛ. Ositralii koobu halɩñɩnʋ Tiffany weyi ɛkɛ paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzɩyʋ yɔ, ɛkpɛlɩkɩ Swahili kʋnʋŋ se ɛpɩzɩ nɛ ɛɖʋ nesi Brisbane tɛtʋ taa ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa pɔyɔɔdʋʋ Swahili kʋnʋŋ yɔ. Paa kʋnʋŋ ŋgʋ kɩ-kpɛlɩkʋʋ kaalabɩ Tiffany kaɖɛ yɔ, ɛ-pana ñaɣʋ kɔnɩ-ɩ wazasɩ sakɩyɛ e-wezuu caɣʋ taa. Ɛyɔɔdaa se: “Ye ŋsɔɔlaa se ŋnɩɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ leleŋ yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋkpɛlɩkɩ kʋnʋŋ kɩfalʋʋ nɛ ŋɖʋ nesi kɩ-yɔɔdɩyaa. Pɩwɛ ɛzɩ ɛyʋ wokuu nʋmɔʋ ɛlɛ ɛkpɛndɩ ɛwɛ ɛ-tɛtʋ taa yɔ. Ŋkaɣ naʋ se nɔɔ kʋyʋmaɣ ŋga kɛwɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ koobiya samaɣ taa yɔ, kɛwɛ piti kpem.”

¹⁰ Maɣzɩ ɖɔɖɔ Japɔŋ ɛjaɖɛ taa hɔʋ kʋnɛ kɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Hɔʋ ŋgʋ kɩ-taa halɩbɩɣa ŋga payaɣ se Sakiko yɔ kɛkɛdaa se: “Pɩnzɩ 1990 waa taa ɖisusaɣ tɔm lɛ, ɖɩkataɣ ɖoŋ ɖoŋ agɔma mba palɩnɩ Preeziili yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɩlɩɣ-wɛ Natʋ 21:3, 4 yaa Keɣa 36:10, 11, 29 nɛ pakalɩɣ hɔɔlɩŋ ɛnɩ  Pɔrtiigaalɩ kʋnʋŋ taa yɔ, pewelisiɣ camɩyɛ kpem nɛ halɩ nabʋyʋ taa pa-taa nabɛyɛ tisiɣ ɛsɩtɛɣlɩm.” Ɛlɛ hɔʋ kʋnɛ kɩ-pʋtɔdɩyɛ naʋ tɩsɩɩnɩ peeɖe. Sakiko tasɩ yɔɔdʋʋ se: “Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩna ɛzɩma pɛwɛ fezuu taa ñɔɔsɩ taa yɔ lɛ, piyeba nɛ ɖɔ-hɔʋ paɣzɩ kpɛlɩkʋʋ Pɔrtiigaalɩ kʋnʋŋ.” Pʋwayɩ lɛ, pɩtɩŋnɩ hɔʋ kʋnɛ ki-nesi ɖʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ lɛ, Pɔrtiigaalɩ kʋnʋŋ yɔɔdɩyaa ɛgbɛyɛ kɔm nɛ ɖɩñɔ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Hɔʋ kʋnɛ kɩkpaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ kɩsɩnɩ agɔma sakɩyɛ nɛ papɩsɩ Yehowa sɛyaa. Ewobi pʋyɔɔ nɛ ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Pɩɩpɔzɩ pana ñaɣʋ kpem pʋcɔ nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Pɔrtiigaalɩ kʋnʋŋ. Ɛlɛ wazasɩ nzɩ ɖihiɣaa yɔ, sɩkpaɖɩ kɩlaŋ weyi ɖɩlaba yɔ. Ðɩsɛɣ Yehowa pɩdɩɩfɛyɩ.”—Kalɩ Tʋma Labʋ 10:34, 35.

11, 12. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se lɩmaɣza kɩbana iseɣtini-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ? (b) Ɛbɛ kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu?

¹¹ Ðɩɩñɩnɩɣ samtʋ ndʋ tɩlɩnɩ ɛyaa cɔlɔ yɔ, ɛlɛ ɖɩsɔɔlaa se ɖɩɖʋ Yehowa hɩɖɛ, pʋyɔɔ ɖɩñakɩ pana se ɖɩwɛɛnɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ. Tɔzɩ se Ɛsɔ tiyiyu weyi ɛtalɩ pilim yɔ, ɛlabɩ kɩdɛkɛdɩm mbʋ pʋyɔɔ yɔ, eyeba nɛ tɩ kpazʋʋ ñɔ ɛ-taa. (Kpaɣ-tʋ nɛ ŋmaɣzɩnɩ Ezekɩyɛɛlɩ 28:17.) Ye tiyiyu weyi ɛtalɩ pilim yɔ, ɛtɔlɩ tɩ kpazʋʋ kpaca taa kɔyɔ, pɩwɛ kɛlɛʋ yem se ɛyʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ, ɛtɔlɩ tɩ kpazʋʋ kpaca taa nɛ pɩkɩlɩ. Paa mbʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu. Ɛbɛ kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ?

¹² Pʋcɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩñɩnɩ alɩwaatʋ paa evemiye nɖɩ nɛ ɖɩtazɩɣ Ɛsɔtɔm taa nɛ ɖɩmaɣzɩɣ tɩ-yɔɔ. (Wp. 17:18-20) Pɩtasɩ lɛ, pɩwɛɣ ɖeu kpem se ɖɩmaɣzɩ Yesu wɩlɩtʋ nɛ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ ɛha-ɖʋ tɩ luzuu nʋmɔʋ taa yɔ kɩ-yɔɔ. (Mat. 20:28) Halɩ Yesu maɣmaɣ kɔ ɛ-apostoloowaa nɩŋgbanzɩ lɩm. (Yoh. 13:12-17) Pɩcɛyaa ɖɔɖɔ se ɖɩtɩmɩɣnɩ Ɛsɔ kaahɛzaɣ se ɛha-ɖʋ e-fezuu kiɖeɖeu nɛ ɖɩpɩzɩ ɖɩlʋbɩnɩ mbʋ payɩ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩmaɣzɩ se ɖɩkɩlɩ lalaa yɔ.—Gal. 6:3, 4; Fil. 2:3.

13. Wazasɩ nzɩ mba poluzuu pa-tɩ yɔ pehikiɣ?

¹³ Kalɩ Aduwa 22:4. Pɩcɛyaa se toovenim Ɛsɔ sɛyaa tɩŋa ɩwɛɛnɩ tɩ luzuu nɛ ye pɛwɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ, pehikiɣ wazasɩ siŋŋ. Ye ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu yɔ, piyeki se laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ pɛwɛɛ ɛgbɛyɛ taa. Tɩ luzuu wɛnʋʋ sɩɣnɩ ɖɔɖɔ se ɖihiɣ Ɛsɔ kʋjɔŋ. Apostoloo Pɩyɛɛrɩ mawa se: “Iluzi mɩ-tɩ nɛ ɖama, mbʋ yɔ Ɛsɔ kaɖɩɣnɩ mba pakpazɩɣ pa-tɩ yɔ, piyele ɛhaɣ ɛ-kʋjɔʋ mba poluzuu pa-tɩ yɔ.”—1 Pɩy. 5:5.

14. Aha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ, hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ hɔɔlʋʋ taa?

¹⁴ Sɔnɔ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ, mba pɛkɛnɩ hɛɛɛ tɩnaa nɛ tɩ ɖɔkɩyaa yɔ, ɛyaa maɣzɩɣ se pɩkɛnɩ-wɛ ɛjandʋ. Ɛlɛ tɔm tʋnɛ tɩtɩkɛ toovenim. Wɛtʋ kɩbandʋ tʋnɛ tɩlɩnɩ kedeŋa kpeekpe Lɩzɩyʋ nɛ Ðoŋ Tɩŋa Tʋ cɔlɔ. Yehowa Ɛsɔ hanɩ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩkpaɖaa yɔ, pɩlɩɩnɩ ɛzɩma ɛwɛ hɛɛɛ nɛ ɛɖɔkʋʋ ɛ-tɩ yɔ pɩ-yɔɔ. (2 Pɩy. 3:9) Maɣzɩ ɛzɩma ɛtɩŋnɩ tiyiyaa yɔɔ nɛ ecosi Abraham nɛ Lɔɔtɩ alɩwaatʋ ndʋ pɔpɔzaɣ-ɩ tɔm yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. (Kiɖe 18:22-33; 19:18-21) Pɩtasɩ lɛ, pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa Yehowa lɩzɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ ɛwɩlɩ yɔ, sɩcɛzɩ 1500; alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Izrayɛɛlɩ piya taaɖɔkʋʋ ɛ-paɣtʋ ɛzɩ pɩmʋnaʋ yɔ.—Ezek. 33:11.

15. Kɩɖaʋ ŋgʋ Yesu ha-ɖʋ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ hɔɔlʋʋ taa?

¹⁵ Yesu kaakɛ ɛyʋ “hɛɛɛ tʋ.” (Mat. 11:29) Ɛwɩlɩ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ etiyele se ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa ɛjandʋ ɛɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ. Yesu lakaɣ ɛ-tɔm susuu tʋmɩyɛ tɛtʋ yɔɔ lɛ, Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa paɖaɣ-ɩ nɛ pɔhɔŋɩ-ɩ nɛ tɔm, ɛlɛ ɛɛɖɔkɩ ɛ-tɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Ɛɛwɛnɩ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ pakʋ-ɩ ɖulum yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu tɔkaɣ kʋñɔŋ nɛ ɛnɩɣ siziŋ nazɩm sizika yɔɔ  lɛ, ɛtɩmnɩ ɛ-caa se ɛkpaɣ mba panazaɣ-ɩ yɔ pa-kɩwɛɛkɩm nɛ ekpeɣ-wɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ “paasɩŋ mbʋ palakɩ yɔ.” (Luka 23:34) Ɛzɩma Yesu kaawɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ halɩ pɩkpɛndɩnɩ kaɖɛ alɩwaatʋ taa yɔ, pɩkɛnɩ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ.—Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 2:21-23.

16. Nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ?

¹⁶ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ? Apostoloo Pɔɔlɩ wɩlɩ-ɖʋ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna yɔ alɩwaatʋ ndʋ eheyi e-koobiya Krɩstʋ ñɩma se: “Ɩkatɩ ɖama nɛ ikpeɣ ɖama, ye nɔɔyʋ taa ɛwɛnɩ lɛlʋ yɔ; ɩla ɛzɩ [Yehowa] yɔ: [Yehowa] kpeɣ-mɩ yɔ, ikpeɣ ɖɔɖɔ ɖama.” (Kol. 3:13) Pɩtʋʋ fɛyɩ se pʋcɔ nɛ ɖɩɖɔ paɣtʋ tʋnɛ tɩ-yɔɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ-ɖʋ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ. Ɛlɛ ye ɖikpeɣu lalaa yɔ, ɖiyeki nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa.

17. Ɛbɛ yɔɔ pɩkɛnɩ kɩjɛyʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ?

¹⁷ Pɩkɛnɩ kɩjɛyʋʋ se paa Krɩstʋ tʋ weyi lɛ, ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ. Pɩkɛnɩ mbʋ piyeki se ɖihiɣ ñʋʋ yabɩtʋ yɔ. (Mat. 5:4; Yak. 1:21) Mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ lɛ se ye ɖɩwɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ, ɖɩɖʋʋ hɩɖɛ Yehowa nɛ ɖɩsɩnɩ lalaa ɖɔɖɔ nɛ pɔɖɔ Bibl lɔŋ tasʋʋ yɔɔ.—Gal. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25.

18. Ɛzɩma tɩyɛ weyi ɛwɛnɩ sɔɔlɩm yɔ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ yɔɔ lakasɩ?

¹⁸ Wɛtʋ ndʋ tɩ-tɩŋa payɩ ɖɩyɔɔdɩ tɩ-tɔm yɔ, tɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ sɔɔlɩm. Iyele nɛ ɖɩkpaɣ kɩɖaʋ kʋnɛ: Tɔmkpɛlɩkɩyʋ Yakubu tasɩ lɔŋ koobiya se pataawɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ ñɩm tɩnaa yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ kʋñɔndɩnaa. Ɛwɩlɩ-wɛ se ye palakɩ mbʋ yɔ, pamaɣnɩ paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se “Sɔɔlɩ ño-koobu ɛzɩ ña-maɣmaɣ yɔ” tɩ-yɔɔ. Ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛtasɩ-wɛ heyuu se: “Ye ɩlakɩ ɛsɩmɩyɛ yɔɔ kɔyɔ, ɩlakɩ kɩwɛɛkɩm.” (Yak. 2:8, 9) Ɛlɛ ye ɖɩwɛnɩ sɔɔlɩm kɔyɔ, piseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩtaaɖʋ tʋkaɣ ɛyaa hɛkʋ taa, paa lone nɖɩ patɩɩwɛna, paa tomnaɣ tɔlɩm mbʋ pɛwɛna yaa sukuli ŋgʋ patɩɩlaba yɔ. Pɩcɛyaa se ɖɩtɛ ɖa-taa nɛ ɖikizi ɛsɩmɩyɛ yɔɔ lakasɩ ɖooo ɖa-laŋɩyɛ taa. Pɩwɛɛ se pasɩm-ɖʋ se ɖɩɩlakɩ ɛsɩmɩyɛ yɔɔ lakasɩ.

19. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ sɔɔlɩm?

¹⁹ Bibl heyiɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ se “sɔɔlɩyʋ ɖɔkʋʋ ɛ-tɩ”, “sɔɔlɩyʋ wazɩɣ” nɛ “sɔɔlɩyʋ eepeliɣ.” (1 Kɔr. 13:4) Toovenim taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ tɩ ɖɔkʋʋ, camɩyɛ lakasɩ nɛ tɩ luzuu pʋcɔ nɛ ɖɩpɩzɩ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖisusuu Kewiyaɣ tɔm kɩbandʋ. (Mat. 28:19) Wɛtʋ kɩbandʋ tʋnɛ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ ɖa nɛ koobiya kpeekpe ɖɛ-hɛkʋ taa. Ye ɖɩwɛnɩ sɔɔlɩm yɔ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ? Piyeki nɛ nɔɔ kʋyʋmaɣ wɛɛ paa ɛgbɛyɛ nɖɩ lɛ ɖɩ-taa nɛ pɩlɩzɩ aseɣɖe kɩbanɖɛ Yehowa yɔɔ nɛ pɩhɔ ɖɔɖɔ laŋa kɩbana tɩnaa nɛ pɔkɔɔ ɛ-ɛgbɛyɛ taa. Bibl lɩzɩ mbʋ ɛyʋtʋ kɩfatʋ kɛnaa yɔ pɩ-taa nɛ pɩtɛ lɛ, kɩkɔ tɔm ñʋʋ nɛ toovenim tɔm tʋnɛ se: “Mbʋ pɩkɩlɩ pɩtɩŋa payɩ yɔ, mbʋ lɛ sɔɔlɩm, pɩ-taa ɖetu siŋŋ lɩɣna!”—Kol. 3:14.

20. (a) Tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ; nɛ ɛbɛ yɔɔ? (b) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɖaŋ kpam se tɩtalɩ lɔŋ?

²⁰ Pɩcɛyaa se ɖa-taa paa anɩ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Ɛbɛ pɩwɛɛ se mantasɩ labʋ nɛ meyele ɛyʋtʋ kɩbɩndʋ nɛ mantaapɩsɩ tɩ-wayɩ wiɖiyi kaaʋ?’ Pɩwɛɛ se ɖɩtɩmnɩ Ɛsɔ nɛ ɖitendi-i se ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩkaɖɩnɩ lakasɩ nzɩ payɩ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩɖɩɣ-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩtaasʋʋ Ɛsɔ Kewiyaɣ taa yɔ. (Gal. 5:19-21) Pɩcɛyaa se ɖa-taa paa anɩ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ ɖɔɖɔ se: ‘Mɛwɛɛ nɛ mañakɩ pana nɛ mɛlɛɣzɩɣ ma-maɣzɩm se pɩpɩsɩ kɩfam na?’ (Efɛz. 4:23, 24) Pɩwɛɛ se paa Krɩstʋ tʋ weyi lɛ ɛñaɣ pana nɛ ɛwɛɛnɩ ɛyʋtʋ kɩfatʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ tam nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩtalɩɣ pilim yɔ. Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma wezuu caɣʋ kaɣ wɛʋ ɖeu alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa mba payɩ ɖɩsɩma yɔ, pakaɣ wɛnʋʋ ɛyʋtʋ kɩfatʋ nɛ tɩtalɩ pilim yɔ!