1. Ɛbɛ laba nɛ ɛyaa wɛɛ siziŋ taa Siiloo nɛ pacaɣ kʋñɔwiye paa le?

SAMƖYƐƐLƖ nɩɣaɣ siziŋ ɛzɩ Siiloo tɛtʋ taa ɛyaa lalaa yɔ. Ɛzɩtɛɣlɩm yeke cɔɔɔ paa le. Halaa nɛ piya pamakaɣ kubusi ɖɩsɩ sakɩyɛ taa. Pewiɣaɣ pa-caanaa, pa-walaa, pa-pɩyalaa yaa po-koobiya mba pasɩbɩ you taa yɔ. Filisti mba wabɩ Izrayɛɛlɩ mba you taa nɛ pakʋ pɔ-sɔɔjanaa ɛzɩ 30000 mbʋ yɔ. Ŋgʋ pitileɖi yɔ, paatɛm kʋʋ Izrayɛɛlɩ sɔɔjanaa ɛzɩ 4000 mbʋ yɔ you lɛɛkʋ taa.​—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Asɛyʋʋ ŋgʋ nɛ ŋgʋ ɖʋ Siiloo mba fɛyɛ? Nɛ ɛbɛ pelesaa?

² Ɛlɛ, pɩtaakɛ asɛyʋʋ ŋgʋ ki-yeke kɩɩtalɩnɩ-wɛ. Cɔjɔ Sɔsɔ Elii pɩyalaa Hɔfnii nɛ Fineyaasɩ, paakpaɣ ɛgbɛyɛ ɖʋʋ aɖakaɣ kiɖeɖeɣa nɛ palɩɩ Siiloo. Aɖakaɣ ŋga, kaasɩŋnɩ Ɛsɔ ɖoŋ pɛ-hɛkʋ taa nɛ pasɩɣaɣ-kɛ kizinziku tɛɛ, lone kiɖeɖee taa. Kizinziku ñaakɛ Ɛsɔ sɛtʋ lone nɖɩ papɩzaɣ se pɛkpɛzɩ nɛ pasɩɣlɩ yɔ. Samaɣ kpaɣ Aɖakaɣ nɛ kowoni you taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ kamaɣzaɣ se Aɖakaɣ kɛ fadʋʋ ŋgʋ kɩsɩɣnɩ-kɛ se kawa ko-koyindinaa yɔ. Ɛlɛ, Filisti mba ñɛlɛɣ Aɖakaɣ pɔ-cɔlɔ nɛ pakʋ Hɔfnii nɛ Fineyaasɩ.​—1 Sam. 4:3-11.

³ Aɖakaɣ wɛʋ kizinziku tɛɛ Siiloo yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. Nɛ kaɖʋwaɣ kizinziku hɩɖɛ. Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ, katɩtasɩ wɛʋ. Elii weyi ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 98 yɔ, ɛnɩ tɔm ndʋ lɛ, ɛlɩɩnɩ e-kpelaɣ yɔɔ nɛ ɛtɔlɩ e-nimaɣ wayɩ nɛ ɛsɩ. E-wolu weyi ɛlɛ walʋ sɩbɩ puwiye ɖɔɖɔ yɔ, ɛnɩ mbʋ lɛ, lʋlʋʋ wɩzasɩ kpa-ɩ. Nɛ ɛlʋlaɣ lɛ ɛsɩ. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ etisi fezuu lɛ, ekuli ɛ-nɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Ðoŋ lɩ Izrayɛɛlɩ taa.” Toovenim, Siiloo ɛɛkaɣ tasʋʋ wɛʋ ɛzɩ ɖooo lɛ yɔ.​—1 Sam. 4:12-22.

4. Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

⁴ Ɛzɩma tɩyɛ Samɩyɛɛlɩ kaɣ ɛ-tɩ ɖɔkʋʋ laŋwɛɛkɩyɛ sɔsɔyɛ nɖɩ ɖɩ-taa? E-tisuu kaɣ wɛʋ ɖoŋ nɛ ɛpɩzɩ nɛ ɛsɩnɩ samaɣ ŋga Yehowa tɩtasɩ kɔ-tɔm sɔɔlʋʋ nɛ ekizi kɔ-yɔɔ kandɩyʋʋ yɔ? Sɔnɔ, ɖa-tɩŋa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkatɩ tɩlasɩ nasɩyɩ yaa asɛyʋʋ nakʋyʋ nɛ pɩtakɩ ɖe-tisuu. Ye mbʋ, ɖɩna lɔŋ weyi Samɩyɛɛlɩ kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ yɔ.

5, 6. Tɔm ndʋ Bibl kɛdɩɣ pɩnzɩ 20 nzɩ sɩ-yɔɔ? Nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ Samɩyɛɛlɩ lakaɣ pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa?

⁵ Kpaɣnɩ cɩnɛ lɛ, Bibl yebi Samɩyɛɛlɩ tɔm kɛdʋʋ nɛ kɩkɛdɩɣ mbʋ pɩtalɩ ɛgbɛyɛ ɖʋʋ aɖakaɣ kiɖeɖeɣa yɔ; kɩkɛdaa se Filisti mba tɔɔ kʋñɔŋ aɖakaɣ ŋga kɔ-yɔɔ nɛ pɩnɩ-wɛ lɛ, papɩsɩnɩ-kɛ. Pɩnzɩ 20 mbʋ yɔ ɖɛwa pʋcɔ nɛ Bibl tasɩ Samɩyɛɛlɩ tɔm kɛdʋʋ. (1 Sam. 7:2) Tʋmɩyɛ nɖɩ ɛlabɩ pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa? Ðɩyɔɔdɩ pɩ-tɔm lɛɛlɛɛyɔ.

⁶ Ɛlɛ pʋcɔ nɛ pɩnzɩ 20 nzɩ sɩpaɣzɩ lɛ, Bibl tɔm se: “Samɩyɛɛlɩ tɔm talɩ Izrayɛɛlɩ kpeekpe.” (1 Sam. 3:21) Nɛ pɩnzɩ nzɩ sɩ-wayɩ lɛ, Samɩyɛɛlɩ wokaɣ Izrayɛɛlɩ tɛtʋ sɔsɔtʋ naadozo taa ɖoŋ ɖoŋ, nɛ paa pɩnaɣ ŋga lɛ, ɛcɔʋ ɛjaɖɛ kpeekpe taa nɛ ɛhʋʋ tɔm nɛ ɛñɔɔzʋʋ tɔm ɛyaa hɛkʋ taa. Ɛtɛŋ cɔʋ lɛ, ɛpɩsɩ ɛ-tɛtʋ taa Raamaa. (1 Sam. 7:15-17) Pɩtʋʋ fɛyɩ se paa ɛzɩmtaa lɛ, Samɩyɛɛlɩ kaawɛ tʋmɩyɛ labʋ yɔɔ. Nɛ pɩnzɩ 20 nzɩ sɩ-taa ɖɔɖɔ lɛ, pɩɩɖɔkɩnɩ-ɩ siŋŋ.

7, 8. (a) Samɩyɛɛlɩ labɩ tʋmɩyɛ pɩnzɩ nɛɛlɛ se ɛsɩnɩ samaɣ fezuu taa nɛ pɩtɛ lɛ, tɔm ndʋ eheyi-kɛ? (b) Nɛ ɛbɛ samaɣ laba alɩwaatʋ ndʋ kanɩ Samɩyɛɛlɩ lidaʋ tɔm yɔ?

⁷ Wezuu kɩdɛkɛdʋʋ ŋgʋ Elii pɩyalaa cakaɣ nɛ kɩwɛɛkɩm mbʋ palakaɣ yɔ, pɩɩwɛɛkɩ samaɣ tisuu. Nɛ halɩ pɩwɛ ɛzɩ pʋyɔɔ lɛ, sakɩyɛ tɔlɩ sɩɩnaa latʋ taa. Ɛlɛ, Samɩyɛɛlɩ kpaɣ pɩnzɩ nɛɛlɛ nɛ ɛcɔnɩ samaɣ fezuu taa kɩcɛyɩm yɔɔ nɛ ɛtɛ lɛ, eheyi-kɛ tɔm tʋnɛ: “Ye ɩpɩsɩɣ Yehowa cɔlɔ nɛ mɩ-laŋɩyɛ pilim kɔyɔ, ɩlɔ ɛsɔnaa mba pɛwɛ mɩ-hɛkʋ taa yɔ nɛ Astoorɛɛtɩ nɛ ɩñɔɔzɩ mɩ-laŋa [Yehowa yɔɔ] nɛ ɩla e-yeke koŋ ɛ-tʋma, ɖɩnɛ ɛlɛ ɛkaɣ-mɩ holuu nɛ ɛlɩzɩ Filisti mba nesi tɛɛ.”​—1 Sam. 7:3.

⁸ “Filisti mba nesi” kaawɛ yuŋ samaɣ yɔɔ. Filisti mba wabɩ Izrayɛɛlɩ sɔɔjanaa nɛ pɩtɛ lɛ, pamaɣzaɣ se papɩzɩɣ nɛ panazɩ Ɛsɔ samaɣ ɛzɩ pɩmaɣʋ-wɛ yɔ. Ɛlɛ, Samɩyɛɛlɩ ñeheyi samaɣ se ye kapɩsɩnɩ Yehowa yɔɔ yɔ, pɩlɛɣzɩɣ. Ɛlɛ samaɣ kaasɔɔlaa se kapɩsɩnɩ Yehowa yɔɔ? Pɩlabɩ Samɩyɛɛlɩ leleŋ siŋŋ se toovenim lɛ, samaɣ lɔ kɛ-ɛsɔnaa nɛ kapaɣzɩ labʋ “[Yehowa] yeke tʋma.” Peeɖe Samɩyɛɛlɩ ya samaɣ kigbeɣluu nakʋyʋ taa Mispaa. Tɛtʋ ndʋ, tɩɩwɛ pʋŋ weyi ɩwɛ Yerusalɛm hayo kiŋ yɔ ɩ-taa. Samaɣ kpeɣli peeɖe, kɔhɔkɩ nɔɔ nɛ kekpiɖi ka-sɩɩnaa latʋ lakasɩ sakɩyɛ yɔɔ.​—Kalɩ 1 Samɩyɛɛlɩ 7:4-6 .

9. Waɖɛ nɖɩ Filisti mba maɣzaɣ se pehiɣaa? Nɛ ɛzɩma Ɛsɔ samaɣ laba kaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa?

 ⁹ Ɛlɛ, Filisti mba nɩ kediɣzaɣ sɔsɔɔ ŋga ka-taŋ lɛ, pamaɣzɩ se pɩkɛnɩ-wɛ waɖɛ kɩbanɖɛ. Nɛ petiyini pɔ-sɔɔjanaa Mispaa peeɖe se pɔtɔyɩtɩ Yehowa sɛyaa. Izrayɛɛlɩ piya nɩɩ se mbʋ kaɖɛ ɖiɣni kɔm pɔ-yɔɔ. Sɔɔndʋ kpa samaɣ siŋŋ nɛ kɔpɔzɩ Samɩyɛɛlɩ se ɛtɩmɩ kɔ-yɔɔ. Nɛ Samɩyɛɛlɩ tisi nɛ ɛtɩmɩ samaɣ yɔɔ nɛ halɩ ɛlaa kɩlaʋ. Peɖiɣni labʋ sɛtʋ kiɖeɖetu ndʋ lɛ, Filisti mba sɔɔjanaa kpa Mispaa Izrayɛɛlɩ mba wayɩ. Peeɖe Yehowa cosi Samɩyɛɛlɩ adɩma yɔɔ. Nɛ Yehowa pana kuli nɛ ɛnazɩ “kpalala kɩyakʋ ŋgʋ ki-wiye Filisti mba yɔɔ.”​—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. Ɛbɛ yɔɔ tɛʋ ŋgʋ Yehowa kaayeba se kɩnazɩ Filisti mba yɔɔ yɔ, kɩɩwɛɛ ŋgee? (b) Ɛbɛ you ŋgʋ palabɩ Mispaa yɔ, kɩtɛmnaa?

¹⁰ Pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩ se Filisti mba kaawɛ ɛzɩ piya taŋnaa nɛ tɛʋ nazɩɣ lɛ, peseɣ se pɛmɛlɩ po-ɖoonaa nɔkɔyɩŋ taa yaa we? Aayɩ. Paakɛ sɔɔjanaa kpɩzɩmwaa mba palabɩ you nɛ pɩmalɩnɩ-wɛ yɔ. Ye mbʋ, puwiye tɛʋ nazɩ nazʋʋ mbʋ yɔ, wiɖiyi kɩtɩnazɩ mbʋ nɛ pana. Ɛzɩ ɛbɛ yɔɔ sɔɔndʋ kaakpa-wɛ mbʋ? Tɛʋ nazɩ ɖoŋ “kpalala” ɛzɩma yɔ? Yaa ɛzɩma kitili pʋŋ hɛkʋ taa yɔ? Yaa ɛzɩma kɩnazaa ɛlɛ tɛʋ taapiyi yɔ? Ðɩɩsɩŋ ɖeyi ɖeyi. Ɛlɛ, mbʋ ɖɩsɩma yɔ lɛ se sɔɔndʋ paɣzaa nɛ pɩkpa Filisti mba kamaɣ fɛyɩ nɛ pisidi pa-ñʋŋ taa yem. Paakɔm Izrayɛɛlɩ piya wayɩ, ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ, mba papɩsaa nɛ pɔɖɔɔnʋʋ. Izrayɛɛlɩ piya sakɩyɛ lɩɩnɩ Mispaa nɛ pakʋ Filisti mba nɛ pɔɖɔɔnɩ-wɛ kilomɛtawaa sakɩyɛ piwolo pɩtalɩ Yerusalɛm hadɛ kiŋ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ hɔɔlʋʋ taa.​—1 Sam. 7:11.

¹¹ You ŋgʋ, kɩkɔnɩ lɛɣzɩtʋ sɔsɔtʋ Ɛsɔ samaɣ wezuu caɣʋ taa. Alɩwaatʋ ndʋ Samɩyɛɛlɩ kaakɛ tɔm hʋyʋ nɛ pɩkpaɣ pɩɖɛɛ yɔ, Filisti mba wɛɛ nɛ peseɣ Izrayɛɛlɩ piya ɛzɩdaa. Nɛ paamʋ tɛtʋ ndʋ Ɛsɔ samaɣ cɔlɔ yɔ, pɛwɛɛ nɛ papɩsɩɣnɩ-tʋ kʋɖʋm kʋɖʋm.​—1 Sam. 7:13, 14.

12. Ɛbɛ yɔɔ pɔtɔm se Samɩyɛɛlɩ labɩ mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ? Nɛ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛpɩzɩ ɛla ɛ-tʋmɩyɛ camɩyɛ?

¹² Pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ wayɩ lɛ, apostoloo Pɔɔlɩ ya Samɩyɛɛlɩ hɩɖɛ tɔm hʋyaa nɛ nayaa mba palabɩ mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ, pa-taa. (Ebr. 11:32, 33) Toovenim, Samɩyɛɛlɩ labɩ mbʋ pɩwɛ ɖeu Ɛsɔ ɛzɩdaa yɔ, nɛ ɛsazɩ lalaa se pamaɣzɩnɩ-ɩ. Ɛɛɖɔkɩ ɛ-tɩ nɛ ɛɖaŋ Yehowa, mbʋ sɩnɩnɩ-ɩ nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛla ɛ-tʋmɩyɛ camɩyɛ paa pɩtɩŋa pɩtaaɖɔŋ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ɛɛwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ. Pawabɩ Mispaa  you nɛ pɩtɛ lɛ, Samɩyɛɛlɩ yele nɛ pesiɣ tilimiye naɖɩyɛ se pɩsɩna nɛ pɔtɔzʋʋ ɛzɩma Yehowa sɩnɩ ɛ-samaɣ yɔ, pɩ-yɔɔ.​—1 Sam. 7:12.

13. (a) Ye ɖɩñɩnɩɣ se ɖɩmaɣzɩnɩ Samɩyɛɛlɩ yɔ, wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ pʋpɔzʋʋ-ɖʋ? (b) Ña-naʋ taa yɔ, ɛzɩmtaa pɩkɩlɩ ɖeu se ɖɩkpɛlɩkɩ Samɩyɛɛlɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ?

¹³ Ña ɖɔɖɔ ŋsɔɔlaa se ŋla mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ? Ye mbʋ yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋkpɛlɩkɩ Samɩyɛɛlɩ tɛ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ nɛ ɛ-tɩ luzuu nɛ ɛ-ɛsɩmɩyɛ wɛtʋ. (Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 5:6.) Pɩpɔzɩ ɖa-tɩŋa wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ. Samɩyɛɛlɩ ñaɣ pana nɛ ɛkpɛlɩkɩ nɛ ɛwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ e-evebitu taa, nɛ ɛkɔm ɛkatɩ tɩlasɩ pʋwayɩ lɛ, pɩwazɩ-ɩ.

14, 15. (a) Samɩyɛɛlɩ kpadɩyaa lɛ, kaɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ ɛkataa? (b) Ɛzɩ Samɩyɛɛlɩ kaakɛ caja kɩdɛkɛdʋ ɛzɩ Elii yɔ? Lɩzɩ pɩ-taa.

¹⁴ Samɩyɛɛlɩ kpadɩyaa pʋcɔ nɛ Bibl tasɩ ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɛɛwɛnɩ abalɩbiya sɔsɔsɩ naalɛ. Payaɣ-sɩ se Yowɛɛlɩ nɛ Abiya. Samɩyɛɛlɩ kpaɣ-sɩ se sɩsɩnɩ-ɩ tɔm hʋʋ. Ɛlɛ pɩtaakɛ ɛyaa kɩbama mba pɩɩwɛɛ se ɛtaa-wɛ liu yɔ. Samɩyɛɛlɩ kaawɛ toovenim nɛ ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ, ɛlɛ ɛ-pɩyalaa ñakpaɣ waɖɛ nɖɩ pɛwɛna yɔ nɛ pañɩnɩɣnɩ pa-maɣmaɣ pɛ-kɛzɛɣa. Palakaɣ tɔkɩm nɛ pomuluu ɛyaa tɔm ɖɩhʋyɛ.​—1 Sam. 8:1-3.

 ¹⁵ Kɩyakʋ nakʋyʋ lɛ, Izrayɛɛlɩ sɔsaa wolo nayʋ akpadɩyʋ ɛnʋ ɛ-cɔlɔ nɛ peheyi-i se: “Ña-pɩyalaa ɩɩɖɔŋ ña-nɩŋgbanzɩ taa.” (1 Sam. 8:4, 5) Ɛzɩ Samɩyɛɛlɩ kanawa se mbʋ ɛ-pɩyalaa wɛɛ? Bibl tɩyɔɔdɩ pɩ-tɔm. Ɛlɛ Samɩyɛɛlɩ taakɛ caja kɩdɛkɛdʋ ɛzɩ Elii yɔ. Yehowa kaahɔm Elii nɩŋgbaaŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-pɩyalaa lakaɣ kɩwɛɛkɩm lɛ, ɛtɩhɔ pa-nɩŋgbaaŋ ɛlɛ ɛɖʋ-wɛ hɩɖɛ nɛ pɩkɩlɩ Ɛsɔ. (1 Sam. 2:27-29) Yehowa tɩyɔɔdɩ wiɖiyi se Samɩyɛɛlɩ labɩ lakasɩ nzɩ.

16. Piya nzɩ sɩlakɩ ñʋʋ-taa ɖoŋ yɔ, wɩzasɩ nzɩ sɩɖʋʋ sɩ-lʋlɩyaa? Nɛ ɛzɩma Samɩyɛɛlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ lʋlɩyaa nɛ kɩhɛzɩ pa-laŋa pazɩ?

¹⁶ Toovenim se Bibl tɩyɔɔdɩ se alɩwaatʋ ndʋ Samɩyɛɛlɩ nɩwa se ɛ-pɩyalaa lakaɣ kɩdɛkɛdɩm yɔ, ɛsɩbɩnɩ maɣzɩm yaa fɛyɛ. Ɛlɛ lʋlɩyaa sakɩyɛ pɩzɩɣ nɛ panɩɩ mbʋ pɩ-taa Samɩyɛɛlɩ kaawɛɛ yɔ. Sɔnɔ kaɖɛ alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-taa, piya kaañamtʋ tɔyɩ paa le. (Kalɩ 2 Timootee 3:1-5.) Samɩyɛɛlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ lʋlɩyaa mba pakatɩɣ kaɖɛ yɔ nɛ kɩhɛzɩ pa-laŋa pazɩ. Paa e-piya ɩɩlakaɣ kɩwɛɛkɩm yɔ, ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖɔkɩ e-tisuu nesi naalɛ. Tɔzɩ se paa piya ɩɩtasɩɣ sɩ-lʋlɩyaa tɔm welisuu yɔ, kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ lʋlɩyaa haɣ yɔ, kɩpɩzɩɣ nɛ kitukuni sɩ-laŋa. Nɛ pɩtasɩ lɛ, ye lʋlɩyaa ɩlabɩ mbʋ pɩpɔzʋʋ yɔ, Yehowa Ɛsɔ weyi ɛkɛ pa-Caa yɔ, ɛ-taa lakɩ-wɛ nɛ leleŋ ɛzɩ ɛ-taa kaalabʋ leleŋ nɛ Samɩyɛɛlɩ yɔ.

17. Ɛbɛ Izrayɛɛlɩ sɔsaa pɔzɩ Samɩyɛɛlɩ? Nɛ ɛzɩma ɛlɛ laba?

¹⁷ Samɩyɛɛlɩ pɩyalaa taamaɣzɩ kɩdɛkɛdɩm mbʋ pe-hiluu nɛ pɛ-ɛsa naɣ naɣ pɩzaɣ se pɩkɔna yɔ, pɩ-yɔɔ. Pʋwayɩ lɛ, Izrayɛɛlɩ sɔsaa heyi Samɩyɛɛlɩ se: “Lɛɛlɛɛyɔ sɩɩ-ɖʋ wiyaʋ nɛ ɛhʋʋ ɖɔ-tɔm, ɛzɩ ajɛɛ kpeekpe wɛnʋʋ awiya yɔ.” Tɔm ndʋ, tiyeba nɛ Samɩyɛɛlɩ maɣzɩ se ɛnʋ pekizaa yaa we? Toovenim, Samɩyɛɛlɩ wɛʋ nɛ ɛhʋʋ samaɣ ŋga kɔ-tɔm Yehowa hɩɖɛ taa yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. Ɛlɛ, lɛɛlɛɛyɔ lɛ pañɩnɩɣ wiyaʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ patɩtasɩ sɔɔlʋʋ se nayʋ yem ɛzɩ Samɩyɛɛlɩ yɔ, ɛhʋʋnɩ pɔ-tɔm. Ajɛɛ wena aacɔ-wɛ nɛ ata yɔ, awɛnɩ awiya. Nɛ Izrayɛɛlɩ piya ñɩnɩɣ ɖɔɖɔ se sɩwɛɛnɩ wiyaʋ. Ɛzɩma Samɩyɛɛlɩ laba? Ðɩkalɩɣ se: “Nɛ tɔm ndʋ tɩtɩkɛdɩnɩ Samɩyɛɛlɩ.”​—1 Sam. 8:5, 6.

18. Ɛzɩma tɩyɛ Yehowa hɛzɩ Samɩyɛɛlɩ laŋɩyɛ? Ɛlɛ ɛzɩma ɛwɩlaa se Izrayɛɛlɩ piya labɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm tɔm ndʋ tɩ-taa?

¹⁸ Na tɔm ndʋ Yehowa cosi Samɩyɛɛlɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛtɩmnɩ-ɩ lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ yɔ: “Welisi ɛyaa samaɣ nɔɔ, ndʋ ndʋ kɔpɔzʋʋ-ŋ yɔ tɩ-taa; pɩtɩkɛ ñɛ kɔlɔwa, ɛlɛ ma kɔlɔwa se mantaatɔɔ kewiyaɣ kɔ-yɔɔ.” Pɩtʋʋ fɛyɩ se tɔm ndʋ tɩhɛzɩ Samɩyɛɛlɩ laŋɩyɛ, ɛlɛ tɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se tʋtʋ sɔsɔtʋ samaɣ tʋ Ɛsɔ Ðoŋ Tɩŋa Tʋ mbʋ yɔ. Nɛ Yehowa heyi ɛ-nayʋ se ɛpaɣ Izrayɛɛlɩ piya se sɩkaɣ kʋñɔmɩŋ tɔɔʋ si-wiyaʋ  ɛnʋ e-nesi tɛɛ. Samɩyɛɛlɩ la ɛzɩ Yehowa yɔɔdʋʋ yɔ. Ɛlɛ, Izrayɛɛlɩ piya ñɩŋ sɩ-tɔm yɔɔ nɛ sɩtɔŋ se: “Paa nɛ mbʋ: Wiyaʋ kaɣ wɛʋ ɖɛ-hɛkʋ taa.” Samɩyɛɛlɩ ña ɛ-Ɛsɔ tɔm nɛ ɛɖɛɛ ɛtaa num ɛyʋ weyi Yehowa lɩzaa se ɛkɛ wiyaʋ yɔ.​—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Ɛzɩma Samɩyɛɛlɩ ñam Yehowa alɩwaatʋ ndʋ eheyi-i se ɛtaa num Sɔɔlɩ nɛ ɛlɛ pɩsɩ Izrayɛɛlɩ wiyaʋ yɔ? (b) Ɛzɩma Samɩyɛɛlɩ wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩɣnɩ Yehowa samaɣ?

¹⁹ Ɛlɛ ɛzɩma tɩyɛ Samɩyɛɛlɩ ñam Ɛsɔ? Ɛcaɣnɩ-ɩ yaa we? Ɛñamɩ-ɩ ɛza yɔɔ yem? Eyeba nɛ wɩzasɩ nɛ pana pɛwɛɛ ɛ-laŋɩyɛ taa nɛ pɩcɛyɩɣ-ɩ? Pɩɩkɛ nabɛyɛ yɔ, pʋtɔma yɔ mbʋ paalaba. Ɛlɛ pɩtɩkɛ mbʋ Samɩyɛɛlɩ ñalaba. Ɛta Sɔɔlɩ num nɛ ɛwɩlɩ se ɛnʋ Yehowa lɩzaa se ɛkɛ wiyaʋ. Nɛ ɛla Sɔɔlɩ aatuu, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se etisi wiyaʋ kɩfalʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ nɛ eluzi ɛ-tɩ ɛ-tɛɛ. Nɛ eheyi samaɣ se: “Ɩnaɣ toovenim taa siŋŋ weyi [Yehowa] lɩzaa yɔ, mbʋ yɔ ɛfɛyɩ ɖɔndʋ ɛyaa samaɣ kpeekpe taa.”​—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samɩyɛɛlɩ lɩmaɣza kaawɛ ɛyʋ weyi Yehowa lɩzaa yɔ ɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ na, pɩtaakɛ ɛ-ɛjandʋ yɔɔ. Samɩyɛɛlɩ kaatɛm ɛ-taa se ɛɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Ɛsɔ ɛzɩdaa, ɛtaañɩnɩɣ se samaɣ yɛɖɛ yɛɖɛ ñɩŋga ɛsɔɔlɩnɩ-ɩ. (1 Sam. 12:1-4) Ɛlabɩ ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ nɖɩ paɖʋ-ɩ yɔ siɣsiɣ: Ɛtasɩ Ɛsɔ samaɣ lɔŋ pɩlɩɩnɩ fezuu taa kpacanaa yɔɔ nɛ ɛsazɩɣ-kɛ se kɛwɛɛ siɣsiɣ Yehowa ɛzɩdaa. Ɛ-lɔŋ tasʋʋ tukuni samaɣ laŋɩyɛ, nɛ ketendi-i se ɛtɩmɩ kɔ-yɔɔ. Peeɖe Samɩyɛɛlɩ cosi-kɛ nɛ tɔm kɩbandʋ tʋnɛ: “Pɩɖaŋɩ-m nɛ mantaala kɩwɛɛkɩm mbʋ [Yehowa], nɛ meyele tɩmʋʋ mɩ-yɔɔ nɛ mɩ-wɩlʋʋ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩwɛ siɣsiɣ yɔ.”​—1 Sam. 12:21-24.

21. Ye pɩcɛyɩɣ-ŋ se peyebi-ŋ nɛ palɩzɩ nɔɔyʋ se ɛla tʋmɩyɛ naɖɩyɛ yaa ɛmʋ waɖɛ naɖɩyɛ yɔ, ɛzɩma tɩyɛ Samɩyɛɛlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ-ŋ?

²¹ Wiɖiyi pɩtɛmɩ-ŋ cɛyʋʋ se peyebi-ŋ nɛ palɩzɩ nɔɔyʋ se ɛla tʋmɩyɛ naɖɩyɛ yaa ɛmʋ waɖɛ naɖɩyɛ na? Samɩyɛɛlɩ kɩɖaʋ tɔzʋʋ-ɖʋ se pɩfɛyɩ se ɖiyele sʋsɩ nɛ pana nɛ pɔñɔ ɖa-laŋa taa. (Kalɩ Aduwa 14:30.) Ɛsɔ wɛnɩ tʋma kɩbana sakɩyɛ se ɛɖʋ paa ɛ-lɩmɖʋyʋ weyi.

22. Ɛbɛ yɔɔ Samɩyɛɛlɩ kaawɛnɩ toovenim se Sɔɔlɩ tɔm ɛkɛdɩnɩ-ɩ kiɖe tɛɛ?

²² Samɩyɛɛlɩ kaawɛnɩ toovenim se Sɔɔlɩ tɔm ɛkɛdɩnɩ-ɩ; Sɔɔlɩ kaakɛ ɛyʋ kɩbanʋ. Ɛɖaɣlaa nɛ ɛtalɩ ɛyʋ; ɛɛwɛ abalɩtʋ nɛ ɛwɛɛ  lɛɣtʋ pɩdɩɩfɛyɩ, ɛlɛ kiɖe tɛɛ lɛ etaakuyuu ɛ-taa nɛ ɛtaakpazɩɣ ɛ-tɩ. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Pɩtasɩnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ lɛ, ɛɛwɛnɩ ɖɔɖɔ haɖɛ kɩbanɖɛ lɛɛɖɛ, nɖɩ lɛ tɩ-yɔɔ wɛʋ lɩzʋʋ. Pɩkɛ waɖɛ nɖɩ ɛwɛna se ɛlɩzɩ wezuu ŋgʋ ɛsɔɔlaa se ɛcaɣ yɔ nɛ ɛ-maɣmaɣ ɛkpaɣ lɩmaɣza wena ɛsɔɔlaa yɔ. (Wp. 30:19) Ɛlabɩnɩ waɖɛ nɖɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ na?

23. Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ Sɔɔlɩ calɩ lesuu kajalaɣ? Nɛ ɛzɩma ɛwɩlaa se ɛ-ñʋʋ taa wɛɛ nɛ pɩkpaɣ ɖoŋ?

²³ Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se ɛyʋ paɣzɩɣ kewiyitu tɔɔʋ lɛ, wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛcalɩɣ lesuu yɔ lɛ, ti-luzuu. Pitileɖi pʋcɔ nɛ Sɔɔlɩ paɣzɩ labʋ ñʋʋ taa ɖoŋ. Yehowa tɩŋnɩ Samɩyɛɛlɩ yɔɔ nɛ ɛcɛlɩ-ɩ paɣtʋ ndʋ yɔ, ekizi tɩ-yɔɔ ɖɔm. Kɩyakʋ nakʋyʋ pikpedesi-i yem nɛ ɛlaa kɩlaʋ nakʋyʋ; ŋgʋ ɛɛnawa se Samɩyɛɛlɩ pɩɩwɛɛ se ɛlaa-kʋ. Samɩyɛɛlɩ paɣ-ɩ kpaagbaa nɛ eheyi-i se kewiyitu ɛɛkaɣ tasʋʋ caɣʋ ɛ-ɖɩɣa taa. Mbʋ ɛzɩ Sɔɔlɩ kaakpɛlɩkɩ lɔŋ nɩɩyɩ nɩŋgbaaŋ hɔm mbʋ pɩ-taa lɛ, ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛtasɩ kaañamtʋ lakasɩ sɔsɔsɩ lɛɛsɩ labʋ.​—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Ɛzɩma Sɔɔlɩ manɩ Yehowa paɣtʋ yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛlakaɣ you nɛ Amaalɛɛkɩ mba yɔ? (b) Peheyi Sɔɔlɩ se mbʋ ɛlaba yɔ pɩfɛyɩ ɖeu lɛ, ɛzɩma ɛlaba? Nɛ lɩmaɣza wena Yehowa ñakpaɣ?

²⁴ Yehowa tɩŋnɩ Samɩyɛɛlɩ yɔɔ nɛ eheyi Sɔɔlɩ se ɛla you nɛ Amaalɛɛkɩ mba. Paɣtʋ ndʋ Yehowa cɛlɩ-ɩ yɔ, tɩ-taa lɛɛtʋ tɔŋaɣ se ɛkʋ Amaalɛɛkɩ mba wiyaʋ kɩdɛkɛdʋ Agaagɩ. Ɛlɛ Sɔɔlɩ tɩkʋ Agaagɩ; nɛ wondu ndʋ pɩɩwɛɛ se pañaɣzɩ miŋ yɔ, pɛfɛɛ tɩ-taa ndʋ tɩkɩlɩ ɖeu yɔ. Samɩyɛɛlɩ kɔm se eheyi-i se mbʋ ɛlaba yɔ pɩfɛyɩ ɖeu lɛ, Sɔɔlɩ wɩlɩ-ɩ se ɛlɛɣzɩ wɛtʋ. Mbʋ ɛzɩ eetisi hɛɛɛ se ɛwɛɛkaa lɛ, ɛñɩnɩ kawanaɣ se ɛ-tɔm ɛtaasɩ nɛ ɛkpaɣ tɔm nɛ ɛsʋʋ samaɣ ñʋʋ taa. Sɔɔlɩ seɣaɣ se pataahɔ ɛ-nɩŋgbaaŋ, pʋyɔɔ ɛwanaa se wondu ndʋ patɩñaɣzɩ miŋ yɔ, pasɩ-tʋ se palaa Yehowa kɩlaʋ. Peeɖe Samɩyɛɛlɩ yɔɔdɩ tɔm yuŋ ñɩndʋ tʋnɛ: ‘Ñamtʋ nɛ welisuu ɖeni Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ ɛyaŋ calɩm laʋ.’ Samɩyɛɛlɩ kalɩ Sɔɔlɩ nɛ abalɩtʋ nɛ eheyi-i Yehowa lɩmaɣza: Pakaɣ mʋʋ kewiyaɣ e-nesi tɛɛ nɛ pɛcɛlɩ-kɛ ɛyʋ lɛlʋ, weyi ɛkpaɖɩ-ɩ ɖeu yɔ. *​—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Ɛbɛ yɔɔ Samɩyɛɛlɩ caɣ kʋñɔwiye Sɔɔlɩ yɔɔ? Nɛ ɛzɩma tɩyɛ Yehowa paɣ ɛ-nayʋ Samɩyɛɛlɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa? (b) Lɔŋ weyi Samɩyɛɛlɩ kpɛlɩkaa alɩwaatʋ ndʋ ewobi Yesee ɖɩɣa taa yɔ?

 ²⁵ Sɔɔlɩ kɩdɛkɛdɩm cɛyɩ Samɩyɛɛlɩ siŋŋ. Samɩyɛɛlɩ kpaɣ ɖoo pilim nɛ ɛmakɩ kubusi nɛ Yehowa cɔlɔ kiŋ, tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Halɩ ɛcaɣ kʋñɔwiye Sɔɔlɩ yɔɔ. Ɛɛna wɛtʋ kɩbandʋ Sɔɔlɩ yɔɔ nɛ ɛtaa-ɩ liu siŋŋ. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, lidaʋ kpeekpe ŋgʋ ɛɛwɛnɩ Sɔɔlɩ yɔɔ yɔ, kɩɖʋ lɩm. Sɔɔlɩ weyi ɛɛsɩma kiɖe tɛɛ yɔ, pɩtɩkɛ ɛnʋ ɛnaɣ lɛɛlɛɛyɔ. Elesi ɛ-wɛtʋ kɩbandʋ tɩŋa nɛ ɛha Yehowa siɣye. Samɩyɛɛlɩ kizi se ɛɛtasɩɣ naʋ Sɔɔlɩ wiɖiyi kpa. Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, Yehowa kalɩ Samɩyɛɛlɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa nɛ ɛtɔŋ se: “Mɔlɔ Sɔɔlɩ se ɛtaatɔɔ Izrayɛɛlɩ kewiyaɣ nɛ ŋwɛɛ ŋwiɣ ɛ-yɔɔ se pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɖooye? Haɣzɩ ñe-fiɣa num nɛ ŋkɔɔ mentiyi-ŋ Bɛtɩlɛhɛm Yesee cɔlɔ: mehiɣ man-tɩ wiyaʋ ɛ-pɩyalaa taa.”​—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ Yehowa ɛɛtaɣ liu ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa tɛ siɣsiɣ wɛtʋ ndʋ tɩlɛɣzɩɣ yem yem yɔ na, nɛ ɛlakɩ ɛ-sɔɔlɩm. Ye nɔɔyʋ eyebi e-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, Yehowa ñɩnɩɣ ɛyʋ kɩfalʋ nɛ ɛlɛ la ɛ-sɔɔlɩm. Nɛ akpadɩyʋ Samɩyɛɛlɩ nɩ pɩ-taa mbʋ lɛ, eyele caɣʋ kʋñɔwiye Sɔɔlɩ yɔɔ. Yehowa tʋʋzɩ-ɩ nɛ ɛɖɛɛ ewolo Bɛtɩlɛhɛm Yesee ɖɩɣa taa. Ɛtalaa lɛ ɛna Yesee pɩyalaa, nɛ pa-taa nabɛyɛ tʋʋzaa nɛ patalɩ ɛyaa camɩyɛ. Ɛlɛ kpaɣnɩ kajalaɣ tʋ nɛ ŋwoki lɛ, Yehowa heyi Samɩyɛɛlɩ se ɛtaacɔnɩ mbʋ pɩnaɣ ɛza yɔɔ yem yɔ. (Kalɩ 1 Samɩyɛɛlɩ 16:7.) Kɛdɛzaɣ taa, Samɩyɛɛlɩ na Yesee pɩyalʋ cikpelu lɛ, Yehowa heyi-i se ɛnʋ ɛlɩzaa. Ɛnʋ lɛ Daviid.

27. (a) Ɛbɛ sɩnɩ Samɩyɛɛlɩ nɛ e-tisuu wɛɛ nɛ pɩkpaɣ ɖoŋ kɩkpaʋ? (b) Suwe ŋmaɣzɩɣ pɩlɩɩnɩ Samɩyɛɛlɩ kɩɖaʋ yɔɔ?

²⁷ Samɩyɛɛlɩ tɛ pɩnzɩ kɛdɛzaɣ ñɩnzɩ taa ɛnɩ pɩ-taa kpayɩ kpayɩ, mbʋ pʋyɔɔ Yehowa kpaɣ lɩmaɣza se ɛlɛɣzɩɣ Daviid Sɔɔlɩ lone taa yɔ. Sɔɔlɩ yeba nɛ ɛzɩsɛmɩyɛ pɩsɩ-ɩ ɛyʋ kʋyʋ nɛ tisuu yebiyu. Ɛlɛ Daviid yɔ, ɛlɛ ñawɩlɩ wɛtʋ kɩbandʋ ɛzɩ abalɩtʋ, cɩŋgɩlɩm wɛtʋ, tisuu nɛ siɣsiɣ wɛtʋ. Samɩyɛɛlɩ wɛɛ nɛ ɛñɔtʋʋnɩ pɩlaʋ, ɛlɛ e-tisuu wɛɛ nɛ pɩtɛzɩɣ kpaʋ ɖoŋ kɩkpaʋ. Ɛkɔm nɛ eɖiɣzina se laŋwɛɛkɩyɛ naɖɩyɛ fɛyɩ se Yehowa ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛhɛzɩ-ɖɩ yaa halɩ ɛpɩzɩɣ ɛla nɛ ɖɩpɩsɩ wazaɣ. Pʋwayɩ lɛ, Samɩyɛɛlɩ sɩ. Ɛtalɩ ɛzɩ pɩnzɩ mɩnʋʋ mbʋ yɔ nɛ e-wezuu caɣʋ ha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ. Izrayɛɛlɩ tɩŋa wii ɛyʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛ-sɩm. Sɔnɔ ɖɔɖɔ Yehowa sɛyaa pɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ pa-tɩ tɔm tʋnɛ: ‘Mankaɣ maɣzɩnʋʋ Samɩyɛɛlɩ tisuu na?’