Séti kuza inportanti ki nu debe faze pa nu mante nos kumida suguru i kume kes kumida ki é bon pa saúdi
Pamodi ki kel ki bu ta kume é inportanti
Bu saúdi ta dipende tanbê di kuzê ki bu ta kume. Si bu mante bu kumida suguru i bu kume kes kumida ki é bon pa saúdi, bu pode midjora bu saúdi. Má, sima un konbustível ki ka bale pode straga karu, bu pode panha prublémas gravi di saúdi si bu ka mante bu kumida suguru i bu ka kume kes kumida ki é bon pa saúdi. Kes prubléma pode ka parse faxi, má di sertéza es ta ben parse. — Gálatas 6:7.
Organizason Mundial di Saúdi ta fla ma na tudu país na mundu ten algun falta di kes kumida ki é bon pa saúdi. I pamodi kel-li, ten pesoas ki tene falta di kes kumida ki é bon pa saúdi i ten kes algen ki tene pézu amás ô ki sta gordu dimás. Si sénpri bu ta kume ô bebe kes kuza ki é ka bon pa saúdi, bu ta ten más xansi di ten prubléma di korason, tronbózi, diabeti i kánser. Un piskiza ki fazedu ta mostra ma na 2017 uns 11 milhon di algen móre pamodi falta di kes kumida ki é bon pa saúdi. Organizason Mundial di Saúdi ta atxa ma kumida kontaminadu ta mata más di mil algen pur dia i tudu anu ta poi senténas di milhon di algen ta ten prublémas di saúdi.
Bíblia ta djuda-nu ntende pamodi ki é inportanti pa nos kumida ser suguru i bon pa saúdi. El ta inxina-nu ma Deus é ‘fonti di vida’. (Salmo 36:9) Vida é un prezenti i nu ta mostra ma nu ta da-l valor óras ki nu ta kuida dretu di nos saúdi i di saúdi di nos família. Odja modi ki bu pode faze kel-li.
Kuatu kuza inportanti ki nu debe faze pa nu mante nos kumida suguru
1. Pripara kumida ku kuidadu.
Pamodi? Kes mikróbiu a prigozu ki ta sta na kumida i agu kontaminadu pode entra na bu korpu i pô-u ta fika duenti.
Kes algen ki ta ntende di saúdi ta fla:
Antis di bu pripara kumida, laba mô ku agu i sabon. b Sfrega mô duránti uns 20 sugundu. Sfrega kósta mô, ratxa dédu i baxu di unha. Xágua i seka mô dretu.
Uza agu ku sabon pa laba kes tábua ki bu ta uza pa pripara kumida, pa laba losa i kalker otu kuza ki bu ta poi kumida na el. Tanbê, ivita uza kel mésmu tábua pa kes kumida ki ta kuzinhadu i kes ki ka ta kuzinhadu.
Laba tudu fruta ku verdura i tanbê dizinfeta-s si bu ta mora na un lugar ki talvês kes plantason regadu ku agu ki sta kontaminadu ku pupú di algen ô di animal.
2. Sipara kes kumida kru di kes ki kuzinhadu.
Pamodi? Kes mikróbiu di kumida kru sima kes ki ta sta na karni i na kes agu ki ta sai di karni ta kontamina otus kumida.
Kes algen ki ta ntende di saúdi ta fla:
Óras ki bu ta traze kumida di merkadu, sipara kumida kru, prinsipalmenti karni di kes ki sta prontu pa kume i guarda-s.
Dipôs di korta kes karni ki sta kru, laba bu mô dretu, tanbê laba kel faka i kel tábua dretu antis di korta kalker otu kumida na el.
3. Djobe dretu si kel kumida sta ben kuzinhadu.
Pamodi? Kes mikróbiu prigozu ta móre sô si kel kumida kuzinhadu na un tenperatura sértu.
Kes algen ki ta ntende di saúdi ta fla:
Kuzinha kumida ti ki el fika txeu kenti. Kumida meste kuzinhadu pa el txiga na 70 grau i pa el fika na kel grau duránti peloménus 30 sugundu. Kel-li tanbê ta aplika óras ki bu sta kuzinha karni.
Kenta sopa i kes kumida ki ten kaldu ti ki ferbe.
Kenta kes kumida ki dja sta kuzinhadu ti ki fika ben kentadu.
4. Mante kumida na un bon tenperatura.
Pamodi? Si kumida guardadu na un tenperatura entri 5 i 60 grau duránti sô 20 minutu, kel nunbru di mikróbiu pode omenta dôs bês más txeu. Tanbê, si karni kru ka guardadu na un bon tenperatura, alguns mikróbiu pode produzi un kuza prigozu, ki ta txomadu toksina, ki ka ta sai sikrê el kuzinhadu.
Kes algen ki ta ntende di saúdi ta fla:
Mante kumida kenti ô friu envês di mornu pamodi asi mikróbius pode kria más divagar ô ka omenta.
Nunka ka bu dexa kumida fóra di jilera pa más di dôs óra, ô pa más di un óra si tenperatura di kel lugar é más ki 32 grau.
Dipôs di kuzinha, mante kumida kenti ti óra di kume.
Três kuza inportanti ki nu meste faze pa nu kume kes kumida ki é bon pa saúdi
1. Kume txeu tipu di fruta ku verduras tudu dia.
Frutas ku verduras é di kes kumida ki más ten vitamina, mineral i otus kuza ki é rei di inportanti pa nu ten bon saúdi. Organizason Mundial di Saúdi ta fla ma bu korpu meste peloménus 400 grama di fruta ku verdura tudu dia. Kel-li ka ta inklui kes kuza sima amidu, batata ô mandióka.
2. Ka bu kume txeu gordura ku óliu.
Organizason Mundial di Saúdi ta fla ma nu debe kume poku kuza fritadu i kes kumida ki ta ben di fábrika na kaxa, na lata ô konjeladu.Tanbê el ta fla pa nu ka kume txeu di kes kumida ki ta ben prontu pa kume i ki ta podu kes kuza pa ka straga faxi, má ki txeu bês ten gordura ki é ka bon pa saúdi. Sénpri ki da, kuzinha ku kes óliu ki ta fazedu di planta. Kes óliu li é midjór di ki kes tipu di gordura sima banha, ki ta fazedu di animal.
3. Ka bu kume txeu sal ku asukra.
Organizason Mundial di Saúdi ta fla ma adultus ka debe kume sal más txeu di ki un kudjer di xá pur dia. Tanbê es ta fla ma adultus ka debe kume asukra más txeu ki 12 kudjer di xá pur dia. c Asukra é kel kuza prinsipal ki ta podu na txeu kumida i bebida ki ta ben di fábrika. Pur izénplu, un bebida di gas ki ten ménus di meiu litru, ten ti 10 kudjer di xá di asukra. Nbóra kes bebida li ta da-nu txeu inerjia, es ten poku ô ninhun kuza ki é bon pa nos saúdi.
Bíblia ta fla: ‘Algen prudenti ta odja prigu i el ta sukundi, má kes ki ka ten spiriénsa ta kontinua ta bai i es ta kai na prublémas.’ (Provérbios 22:3) Si bu toma kuidadu ku kes kuza ki bu ta kume i bu faze kes mudansa ki meste, bu ta mostra Deus ma bu ta da valor pa bu vida i saúdi.
Alguns ideia mariadu ki txeu algen ten
Ideia mariadu: Si un kumida sta parse dretu, ka sta txera mal i tene gostu normal é pamodi el sta dretu.
Verdadi: Ta meste más di 10 bilhon di mikróbiu pa poi un litru di agu ta parse suju, má sô uns 15 ti 20 mikróbiu prigozu pode pô-u ta fika duenti. Pa bu ten sertéza ma bu kumida ku bebida sta dretu, sigi kes orientason di tenperatura i di limiti di ténpu óras ki bu ta pripara-s, kenta-s pa kume i guarda-s.
Ideia mariadu: Móskas ka ta prujudika kumida.
Verdadi: Móskas ta kume i ta poi ovu na kuzas sima pupú. Pur isu, txeu bês es ta ten milhons di mikróbiu na ses pé ki ta traze duénsas. Kubri kumida dretu asi pa móska ka xinta na el.
Ideia mariadu: “Dja dura ki N ta kume kes kumida ki é ka bon pa saúdi, nton ka ta faze diferénsa si N muda nhas ábitu gósi.”
Verdadi: Kes algen ki ta faze piskiza diskubri ma si bu kume kes kuza ki é bon pa saúdi gósi, bu ten ménus xansi di móre sédu. I ma kantu más bu kume kes kuza ki é bon pa saúdi bu ta ten más bons rezultadu inda.
a Mikróbius é kes kuza bibu rei di pikinoti ki nu ka ta konsigi odja sô ku nos odju. Es ta inklui vírus i parazitas. Alguns mikróbiu é bon pa bo, má kes ki é prigozu pode faze-u mal ô ti mata-u.
b Agu ku sabon ta tra más mikróbiu di ki sô agu.
c Kel asukra li ta inklui kes asukra ki ben di fábrika sima kes asukra ki nu ta uza na kaza, mel, xarópi i sumus di fruta. Kel-li ka ta inklui kes asukra natural ki nu ta atxa na frutas frésku, verduras i leti.
