Paladisu! Tumikanda ya kitoko ya banzietelo ke pesaka beto nzala ya kukwenda na bisika ya ntama yina kele bonso paladisu sambu na kubaka mupepe mpi kuvila basusi ti bampasi na beto. Kansi, mutindu beto me zaba yo mbote, ntangu beto ke vutukaka, luzingu ke vandaka kaka mutindu beto bikisaka yo ntangu beto kwendaka.

Ata mpidina, bantu ke sepelaka mingi ti paladisu. Beto lenda kudiyula nde: ‘Keti “paladisu” kele kaka ndosi mosi ya kitoko? Kana mpidina, sambu na nki bantu ke sepelaka ti yo? Mpi keti yo lenda kuma diambu ya kieleka?’

Banda ntama, bantu ke zolaka paladisu. Sambu na bantu mingi, kima pusaka bo na kusepela ti paladisu kele disolo ya “kilanga ya Edeni, na ndambu ya esti” yina Biblia ke tubilaka. Inki kumisaka kilanga yina kitoko kibeni? Biblia ke tuba nde: “Yehowa Nzambi kunaka na ntoto konso nti yina vandaka kitoko na kutala mpi mbote na kudia.” Kilanga yina vandaka kisika ya kitoko mpi ya mbote. Kima ya ke benda dikebi mingi kele nde, yo vandaka mpi ti “nti ya luzingu na kati-kati ya kilanga.”—Kuyantika 2:8, 9.

Diaka, disolo ya kele na mukanda ya Kuyantika ke tubila banzadi iya yina vandaka kuluta na kilanga yina. Banzadi zole na kati na yo kele tii bubu yai, Tigre (to, Idekele) mpi Efrate. (Kuyantika 2:10-14; noti na nsi ya lutiti) Banzadi yai zole kele na golfe persique mpi yo ke lutaka na Iraq, yina vandaka ntete na kati ya Persia ya ntama.

Yo ke yitukisa beto ve mutindu paladisu yina vandaka na ntoto kele na kati ya kinkulu ya Persia. Na Musée d’Art de Philadelphie, na États-Unis, na Pennsylvanie, kele ti tapi mosi ya Persia ya mvu-nkama ya 16; tapi yango ke songaka kilanga mosi ya kukanga, yina kele ti banti mpi bintuntu yina bo me tungaka. Ngogo ya ndinga ya Persia ya bo ke sadilaka sambu na “kilanga ya kukanga” ke tendula mpi “paladisu,” mpi nsonga yina kele na zulu ya tapi yina ke wakana ti mutindu Biblia ke monisaka nde kilanga ya Edeni vandaka kitoko mingi.

Ya kieleka, bantu ya bandinga mingi na nsi-ntoto ya mvimba ke tubilaka masolo ya paladisu. Ntangu bantu vandaka kukwenda kuzinga na bisika mingi na nsi-ntoto, bo nataka disolo yina ya kisina; ebuna na nima ya bamvula mingi, bantu yikaka balukwikilu mpi mambu ya luvunu ya bisika yina bo kwendaka na disolo yina. Ata bubu yai, bantu ke bingaka bisika ya kitoko mingi nde paladisu.

Bantu ya nkaka ya ke salaka banzietelo me tubaka nde bo me monaka paladisu yina vilaka. Mu mbandu, ntangu Charles Gordon, mfumu mosi ya basoda ya Grande-Bretagne, kwendaka kutala Seychelles na mvu 1881, yandi yitukaka mingi na kumona kitoko ya mingi ya Vallée de Mai, yina kele ntangu yai na kati ya patrimoine mondial, ebuna yandi tubaka nde yo kele kilanga ya Edeni. Na mvu-nkama ya 15, Christophe Colomb, muntu ya Italie yina vandaka kusala banzietelo, kudiyulaka kana yandi kumaka pene-pene ya kumona kilanga ya Edeni ntangu yandi kumaka na kisanga ya Espagne, yina bo ke bingaka bubu yai République dominicaine mpi Haïti.

Mukanda mosi ya istware ya bilumbu na beto (Mapping Paradise), kele ti bansangu mingi ya bakarti ya ntama kuluta 190; mpi mingi na kati na yo ke monisaka Adami ti Eva na Edeni. Na kati ya bakarti yina, kele ti karti mosi ya mvu-nkama ya 13 ya kuswaswana, zina na yo maniskri ya Beatus of Liébana. Na kitini na yo ya zulu, kele ti rectangle mosi ya fioti yina kele ti paladisu na kati-kati. Banzadi iya, ya bo ke binga “Tigre,” “Efrate,” “Pisoni,” mpi “Geoni,” ke luta kuna; konso nzadi na kinkonko mosi ya rectangle yina, mpi yo ke monana nde yo ke monisaka mutindu Bukristu yalumukaka na bandambu iya ya ntoto. Mambu yai ke monisa nde ata bantu me zaba ve kisika paladisu ya kisina vandaka, yo ke pwelele nde bo ke landaka kusepela ti yo.

 John Milton, poete mosi ya Kingelesi ya mvu-nkama ya 17, me zabanaka sambu na poemi na yandi Paladisu Yina Vilaka, yina me simbama na disolo ya mukanda ya Kuyantika yina ke tubila disumu ya Adami mpi mutindu Nzambi kulaka yandi na Edeni. Na poemi yai, yandi tubilaka lusilu ya Nzambi ya kuvutula luzingu ya mvula na mvula na ntoto sambu na bantu; mpi yandi tubaka nde: “Na ntangu yina, ntoto ya mvimba ta kuma paladisu.” Na nima, Milton sonikaka kitini ya zole ya kele ti ntu-diambu Paladisu Yina Me Monana.

Yo ke pwelele nde, paladisu ya ntoto yina vilaka kele ngindu ya mbote mingi yina bantu ke zolaka banda ntama. Ebuna, sambu na nki bubu yai bantu ke tudilaka yo diaka ve dikebi? Mutindu mukanda mosi (Mapping Paradise) ke tuba, yo kele mingi-mingi sambu “bantu ya ke longukaka teolozi ke . . . tulaka diaka ve dikebi na kisika paladisu vandaka.”

Bo ke longaka bantu mingi yina ke kwendaka na banzo-nzambi nde nsuka-nsuka bo ta kwenda na zulu, kansi bo ta baka ve luzingu na paladisu na ntoto. Kansi na Nkunga 37:29, Biblia ke tuba nde: “Bantu ya lunungu ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.” Sambu bubu yai nsi-ntoto kele ve paladisu, inki ke pesa beto kivuvu nde kilumbu kele lusilu yai ta lungana? *

Yehowa Nzambi, muntu yina salaka Paladisu ya kisina, me silaka na kuvutula yo. Inki mutindu? Yezu longaka beto na kusamba nde: “Kimfumu na nge kukwisa. Luzolo na nge kusalama na ntoto, bonso na zulu.” (Matayo 6:10) Kimfumu yango kele guvernema ya ntoto ya mvimba yina Yezu Kristu kele Ntotila; mpi yo ta yinga baluyalu yonso ya bantu. (Daniele 2:44) Ntangu Kimfumu yina ta yala, luzolo ya Nzambi ya kukumisa ntoto paladisu ta ‘salama.’

Nzambi pesaka profete Yezaya mpeve sambu yandi tendula na ntwala mutindu luzingu ta vanda na Paladisu yina yandi silaka; kuna mambu yonso ya ke niokulaka bantu mpi yina ke kabulaka bo bubu yai ta vanda diaka ve. (Yezaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Beto ke siamisa nge na kubaka mwa ntangu sambu na kutanga baverse yina na Biblia na nge. Kusala mutindu yina ta sadisa nge na kuzaba mambu yina Nzambi me bumbila bantu ya bulemfu. Bantu yina ta zinga na ntangu yina, ta zinga na paladisu mpi Nzambi ta ndimaka bo; yai mambu yina Adami vidisaka.—Kusonga 21:3.

Sambu na nki beto lenda ndima nde kivuvu ya kuzinga na Paladisu na ntoto kele ve ndosi kansi diambu ya kieleka? Sambu Biblia ke songa beto nde: “Zulu kele ya Yehowa, kansi yandi me pesaka ntoto na bana ya bantu.” Kuzinga na Paladisu na ntoto kele kivuvu yina “Nzambi, yina lenda kusa ve, silaka tuka ntama.” (Nkunga 115:16; Tito 1:2) Biblia ke pesa kivuvu ya kitoko kibeni, kuzinga kimakulu na Paladisu!