1, 2. (a) Inki lenda vanda na kisina ya mambu yina beto ke mona bubu yai? (b) Na yina me tala Kimfumu ya Nzambi, nki diambu beto ke ndima?

MUTINDU nge me zaba yo, bantu yina me mona mutindu diambu mosi me salama, lenda yibuka mambu yina salamaka; kansi mwa luswaswanu ta vanda. Mutindu mosi, yo lenda vanda mpasi sambu nde muntu kuyibuka na sikisiki mambu yina munganga me tuba na nima ya kumona maladi. To muntu mosi lenda mona ve bansabi to maneti na yandi, kansi yo kele kibeni pene-pene ya diboko na yandi. Mambu yai yonso lenda wakana ti mambu yina bantu ya mayele ke tubaka nde yo kele bonso kifwa-meso, disongidila kukonda kumona kima mosi to kuvila yo sambu nge ke sala mambu ya nkaka. Bo ke tubaka nde, yo kele mutindu butomfu na beto ke salaka.

² Bubu yai, bantu mingi kele bifwa-meso na mutindu mosi buna bonso bantu yai, na yina me tala ntendula ya mambu yina ke salama na nsi-ntoto. Bo lenda ndima nde nsi-ntoto me sobaka mingi kibeni tuka 1914, kansi bo ke mona ve ntendula ya kieleka ya mambu yai. Sambu beto kele Balongoki ya Biblia, beto me zaba nde Kimfumu ya Nzambi tulamaka na 1914 ntangu Yezu kumaka Ntotila na zulu. Kansi, beto me zaba mpi nde mambu mingi ke tadila mvutu ya kisambu yina beto ke sambaka nde: “Bika nde Kimfumu na nge  kukwisa. Bika nde luzolo na nge kusalama na ntoto, bonso na zulu.” (Mat. 6:10) Yo kele pwelele nde, nsuka ya ngidika ya mbi kele mpi na kati ya mambu yina. Kana diambu yai me salama, kaka na ntangu yina luzolo ya Nzambi ta salama na ntoto bonso na zulu.

3. Inki mambote beto ke bakaka sambu beto ke longukaka Ndinga ya Nzambi?

³ Sambu beto ke longukaka Ndinga ya Nzambi mbala na mbala, beto lenda mona nde mbikudulu yina ke lungana ntangu yai. Beto me swaswana kibeni ti bantu yonso ya nkaka! Bo me kudipesaka na mambu ya luzingu na bo mpi na kusosa bima ya kinsuni na mpila nde, bo lenda mona ve banzikisa ya pwelele ya ke monisa nde, Kristu me yantikaka kuyala tuka 1914 mpi ntama mingi ve yandi ta lungisa balusambisu ya Nzambi. Kansi, kudiyula ngiufula yai: ‘Kana nge ke sadilaka Nzambi tuka bamvula mingi, keti nge me zaba mbote-mbote ntendula ya nsungi yina beto ke zinga kuluta mutindu nge zabaka yo na bamvula me luta?’ Ata nkutu nge me katuka kukuma Mbangi ya Yehowa, nge ke tulaka dikebi na nki mambu? Yo vanda nki mvutu beto ta pesa, bika beto tadila bikuma tatu ya mfunu yina ke monisa sambu na nki beto fwete tula ntima nde, kubika fioti Ntotila yina Nzambi me tulaka ta baka bangidika sambu nde luzolo ya Nzambi na mvimba na yo, kusalama na ntoto.

4, 5. (a) Yezu ke salaka nki tuka 1914? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (b) Bantu tatu yina ke twadisa bampunda ke monisa nki, mpi nki mambu bo me basisa?

⁴ Na 1914, Yezu Kristu—yina ke monisa muntu yina ke twadisa mpunda ya mpembe—bakaka mpu ya kimfumu na zulu. Kukonda kusukinina, yandi kwendaka kunwana sambu na kununga tii na nsuka ya ngidika ya mbi ya Satana. (Tanga Kusonga 6:1, 2.) Mambu yina mukanda ya Kusonga kapu 6 ke tubila, ke monisa bikuma yina beto fwete kwikila nde na nima ya kutulama ya Kimfumu ya Nzambi, mambu fwete beba ngolo kibeni na nsi-ntoto kukonda kusukinina—bamvita, nzala, maladi ya mbi mpi mambu ya nkaka yina ke nataka lufwa. Bantu tatu yina ke twadisa bampunda ya ke landa Yezu Kristu na nima ke monisa mambu yina.—Kusonga 6:3-8.

⁵ Mutindu mbikudulu tubilaka yo, bo ‘ta katula ngemba na ntoto,’ ata bansi silaka na kusadisana mpi kusala kumosi na mambu ya politiki. Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba lenda monana bonso luyantiku ya bamvita ya nene, mutindu yo ke monisama na mambu yina ke salama bubu yai na nsi-ntoto. Mpi ata mimbongo to mambu ya siansi ke kwenda na ntwala tuka 1914, nzala ke landa kukatula ngemba na nsi-ntoto ya mvimba. Yo yina, nani lenda buya kundima nde maladi ya mbi ya mitindu yonso, bisumbula ya lugangu, mpi “maladi ya ke fwaka” ke landa kufwa bamilio ya bantu konso mvula? Mambu yai ya nene ke salama mingi mpi mbala na mbala kuluta mutindu yo vandaka kusalama ntete. Keti nge ke bakisa ntendula na yo?

6. Banani tulaka dikebi na kulungana ya mbikudulu ya Biblia, mpi diambu yina pusaka bo na kusala nki?

⁶ Bantu mingi kudiyangisaka na mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba mpi grippe espagnole. Kansi, Bakristu yina bo me tulaka mafuta monisaka nde mvu 1914 ta vanda nsuka ya Ntangu ya Mimpani, to “bantangu ya bo me tulaka ya makanda.” (Luka 21:24) Bo zabaka mpenza ve diambu yina ta salama. Ata mpidina, bo zabaka nde 1914 ta vanda mvula mosi ya mfunu na yina me tala Kimfumu ya Nzambi. Ntangu kaka bo bakisaka kulungana ya mbikudulu ya Biblia, bo samunaka na kikesa yonso nde Kimfumu ya Nzambi yantikaka kuyala. Bikesa na bo ya kusamuna Kimfumu natilaka bo mbangika ya ngolo. Diambu yai salamaka na bansi mingi mpi yo vandaka kulungana ya mbikudulu ya Biblia. Na bamvula mingi yina landaka, bambeni  ya Kimfumu basisaka “mpasi na zina ya nsiku.” (NW) Bo bulaka bampangi, niokulaka bo, tulaka bo na baboloko, mpi ata nkutu kufwa bo na zulu ya nti, na masasi to kuzenga bo ba-ntu.—Nk. 94:20; Kus. 12:15.

7. Sambu na nki bantu mingi ke zaba ve ntendula ya kieleka ya mambu yina ke salama na nsi-ntoto?

⁷ Ata banzikisa ke monisa pwelele nde Kimfumu ya Nzambi tulamaka na zulu, sambu na nki bantu mingi ke ndimaka ve ntendula na yo? Sambu na nki bo lenda mona ve kuwakana yina kele na kati ya mambu yina ke salama na nsi-ntoto mpi kulungana ya bambikudulu ya sikisiki ya Biblia yina bansadi ya Nzambi ke samunaka tuka bamvula mingi? Keti yo lenda vanda nde, bantu mingi ke tula kaka dikebi na mambu yina bo ke mona na meso? (2 Bak. 5:7) Keti kudipesa na bo na mambu ya nsi-ntoto ke kanga bo meso na kumona mambu yina Nzambi ke sala? (Mat. 24:37-39) Keti bankaka ke bendama na bansangu ya luvunu yina Satana ke mwanga? (2 Bak. 4:4) Yo ke lombaka kuvanda ti lukwikilu mpi mayele ya kimpeve sambu na kumona mambu yina ke salama na zulu. Beto kele na kiese kibeni na mutindu beto kele ve bifwa-meso na mambu yina ke salama!

8-10. (a) Inki mutindu 2 Timoteo 3:1-5 ke lungana? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde mambi ke landa kaka kukuma mingi?

⁸ Kele ti kikuma ya zole yina ke sadisa beto na kundima nde, ntama mingi ve Kimfumu ya Nzambi ta baka mambu na maboko: Mambi ke landa kaka kukuma mingi. Kiteso ya bamvula 100 me luta, mambu yina 2 Timoteo 3:1-5 tubilaka ke monana pwelele. Mambu yina ke salama mingi mpi ke zinga ntangu mingi. Keti nge ke kwikila ve nde mbikudulu yina ke lungana na kiteso ya nene kibeni? Beto tadila mwa bambandu yina ke ndimisa yo.—Tanga 2 Timoteo 3:1, 13.

⁹ Yindula luswaswanu yina kele na kati ya mambu yina vandaka kumonana nde yo kele ya mbi na bamvu 1940 to 1950 ti mambu yina ke salama bubu yai na bisika ya kisalu, na bansaka, mpi na kulwata. Mubulu ya ngolo mpi bisalu ya mansoni ke monana na bisika yonso. Bantu ke kudipesa mingi sambu na kumonana bantu ya nku, ya mubulu mpi ya makambu ngolo. Mambu yina bantu vandaka kusepela ve kutala na televizio na bamvu 1950, me kumaka  kusepedisa mabuta bubu yai. Mpi bantu mingi ke ndima nde, bapiblisite ya bantu yina ke vukisa nitu bakala ti bakala to nkento ti nkento ke monana mingi na bisika ya bansaka, na bilele mpi bantu yango ke songaka luzingu na bo na meso ya bantu. Beto kele na ntonda mingi kibeni sambu beto me zaba dibanza ya Nzambi na diambu yina!—Tanga Yude 14, 15.

¹⁰ To nge lenda yindula na nkadilu yina vandaka kumonana kukolama ya baleke na bamvu 1950, ti mambu yina ke salama bubu yai. Bibuti vandaka kudiyangisa kana bana na bo vandaka kunwa makaya to ve, kunwa malafu to ve to kukina makinu ya mbi. Kansi, bubu yai bansangu ya mbi me kuma mingi: Mwana ya nzo-nkanda mosi ya bamvula 15 bulaka banduku na yandi masasi, 2 fwaka mpi 13 lwalaka. Kimvuka mosi ya batoko yina ke sadilaka bima yina ke lausaka, fwaka mwana-nkento mosi ya bamvula 9 mpi bulaka tata na yandi ti kisoni na yandi. Bo ke tubaka nde na insi mosi ya Azia, baleke mingi vandaka na kisina ya mambu ya nku yina salamaka na nsungi ya bamvula 10 me luta. Keti, yo kele ti muntu yina lenda buya kundima nde mambu ya nsi-ntoto ke landa kaka kukuma mbi?

11. Sambu na nki bantu mingi ke mona ve nde, mambu ke landa kaka kukuma mbi?

¹¹ Ntumwa Piere tubaka na sikisiki yonso nde: “Na bilumbu ya nsuka, bantu ya ke sekaka ta kwisa ti kuseka na bo, mpi bo ta salaka mambu na kulanda banzala na bo mosi mpi ta tubaka nde: ‘Wapi kukala na yandi yina yandi silaka? Ya kieleka, banda na kilumbu yina ba-nkaka na beto me lalaka na lufwa, mambu yonso kele kaka mutindu yo vandaka katuka na luyantiku ya lugangu.’” (2 Pie. 3:3, 4) Inki ke pusaka bantu mingi na kusala mutindu yina? Yo ke monana nde, kana bantu me yikana ti diambu mosi, bo ke tudilaka yo diaka ve dikebi. Mutindu yina bikalulu ya bantu na nsi-ntoto ya mvimba ke beba lenda sala mpasi mingi ve kana beto fwanisa yo ti mpasi yina muntu ke waka kana nduku mosi me kuma mbala mosi ti bikalulu ya mbi. Ata mpidina, kubeba yina ya bikalulu kele kigonsa.

12, 13. (a) Sambu na nki beto fwete lemba ve nitu sambu na mambu yina ke salama na nsi-ntoto? (b) Kuzaba nki diambu ta sadisa beto na kukanga ntima na mambu ya “mpasi”?

¹² Ntumwa Polo kebisaka beto nde, “na bilumbu ya nsuka,” mambu ya “mpasi” ta vanda. (2 Tim. 3:1) Kansi, yo ke monisa ve nde beto lenda kangila yo ve ntima; mpi beto fwete vila ve nde yo kele kibeni. Ti lusadisu ya Yehowa, mpeve na yandi, mpi dibundu ya Bukristu, beto lenda nunga boma mpi mambu yonso ya mpasi yina beto lenda kutana ti yo. Beto lenda bikala ya kwikama. “Ngolo yina me luta ngolo ya bantu,” ke katukaka na Nzambi kansi ve na beto mosi.—2 Bak. 4:7-10.

¹³ Yo kele mbote na kuzaba nde, ntumwa Polo yantikaka kutubila mbikudulu ya bilumbu ya nsuka na bangogo: “Zaba mambu yai.” Bangogo yina ke ndimisa beto nde, mambu yina ke landa ta salama kibeni. Ntembe kele ve nde, nsi-ntoto yai ya mbi ta landa kubeba tii ntangu Yehowa ta baka bangidika sambu na kusukisa yo. Bantu ya istware ke monisa nde, bisika yonso bikalulu ya mbi me kuma mingi kibeni. Bikalulu ya mbote me beba na nsi-ntoto ya mvimba na mutindu yina me salamaka ntete ve. Ziku, bantu mingi ke zaba ve kikuma ya mambu yina, kansi mambu ya nene yina ke salama na nsi-ntoto tuka 1914 fwete monisa pwelele nde beto lenda tula ntima nde, kubika fioti Kimfumu ya Nzambi ta tula nsuka na mambi yonso.

14-16. Inki kele kikuma ya tatu ya ke ndimisa beto nde, Kimfumu ya Nzambi ta ‘kwisa’ ntama mingi ve?

¹⁴ Kele diaka ti kikuma ya tatu yina beto fwete tula ntima nde, kubika fioti Kimfumu ya Nzambi ta kwisa. Mambu ya nene yina me salama na kati ya bansadi ya Nzambi ke monisa nde nsuka me finama. Mu mbandu, na  ntwala nde Kimfumu ya Nzambi kutulama na zulu, kimvuka mosi ya Bakristu ya kwikama yina bo me tulaka mafuta vandaka kusadila Nzambi ti kikesa. Ntangu bivuvu na bo ya nkaka lunganaka ve na mambu yina zolaka kusalama na 1914, inki salamaka? Bakristu mingi yina bo me tulaka mafuta monisaka kwikama na ntangu ya bampasi ti mbangika mpi bo landaka kusadila Yehowa. Na nsungi ya bamvula, mingi na kati na bo me manisaka luzingu na bo ya kwikama na nsi-ntoto.

¹⁵ Ntangu yandi tubilaka mbikudulu ya me tala nsuka ya ngidika yai ya bima, Yezu tubaka nde: “Mbandu yai ta luta ve ata fioti na ntwala nde mambu yai yonso kubwa.” (Tanga Matayo 24:33-35.) Beto ke bakisa nde, ntangu Yezu tubilaka “mbandu yai,” yandi vandaka kutubila bimvuka zole ya Bakristu yina bo me tulaka mafuta. Kimvuka ya ntete vandaka yina ya 1914, mpi bo bakisaka kibeni kidimbu ya kukala ya Kristu na mvula yina. Bantu yina salaka kimvuka yai vandaka kaka ve na luzingu na 1914, kansi Nzambi tulaka bo mafuta bonso bana na yandi na mvula yina to na ntwala ya mvula yina.—Bar. 8:14-17.

¹⁶ Kimvuka ya zole ya “mbandu yai” ke tadila Bakristu yina bo me tulaka mafuta ya kuvandaka na luzingu na nsungi mosi ti kimvuka ya ntete. Diaka, bo vandaka kaka ve na luzingu na nsungi mosi ti kimvuka ya ntete, kansi bo tulamaka mafuta na nsungi yina kimvuka ya ntete vandaka ntete na luzingu. Yo yina, Mukristu yonso ve ya bo me tulaka mafuta kele na kati ya “mbandu yai,” yina Yezu tubilaka. Bubu yai, Bakristu yina kele na kimvuka yai ya zole me kumaka bambuta. Nkutu, bangogo ya Yezu yina kele na Matayo 24:34 ke ndimisa beto nde, bankaka na kati ya “mbandu yai ta luta ve ata fioti” na ntwala nde bo mona luyantiku ya mpasi ya nene. Yo fwete ndimisa beto diaka nde, kubika fioti Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi mpi ta tula nsi-ntoto ya mpa ya lunungu.—2 Pie. 3:13.

17. Na nima ya kutadila bikuma yina tatu, inki beto lenda tuba?

¹⁷ Inki beto lenda tuba sambu na bikuma tatu yina beto me katuka kutadila? Yezu tubaka nde beto ta zaba ve—mpi beto me zaba ve—kilumbu to ngunga ya sikisiki yina nsuka ta kwisa. (Mat. 24:36; 25:13) Kansi mutindu Polo monisaka yo, beto lenda zaba “nsungi.” (Tanga Baroma 13:11.) Beto ke zinga na nsungi yina, disongidila bilumbu ya nsuka. Kana beto ke tula dikebi ya mingi na bambikudulu ya Biblia mpi na mambu yina Yehowa mpi Yezu Kristu ke sala, beto ta mona pwelele nde beto ke zinga kibeni na nsuka ya ngidika yai ya bima.

18. Inki ke vingila bantu yina ke buya kundima Kimfumu ya Nzambi?

¹⁸ Kubika fioti, bantu yina ke buya kundima kiyeka yina Nzambi me pesaka Yezu Kristu, Muntu ya ke nunga yina ke twadisa mpunda ya mpembe, ta ndima nde bo kele na kifu. Bo ta vanda ve ti makuki ya kutina. Na ntangu yina, bantu mingi ta boka na boma yonso nde: “Nani lenda telama?” (Kus. 6:15-17) Ata mpidina, kapu 7 ya mukanda ya Kusonga ke pesa mvutu. Bakristu yina bo me tulaka mafuta mpi bayina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto ta “telama” na kilumbu yina mpi ta ndimama na Nzambi. Na nima, “kibuka mosi ya nene” ya mameme ya nkaka ta guluka na mpasi ya nene.—Kus. 7:9, 13-15.

19. Kana nge ke zaba mpi ke ndima banzikisa yina ke monisa pwelele nde, kubika fioti bilumbu ya nsuka ta suka, inki kivuvu nge kele ti yo?

¹⁹ Kana beto ke tula dikebi na kulungana ya bambikudulu ya Biblia na nsungi yai ya mavwanga, beto ta bendama ve na makelele ya nsi-ntoto ya Satana mpi beto ta vanda ve bifwa-meso na yina me tala ntendula ya kieleka ya mambu yina ke salama na nsi-ntoto. Kubika fioti, Kristu ta nunga tii na nsuka nsi-ntoto yai ya mbi na mvita ya nsuka ya lunungu. (Kus. 19:11, 19-21) Yindulula kiese yina beto ta wa ntangu beto ta mona mambu yina Biblia me silaka beto!—Kus. 20:1-3, 6; 21:3, 4.