1, 2. (a) Inki ke monisa nde na mvu-nkama ya ntete dibundu ya Kolosai vandaka na kigonsa? (b) Inki ndongisila Polo pesaka sambu na kusadisa bampangi ya Kolosai na kubikala ngolo?

NA MVU-NKAMA ya ntete, dibundu ya Kolosai vandaka na kigonsa. Bampangi ya nkaka na dibundu vandaka kutuba nde Bakristu fwete lemfuka na Nsiku ya Moize. Bankaka vandaka kutuba nde yo kele mbi na kusepela na luzingu. Sambu na kusukisa malongi yina ya luvunu, ntumwa Polo sonikilaka bampangi ya Kolosai mukanda mosi sambu na kupesa bo kikesa; yandi pesaka bo lukebisu yai: “Beno zikisa nde ata muntu mosi ve kukumisa beno bampika na nzila ya filozofi mpi ya bangindu ya luvunu mpi ya mpamba-mpamba na kuwakana ti kinkulu ya bantu, na kuwakana ti mambu ya ntete-ntete ya nsi-ntoto kansi ve na kuwakana ti Kristu.”—Bakol. 2:8.

² Kana Bakristu yina Nzambi tulaka mafuta tulaka mabanza na bo na “mambu ya ntete-ntete ya nsi-ntoto,” bo zolaka kuvidisa dibaku yina bo kele na yo, na ngidika yina Yehowa me bakaka ya kugulusa bantu. (Bakol. 2:20-23) Sambu na kusadisa bo na kutanina bangwisana na bo ya mbalu ti Nzambi, Polo longisilaka bo nde: “Beno tula mabanza na beno kaka na mambu yina kele na zulu, kansi ve na mambu yina kele na ntoto.” (Bakol. 3:2) Ya kieleka, bampangi yina ya Kristu  vandaka kutula mabanza na bo na kivuvu yina bo kele na yo ya kubaka difwa ya kukonda kubeba yina Nzambi ‘me bumbilaka bo na zulu.’—Bakol. 1:4, 5.

3. (a) Inki kivuvu Bakristu yina bo me tulaka mafuta kele na yo? (b) Inki bangiufula beto ta tadila na disolo yai?

³ Bubu yai, Bakristu yina bo me tulaka mafuta ke tulaka mabanza na bo kaka na Kimfumu ya zulu ya Nzambi mpi na kivuvu yina bo kele na yo ya kuvanda bantu yina “ta baka difwa ti Kristu.” (Bar. 8:14-17) Kansi, inki beto ta tuba sambu na Bakristu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto? Inki mutindu bangogo ya Polo ke tadila bo mpi? Inki mutindu “mameme ya nkaka” lenda tula mabanza na bo kaka na “mambu yina kele na zulu”? (Yoa. 10:16) Ata bansadi ya Nzambi ya nkaka ya kwikama mu mbandu, Abrahami mpi Moize kutanaka ti bampasi, bo tulaka mabanza na bo kaka na mambu yina kele na zulu. Inki mutindu beto lenda landa mbandu na bo?

4. Inki mutindu mameme ya nkaka ke tulaka mabanza na bo kaka na mambu yina kele na zulu?

⁴ Ata mameme ya nkaka kele ve ti kivuvu ya kuzinga na zulu, bo mpi lenda tula mabanza na bo na mambu yina kele na zulu. Na nki mutindu? Kana bo ke tula Yehowa Nzambi mpi mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na bo. (Luka 10:25-27) Sambu na kusala yo, beto fwete landa mbandu ya Kristu. (1 Pie. 2:21) Bonso Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, beto mpi ke waka bantu ke longa malongi ya luvunu, bangindu ya bantu mpi ke siamisa bantu na kusosa bima mingi ya kinsuni na nsi-ntoto yai ya Satana. (Tanga 2 Bakorinto 10:5.) Sambu beto ke landaka mbandu ya Yezu, beto fwete keba na mambu yina lenda bebisa kimpeve na beto.

5. Inki mutindu beto lenda zaba kana beto ke vandaka ti mpusa ya kuvanda ti bima mingi ya kinsuni?

⁵ Keti mutindu bantu ya nsi-ntoto ke tadilaka bima ya kinsuni kele ti bupusi na luzingu na beto? Bangindu na beto mpi mambu yina beto ke sala ke monisaka mambu yina beto ke zolaka. Yezu tubaka nde: “Kisika yina kima na nge ya ntalu kele, ntima na nge mpi ta vanda pana.” (Mat. 6:21) Sambu na kuzaba kisika yina ntima na beto kele, yo kele mbote na kuditadila mbala na mbala. Kudiyula nde: ‘Bantangu ikwa mono ke lutisaka na kuyindula mambu ya me tala mbongo? Keti mono ke bakaka ntangu mingi na kuyindula na yina me tala kisalu mpi kuvanda ti luzingu mosi ya kitoko? To keti mono ke salaka bikesa sambu na kuvanda ti disu yina ke tulaka dikebi na mambu ya kimpeve?’ (Mat. 6:22) Yezu monisaka nde bantu yina ta tula ntete dikebi na kufulusa “bima ya ntalu na ntoto” ta kuditula bo mosi na kigonsa ya nene na kimpeve.—Mat. 6:19, 20, 24.

6. Inki mutindu beto lenda nunga bampusa ya nitu na beto ya kukonda kukuka?

⁶ Nitu na beto ya kukonda kukuka ke bendaka dikebi na beto na mambu yina ke monanaka mbote na meso na beto. (Tanga Baroma 7:21-25.) Kana mpeve santu ke twadisa ve luzingu na beto, beto lenda kuma kudipesa na “bisalu ya mudidi.” Yo ta monana ntangu muntu me kuma kudipesa na ‘bankinsi ya bo ke salaka mambu ya kisaka-saka mpi kulauka malafu, mansoni mpi mambu ya poto-poto.’ (Bar. 13:12, 13) Sambu na kununga bupusi ya “mambu yina kele na ntoto,” disongidila bima yina ke monanaka mbote na meso ya kinsuni, beto fwete tula mabanza na beto na mambu yina kele na zulu. Yo ke lombaka kikesa sambu na kusala mpidina. Yo yina ntumwa Polo tubaka nde: “Mono ke bulaka nitu na mono mpi ke nataka yo bonso mpika.” (1 Bak. 9:27) Kana beto ke zola kubikala na nzila ya luzingu, beto fwete yala bampusa ya nitu na beto! Bika beto tadila mambu yina bantu zole ya kwikama salaka sambu na ‘kusepedisa Nzambi.’—Baeb. 11:6.

7, 8. (a) Inki bampasi Abrahami ti Sara kutanaka ti yo? (b) Na nki mambu Abrahami tulaka mabanza na yandi?

⁷ Ntangu Yehowa zabisaka Abrahami na  kukatuka na mbanza na yandi sambu na kukwenda na Kanana, Abrahami ndimaka na luzolo yonso. Sambu na lukwikilu mpi na bulemfu na yandi, Yehowa salaka kuwakana ti yandi mpi tubaka nde: ‘Mono ta kumisa nge dikanda mosi ya nene, mono ta sakumuna nge.’ (Kuy. 12:2) Kansi bamvula mingi lutaka, Abrahami ti nkento na yandi Sara vandaka kaka kubuta ve. Keti Yehowa vilaka mambu yina yandi silaka Abrahami? Diaka, luzingu ya Abrahami na Kanana vandaka mwa mpasi. Abrahami ti dibuta na yandi yambulaka nzo na bo mpi bampangi na bo na Ure, mbanza mosi ya kimvwama na insi Mezopotamia. Bo salaka nzietelo na kitamina ya bakilometre kuluta 1600 sambu na kukwenda na Kanana, kisika yina bo kumaka kuzinga na batenta, niokwamaka na banzala, mpi na bantu ya nku. (Kuy. 12:5, 10; 13:18; 14:10-16) Ata mpidina, bo vandaka ve ti ngindu ya kuvutuka na Ure sambu na kuzinga mbote!—Tanga Baebreo 11:8-12, 15.

⁸ Na kisika ya kutula dikebi na “mambu yina kele na ntoto,” Abrahami ‘monisaka lukwikilu na Yehowa.’ (Kuy. 15:6) Ya kieleka, yandi tulaka mabanza na yandi kaka na mambu yina kele na zulu, yo yina, yandi tudilaka balusilu ya Nzambi ntima. Abrahami bakaka balusakumunu sambu na lukwikilu na yandi, na mutindu Nzambi ya Kuluta Kuzanguka monanaka na ntwala na yandi mpi tubaka nde: ‘“Tala na zulu mpi tanga bambwetete, kana nge ta lunga kusala yo.” Ebuna Nzambi tubilaka yandi nde: “Bana na nge ta kuma mutindu yina.”’ (Kuy. 15:5) Bangogo yai ndimisaka Abrahami kibeni nde Yehowa ta lungisa lusilu na yandi! Konso ntangu yina Abrahami vandaka kutala bambwetete, yandi vandaka kuyibuka lusilu ya Yehowa ya kukumisa dikanda na yandi nene. Na ntangu yina fwanaka, Nzambi pesaka nzila nde Abrahami kubuta mwana yina ta baka difwa na yandi, kaka mutindu yandi silaka.—Kuy. 21:1, 2.

9. Inki mutindu mbandu ya Abrahami ke siamisa beto na kulanda kusala mingi na kisalu ya Nzambi?

⁹ Bonso Abrahami, beto mpi ke vingila kulungana ya balusilu ya Nzambi. (2 Pie. 3:13) Kana beto ke tula ve mabanza na beto kaka na mambu yina kele na zulu, beto lenda kuma kumona nde kulungana ya balusilu yina ke sukinina mpi beto lenda yantika kuyambula kusala mambu ya kimpeve. Mu mbandu, keti nge salaka bibansa na bilumbu me luta sambu na kuyantika kisalu ya kimupasudi-nzila to mutindu ya nkaka ya kisalu ya ntangu yonso? Kana mpidina, nge salaka diambu ya mbote. Ebuna bubu yai, keti nge ke landa na kusala yo? Yibuka nde Abrahami tulaka mabanza na yandi kaka na “mbanza yina kele ti bafondasio ya kieleka.” (Baeb. 11:10) Yandi “monisaka lukwikilu na Yehowa, mpi Nzambi tadilaka yandi bonso muntu ya lunungu sambu na yo.”—Bar. 4:3.

10. Moize vandaka ti luzingu ya nki mutindu ntangu yandi vandaka leke?

¹⁰ Moize kele muntu ya nkaka yina tulaka mabanza na yandi kaka na mambu yina kele na zulu. Moize vandaka kuzinga na Ezipte, insi ya kuluta ngolo na ntoto ya mvimba na ntangu yina, diaka yandi vandaka kuzinga na nzo ya Farao. Ntangu yandi vandaka leke, “bo longaka [yandi] na mayele yonso ya bantu ya Ezipte.” Yo vandaka ve malongi ya mpamba-mpamba. Ntembe kele ve nde malongi yina sadisaka Moize na kukuma “ngolo na bangogo na yandi mpi na bisalu na yandi.” (Bis. 7:22) Sambu na malongi yina yandi bakaka, Moize kumaka ti mabaku ya kukuma muntu ya nene na Ezipte! Ata mpidina, yandi tulaka mabanza na yandi na diambu ya kuluta mfunu, disongidila kusala luzolo ya Nzambi.

11, 12. Inki malongi Moize bakaka na mbalu, mpi nki mutindu beto me zaba yo?

¹¹ Ntembe kele ve nde ntangu Moize vandaka mwana ya fioti, mama na yandi Yokebedi longaka yandi mambu ya me tala Nzambi ya Baebreo. Moize longukaka mambu ya me tala Yehowa mpi yandi bakaka yo na mbalu mingi kuluta bimvwama yonso. Yo yina, yandi buyaka mabaku yina yandi vandaka ti yo, ziku ya kukuma muntu ya  nene na mutindu yandi yelaka na nzo ya Farao. (Tanga Baebreo 11:24-27.) Ya kieleka, malongi ya kimpeve yina yandi bakaka mpi lukwikilu na yandi na Yehowa pusaka yandi na kutula mabanza na yandi kaka na mambu yina kele na zulu.

¹² Moize longukaka malongi ya kinsuni ya kuluta mbote yina bo vandaka kulonga na bilumbu yina; kansi, yandi sadilaka yo ve sambu na kukuma muntu ya nene na Ezipte, kusosa kukuma ti zina ya lukumu to kuzwa bima mingi ya kinsuni. Kana yandi vandaka na mfunu ya mambu yai, yandi zolaka ve kubuya nde ‘bo binga yandi mwana ya mwana-nkento ya Farao, mpi kusola nde bo monisa yandi mpasi ti bantu ya Nzambi na kisika ya kumona kiese ya ntangu fioti ya disumu.’ Yo ke pwelele nde Moize sadilaka malongi ya kimpeve yina bo longaka yandi sambu na kudipesa na kulungisa lukanu ya Yehowa.

13, 14. (a) Inki sadisaka Moize na kukuma muntu ya kufwana sambu na kulungisa mukumba yina Yehowa pesaka yandi? (b) Inki dilongi beto ke baka na mbandu ya Moize?

¹³ Moize vandaka kuzola mingi Yehowa mpi bansadi na yandi. Ntangu Moize lungisaka bamvula 40, yandi yindulaka nde yandi me fwana na kubasisa bansadi ya Nzambi na kimpika na Ezipte. (Bis. 7:23-25) Kansi, na ntwala nde Yehowa kupesa yandi mukumba yina, yo lombaka nde Moize kuyedisa bikalulu bonso kudikulumusa, kukanga-ntima, mawete mpi kudiyala. (Bing. 15:33) Yo lombaka mpi nde Moize kubaka formasio yina ta sadisa yandi na kukanga ntima na mambu ya mpasi yina vandaka kuvingila yandi. Bamvula 40 yina yandi lutisaka na kisalu ya kingungudi, sadisaka yandi na kuyedisa bikalulu yina ya mbote.

¹⁴ Keti Moize bakaka mambote na formasio na yandi ya kingungudi? Ee! Ndinga ya Nzambi ke tuba nde Moize kumaka ‘muntu ya kudikulumusa mingi kuluta bantu yonso yina vandaka na nsi-ntoto ya mvimba.’ (Kut. 12:3) Yandi yedisaka kudikulumusa, mpi yo sadisaka yandi na kusadila kibuka yina ya bantu mambu na mawete mpi kuyidika makambu na bo. (Kub. 18:26) Beto mpi fwete yedisa bikalulu ya kimpeve yina ta sadisa beto na kuguluka na “mpasi ya nene” sambu na kukota na nsi-ntoto ya mpa ya lunungu ya Nzambi. (Kus. 7:14) Keti beto ke zingaka mbote ti bantu yonso ata bayina beto ke monaka nde bo ke waka makasi nswalu? Yo kele mbote nde beto sadila ndongisila yina ntumwa Piere pesaka Bakristu: “Beno pesa lukumu na bantu ya mitindu yonso, beno zola kimvuka ya mvimba ya bampangi.”—1 Pie. 2:17.

15, 16. (a) Sambu na nki yo kele mfunu nde beto tula mabanza kaka na mambu ya mbote? (b) Sambu na nki yo kele mfunu nde Bakristu kuvanda ti bikalulu ya mbote?

¹⁵ Beto ke zinga na “bantangu ya mpasi.” (2 Tim. 3:1) Sambu na kulanda kukengila na kimpeve, beto fwete tula mabanza na beto kaka na mambu ya mbote. (1 Bate. 5:6-9) Beto tadila mitindu tatu ya kusala yo.

¹⁶ Bikalulu na beto: Ntumwa Piere monisaka mfunu ya kuvanda ti bikalulu ya mbote. Yandi tubaka nde: “Beno vanda ti bikalulu ya mbote na kati ya makanda, na mpila nde . . . bo mona na meso na bo mosi bikalulu na beno ya mbote, ebuna bo pesa Nzambi nkembo.” (1 Pie. 2:12) Yo vanda beto kele na nzo, na kisika ya kisalu, na nzo-nkanda, na kisika ya kusala bansaka to na kisalu ya kusamuna, beto fwete sala bikesa sambu na kupesa Nzambi nkembo na nsadisa ya bikalulu na beto ya mbote. Ya kieleka, sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto yonso lenda sala bifu. (Bar. 3:23) Kansi, kana beto ke landa na ‘kunwana bitumba ya mbote ya lukwikilu,’ beto ta nunga kunwanisa bampusa ya nitu na beto ya kukonda kukuka.—1 Tim. 6:12.

¹⁷ Mabanza na beto: Sambu na kuvanda ti bikalulu ya mbote, beto fwete vanda mpi ti mabanza ya mbote. Ntumwa Polo tubaka nde: “Beno landa na kuvanda ti mabanza yai yina Kristu  Yezu mpi vandaka ti yo.” (Bafi. 2:5) Inki mabanza Yezu vandaka ti yo? Yandi vandaka muntu ya kudikulumusa. Kudikulumusa sadisaka yandi na kumonisa mpeve ya kuditambika na kisalu ya kusamuna. Kulonga bantu ya nkaka nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi vandaka ntangu yonso na mabanza na yandi. (Mar. 1:38; 13:10) Yezu vandaka kuzitisa kibeni Ndinga ya Nzambi. (Yoa. 7:16; 8:28) Yandi vandaka kulonguka yo na dikebi yonso, yo yina, yandi vandaka kuvutukila bangogo na yo, kunwanina mpi kutendula yo. Kana beto ke yedisa kikalulu ya kudikulumusa, ke samuna ti kikesa, mpi ke longuka Biblia na dikebi yonso, beto ta kuma ti mabanza bonso ya Kristu.

18. Inki kele mutindu ya mbote ya kupesa maboko na kisalu ya Yehowa?

¹⁸ Kupesa maboko: Yehowa me bakaka lukanu nde “na zina ya Yezu mabolongo yonso—ya bayina kele na zulu mpi ya bayina kele na ntoto mpi ya bayina kele na nsi ya ntoto—kufukama.” (Bafi. 2:9-11) Ata yandi kele ti kiyeka yina ya kuzanguka, Yezu ke kudikulumusaka na ntwala ya Tata na yandi, beto mpi fwete landa mbandu na yandi. (1 Bak. 15:28) Na nki mutindu? Kana beto ke pesa maboko na luzolo yonso na kisalu yina bo me pesaka beto ntuma, ‘kukumisa bantu ya makanda yonso balongoki.’ (Mat. 28:19) Diaka, beto ke sadilaka bantu yonso mambu ya mbote, na mutindu beto ke sadisaka bantu ya nkaka mpi bampangi na beto.—Bag. 6:10.

19. Inki fwete vanda lukanu na beto?

¹⁹ Beto kele na ntonda na mutindu Yehowa ke yibusa beto na kutula mabanza na beto kaka na mambu yina kele na zulu! Sambu na kusala yo, beto fwete “baka ntinu ti kukanga-ntima na nsaka ya kubaka ntinu yina bo me tula na ntwala na beto.” (Baeb. 12:1) Bika nde beto yonso ‘kusala yo na moyo na beto ya mvimba bonso nde beto ke sala yo sambu na Yehowa.’—Bakol. 3:23, 24.