Bantu Kesosa Lutwadisu ya Mbote

KANA nge kesosa bandongisila, bandongisila ya nge lenda sadila kele mingi mpenza. Mumbongo ya mikanda yina kesadisaka bantu na kuyidika bo mosi makambu na bo kele mosi ya mumbongo ya nsi-ntoto yina kele na kuyela nswalu mpenza. Na bisika bonso Grande-Bretagne, Amerika ya Sudi, Japon, mpi États-Unis, mikanda yina ketubilaka mutindu muntu lenda tomisa yandi mosi luzingu na yandi ketekamaka mingi mpenza. Bantu mekumaka kuzola mpi mingi bavideo, baseminere, mpi baprograme ya televizio yina ketubilaka mitindu bantu lenda yidika bo mosi makambu na bo. Bantu kezolaka yo mingi sambu na ngindu yina yo kepesaka nde nge lenda yidika nge mosi makambu na nge kukonda kulomba lusadisu ya muntu ya kelongukaka bikalulu ya bantu, ya ndongisi ya makwela, to ya pastere. Inki bantu-dyambu mikanda yango ketubilaka?

Kununga na beto mosi, kyese yina muntu kebakaka na zola, mpi kusansa bana kele na kati ya bantu-dyambu yina bantu kezolaka mingi. Kununga kudiyangisa na mabanza, mawa, mpi malanda ya kufwa makwela kele mambu yankaka yina mikanda yango ketubilaka mingi. Bantu mingi kelombaka mpi bandongisila sambu na kunwana ti kudya-mbiki, kunwa makaya, mpi kulauka malafu. Keti bandongisila yango kevandaka mbote? Bantangu yankaka yo kevandaka ya mbote, kansi mbala mingi yo kevandaka ve ya mbote. Yo yina, yo kele mayele na kutadila lukebisu yai ya Biblia: “Zoba ke ndimaka bindima-ndima kansi muntu ya mayele ke yindulaka ntete.”​—Bingana 14:15.

Mikanda yina ketubilaka mutindu muntu  lenda tomisa yandi mosi luzingu na yandi meswaswana mpenza ti mikanda ya bantuma yina kelongaka mayele ya kusala kisalu bonso kukanga bafoto, kusala bakonti, to kulonguka ndinga mosi. Mikanda ya mutindu yai lenda vanda mitindu ya mbote mpi ya kukonda ntalu ya kulonguka kisalu mosi. Mikanda yina kesadisaka bantu na kuyidika bo mosi makambu na bo kevandaka ya kuswaswana, yo vanda na mambu ya metala mumbongo, makwela, kusansa bana, to maladi ya ntu. Mbala mingi yo ketumaka mutindu mosi buna ya luzingu to kelongisilaka mutindu mosi buna ya kuyindula. Yo yina, yo kele mayele na kudiyula nde: ‘Nani kepesa bandongisila yina? Mambu ya yandi ketuba kekatuka na wapi?’

Mambu yina bantu ya mayele ketubaka kesimbamaka ve ntangu yonso na banzikisa ya mbote. Bankaka lenda pesa bandongisila yina ketekamaka mbote, sambu bo mezaba nde bo tazwa mbongo mingi kana bo zabisa bantu mambu yina bo kezola kuwa. Nkutu na nsi mosi mpamba, mumbongo ya mikanda yina kesadisaka bantu na kuyidika bo mosi makambu na bo kekotisaka badolare kuluta bamiliare nana konso mvula!

Inki Kele Mfunu ya Mikanda Yina?

Ntangu nge ketangaka mikanda yina, nge ketulaka kivuvu ya kuzwa bandongisila ya mbote. Kansi, bantangu yankaka, mambu ya nge kekutaka kevandaka zuluzulu to bangogo ya mpamba ya nge lenda ve kusadila. Mbala mingi, mikanda ya mutindu yai kezabisaka nge nde: ‘Kana nge kele ti mabanza ya mbote, nge tanunga. Konso kima ya nge zola, yo vanda mbongo, mavimpi ya mbote, to bangwisana ya mbote ti bantu, nge tazwa yo kana nge kele ti mabanza ya mbote.’ Keti bandongisila ya mutindu yai kele ya mbote? Keti yo tasadisa nge na kununga makambu mpi bampasi ya luzingu?

Beto baka mbandu ya mikanda yina ketubilaka bangwisana mpi makwela, yina kele na kati ya mikanda yina bantu kezolaka mingi. Keti yo kesadisaka bantu na kuvanda ti mabuta ya kyese mpi ya ngolo? Ntangu yonso ve. Muntu mosi ya mayele kutubaka nde, nsoniki mosi ya mikanda (yina kesadisaka bantu na kuyidika bo mosi makambu na bo) yina kubakaka lukumu na mbala mosi na Amerika ya Sudi ya ketubila mambu ya metala zola “kesonga batangi mutindu ya kusala bangwisana ya mbote ti bantu mpi kudipesa luzitu.” Nsoniki yango ketuba nde kulanda na kuzinga ti muntu yina beto kele ve ti bangwisana ya mbote ti yandi kele kudiyekula. Nsangu ya mfunu yo yai: kima ya mfunu kele kusala dyambu yina kesepidisa nge na kisika ya kundima mambu ya nge kekutana ti yo mpi kusosa na kuyidika yo.

Ya kyeleka, mikanda yina kesadisaka bantu na kuyidika bo mosi makambu na bo lenda vanda ti mwa bandongisila ya mbote. Kansi, yo lenda pesa mpi bandongisila ya mbi. Muntu mosi ya mayele lenda pesa bangindu ya mbote na dyambu mosi kansi bandongisila na yandi na dyambu yankaka lenda bebisa mpenza mambu. Mpila tavanda ve ya kupona bangindu mingi, mpi yina kewakanaka ve mbala mingi, na kati ya bangindu yina mikanda yai kepesaka. Bandongisila ya nani nge lenda tudila ntima? Kudiyula nde: ‘Keti bo salaka bansosa na dikebi yonso sambu na bandongisila yai ya bo kepesa, to keti yo kele kaka ngindu ya nsoniki yina yandi mosi? Tii na nki kiteso nzala ya kimvwama to ya lukumu kuvandaka ti bupusi na kwikama ya nsoniki?’

Mukanda mosi yina bandongisila na yo kevandaka kaka ya mbote na bansungi yonso ya ntangu kele Biblia. Yo kepesaka bandongisila ya mbote na mambu mingi mpi na mambu yankaka dyaka yina mikanda ya kesadisaka bantu na kuyidika bo mosi makambu na bo ketubilaka. Yo mepusaka bamilio ya bantu na kusala na kuwakana ti ndongisila yai: “Ntima na beno ti mabanza na beno yo fweti vanda ya mpa mpenza. Beno lwata bikalulu ya mpa.” (Efezo 4:23, 24) Biblia kesadisa beto na kubakisa na mayele yonso inki kevandaka na kisina ya makambu na beto mpi kelonga beto mutindu ya kuyidika yo. Kuluta dyaka mfunu, yo kepesa kikuma ya ngolo mpi ya mbote ya kusala mambu ya mbote. Disolo yina kelanda tatendula mutindu dyambu yai kesalamaka.