Keti Nge Kevandaka Muntu ya Ntete na Kupesa Bampangi-bakristu Lukumu?

“Na zola ya kimpangi beno zolana na ntima. Na kupesana lukumu, beno vanda bantu ya ntete.”​—ROMA 12:10, NW.

1, 2. (a) Inki lukebisu Polo kupesaka na mukanda na yandi na bantu ya Roma? (b) Inki bangyufula beto tatadila?

NA MUKANDA na yandi na bantu ya Roma, ntumwa Polo kumonisaka nde yo kele mfunu nde beto Bakristu, beto monisa zola na kati ya dibundu. Yandi keyibusa beto nde zola na beto fwete vanda “ya kukonda luvunu.” Yandi ketubila mpi “zola ya kimpangi” mpi ketuba nde beto fwete monisa zola ya mutindu yai kumosi ti ‘zola ya ntima.’​—Roma 12:9, 10a, NW.

² Ya kyeleka, kuvanda na zola ya kimpangi kelombaka mambu mingi kuluta kuvanda kaka na mawi ya tiya sambu na bantu yankaka. Beto fwete monisa mawi ya mutindu yai na bisalu. Ya kyeleka, ata muntu mosi ve tazaba nde beto kele na zola mpi lutondo kana beto kemonisa yo ve na mutindu mosi buna. Yo yina, Polo keyika lukebisu yai: “Na kupesana lukumu, beno vanda bantu ya ntete.” (Roma 12:10b, NW) Kupesa bankaka lukumu kelombaka inki? Sambu na nki yo kele mfunu na kuvanda muntu ya ntete na kupesa bampangi na beto Bakristu lukumu? Inki mutindu beto lenda sala yo?

Luzitu mpi Lukumu

3. Na bandinga ya kisina ya Biblia, ngogo “lukumu” ketendula inki?

³ Ngogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde “lukumu” ketendula ntetentete “kilo.” Bo ketadilaka muntu yina bo mepesa lukumu nde yandi kele na kilo to nde yandi kele mfunu. Mbala mingi na Masonuku bo kebalulaka ngogo mosi yina ya Kiebreo nde “nkembo;” dyambu yai kemonisa dyaka luzitu yina bo kepesa muntu yina bo kekumisa. (Kuy. 45:13) Na Biblia, ngogo ya Kigreki ya bo mebalula nde “lukumu” ketendulaka luzitu, mbalu, mpi mfunu. (Luka 14:10) Ee, bantu yina beto kepesaka lukumu kele mfunu, mpi na mbalu sambu na beto.

4, 5. Inki kuwakana kele na kati ya kupesa bankaka lukumu mpi kuvanda luzitu? Pesa mbandu.

⁴ Kupesa bankaka lukumu kelombaka inki? Yo keyantikaka na luzitu. Ya kyeleka, mbala mingi bo kesadilaka bangogo “lukumu” mpi “luzitu” kumosi sambu yo kele na kuwakana ya ngolo. Lukumu kele mutindu ya kumonisa luzitu. Na bangogo yankaka, luzitu ketadila ntetentete mutindu beto kemonaka bampangi na beto kansi lukumu ketadila mutindu beto kesadilaka bo mambu.

⁵ Inki mutindu Mukristu mosi lenda pesa bampangi-Bakristu lukumu ya kyeleka kana yandi kezitisaka bo ve na masonga yonso? (3 Yoa. 9, 10) Kaka mutindu nti keyelaka mbote mpi kezingaka mingi kana bansimbulu na yo kele na ntoto ya mbote, mutindu mosi lukumu lenda vanda ya masonga mpi ya kezinga mingi kaka kana yo mesimbama na luzitu ya masonga. Sambu lukumu ya luvunu keyeleka ve kukonda luzitu ya masonga, nsukansuka yo keyumaka. Yo yina, yo keyitukisa ve kana ntumwa Polo kutubilaka ntete bangogo yai ya pwelele na ntwala ya kupesa lukebisu na yandi ya ketadila kupesa lukumu: “Bika zola na beno kuvanda ya kukonda luvunu.”​—Roma 12:9, NW; tanga 1 Piere 1:22.

Pesa Lukumu na Bantu Yina “Nzambi Salaka na Kifwanisu na Yandi”

6, 7. Sambu na nki beto fwete zitisa bankaka?

⁶ Sambu kuvanda na luzitu ya masonga kele  mfunu sambu na kupesa bankaka lukumu, beto fwete vila ve bikuma yina Masonuku kepesa beto ya kuzitisa bampangi na beto yonso. Yo yina, bika beto tadila bikuma zole na kati ya bikuma yango.

⁷ Na kuswaswana ti bigangwa yankaka ya kele na ntoto, “Nzambi salaka [bantu] na kifwanisu na yandi.” (Yak. 3:9) Yo yina, beto kevandaka ti bikalulu ya kesepedisaka Nzambi bonso zola, mayele, mpi lunungu. Beno simba dyambu yankaka yina Ngangi mepesaka beto. Muyimbi-bankunga ketuba nde: “O Yehowa . . . , nge yina bo ketubilaka lukumu na nge kuna na zulu! . . . Mpi nge salaka [muntu] mwa fyoti na nsi ya bawanzyo, ebuna nge lwatisaka yandi mpu ya kimfumu ya nkembo mpi ya lukumu.” (Nk. 8:1, 4, 5, NW; 104:1) * Nzambi melwatisaka bantu yonso na kiteso mosi buna nkembo mpi lukumu. Yo yina, ntangu beto kepesaka muntu mosi lukumu, beto kendimaka Yehowa, Nto ya lukumu ya bantu. Ntangu yai, kana beto kele na bikuma ya mbote ya kumonisila bantu yonso lukumu, beto fwete zitisaka mingi mpenza bampangi na beto Bakristu.​—Yoa. 3:16; Gal. 6:10.

Beto Kele Bantu ya Dibuta Mosi

8, 9. Polo kutubilaka nki kikuma yina beto kele na yo ya kuzitisa bampangi Bakristu?

⁸ Polo kutubilaka kikuma yankaka ya kepusaka beto na kuzitisana. Kaka na ntwala ya kupesa lukebisu ya kupesa bankaka lukumu, yandi tubaka nde: “Na zola ya kimpangi beno zolana na ntima.” Bangogo ya Kigreki ya bo mebalula nde ‘zola ya ntima’ ketadila bangwisana ya ngolo yina kevukisaka dibuta mosi ya zola mpi yina bantu kesadisanaka. Yo yina, na kusadilaka bangogo yina, Polo kubendaka dikebi nde bangwisana ya kevandaka na kati ya bantu fwete vanda ngolo mpenza bonso dibuta mosi ya kele na bumosi. (Roma 12:5) Dyaka, beto vila ve nde Polo kusonikaka bangogo yai na Bakristu ya kupakulama, bayina Tata mosi, Yehowa, mendimaka bo bonso bana na yandi. Yo yina, na mutindu mosi ya nene mpenza, bo vandaka dibuta mosi ya kele na bumosi. Bakristu ya kupakulama ya bilumbu ya Polo kuvandaka mpenza ti kikuma ya ngolo ya kuzitisana. Yo kele mutindu mosi sambu na bapakulami bubu yai.

⁹ Inki beto lenda tuba sambu na “mameme ya nkaka”? (Yoa. 10:16) Ata Nzambi mendimaka bo ntete ve bonso bana na yandi, bo lenda bingana mpenza bampangi-babakala mpi bampangi-bankento sambu bo kele dibuta ya Bukristu ya ntoto ya mvimba ya kele na bumosi. (1 Pie. 2:17; 5:9) Yo yina, kana mameme yankaka kebakisa mbote-mbote mambu yina bo ketubaka ntangu bo kesadilaka bangogo “mpangi-bakala” to “mpangi-nkento,” pana bo mpi kele na kikuma ya ngolo ya kuzitisa na masonga yonso bampangi na bo Bakristu.​—Tanga 1 Piere 3:8.

Sambu na Nki Yo Kele Mfunu Mingi?

10, 11. Sambu na nki kuvanda luzitu mpi kupesa bankaka lukumu kele mfunu mingi?

¹⁰ Sambu na nki kuvanda luzitu mpi kupesa bankaka lukumu kele mfunu mingi? Sambu na kikuma yai: Ntangu beto kepesaka bampangi na beto ya babakala ti ya bankento lukumu, beto kesalaka mingi sambu dibundu ya mvimba kuvanda mbote mpi na bumosi.

¹¹ Ya kyeleka, beto kebakisa nde kuvanda na bangwisana ya ngolo ti Yehowa mpi kubaka lusadisu ya mpeve na yandi kele banto ya kikesa ya kuluta ngolo yina beto Bakristu kele na yo. (Nk. 36:7; Yoa. 14:26) Na ntangu yina mosi, ntangu bampangi-Bakristu kemonisaka nde bo kesepelaka na beto, yo kepesaka beto kikesa. (Bing. 25:11) Yo kepesaka beto mpi kikesa ntangu muntu mosi ketubaka to kesalaka kima mosi ya kemonisa nde yandi kezitisa beto. Yo kepesaka beto ngolo ya ngika ya kulanda na kutambula na kyese mpi ti kikesa na nzila ya luzingu. Ntembe kele ve nde nge mewaka dezia mawi ya mutindu yai.

12. Inki mutindu konso muntu na kati na beto kesadisaka sambu tiya mpi zola kuvanda na dibundu?

¹² Ntangu yai, sambu Yehowa mezaba mpusa ya beto kebutukaka ti yo nde bantu kuzitisa beto, na nzila ya Ndinga na yandi, yandi kesyamisa beto na “kuvanda na mpusa ya ngolo ya kuzitisana.” (Roma 12:10; tanga Matayo 7:12.) Bakristu yonso yina kesadilaka ndongisila yai ya kemanaka ve ngala kesadisaka sambu kimpangi na beto ya Bukristu kuvanda na tiya mpi zola.  Yo yina, yo kele mbote nde beto telama mpi kudiyula nde, ‘Inki kele mbala ya nsuka yina mu monisilaka mpangi mosi ya bakala to ya nkento ya dibundu luzitu ya masonga na nzila ya bangogo mpi bisalu?’​—Roma 13:8.

Mukumba Mosi ya Sipesiali Sambu na Beto Yonso

13. (a) Banani fwete baka kisika ya ntete na kupesa lukumu? (b) Bangogo ya Polo ya kele na Roma 1:7 kemonisa inki?

¹³ Banani fwete baka kisika ya ntete na kupesa lukumu? Na mukanda ya yandi sonikilaka Bakristu ya Ebreo, Polo kutubilaka bankuluntu bonso bantu yina “kebakaka kisika ya ntete na kati na beno.” (Baeb. 13:17, NW) Ya kyeleka, bankuluntu kebakaka kisika ya ntete na mambu mingi. Kansi, sambu bo kele bangungudi ya mameme, ntembe kele ve nde bo fwete baka kisika ya ntete na kupesaka lukumu na bampangi-Bakristu​—yika mpi bankuluntu yankaka. Mu mbandu, ntangu bankuluntu kekutanaka sambu na kutadila bampusa ya kimpeve ya dibundu, bo kepesanaka lukumu na kuwidikilaka na dikebi yonso mambu yina konso nkuluntu na kati na bo ketuba. Dyaka, bo kepesaka bankaka lukumu na kutadilaka bangindu mpi bangogo ya bankuluntu yonso ntangu bo kebaka badesizio. (Bis. 15:6-15) Kansi, beto fwete vila ve nde mukanda yina Polo kusonikilaka Bakristu ya Roma vandaka kutadila bankuluntu kaka ve kansi dibundu ya mvimba. (Roma 1:7) Yo yina, lukebisu ya kubaka kisika ya ntete na kupesa lukumu ketadila beto yonso bubu yai.

14. (a) Pesa mbandu sambu na kumonisa luswaswanu ya kele na kati ya kupesa lukumu mpi kubaka kisika ya ntete na kupesa lukumu. (b) Inki ngyufula beto lenda kudiyula?

¹⁴ Tadila mpi dyambu yai ya Polo kutubaka na ndongisila na yandi. Yandi syamisaka bampangi na yandi Bakristu ya Roma kaka ve na kupesa lukumu kansi na kubaka kisika ya ntete na kupesa lukumu. Sambu na nki dyambu yai kele mfunu? Beto baka mbandu yai. Keti longi mosi lenda lomba kibuka mosi ya bana ya nzo-nkanda ya mezaba kutanga ti kusonika na kulonguka na kutanga? Ve. Bo mezaba dezia mutindu ya kutanga. Kansi, longi lenda zola kusadisa bo na kutanga mbote-mbote. Mutindu mosi, zola ya kevandaka na kati na beto, yina kepusaka beto na kupesa lukumu, kele dezia kidimbu ya kuzabila Bakristu ya kyeleka. (Yoa. 13:35) Kansi, kaka mutindu balongoki ya mezaba kutanga ti kusonika lenda yela dyaka na kutomisaka mayele na bo ya kutanga, mutindu mosi beto lenda yela dyaka na kubakaka kisika ya ntete na kupesa lukumu. (1 Tes. 4:9, 10) Mukumba yai ya sipesiali mepesamaka na konso muntu na kati na beto. Beto lenda kudiyula nde, ‘Keti mu kesalaka mutindu yina​—kubaka lukanu ya kupesa bampangi ya dibundu lukumu?’

Pesa ‘Bantu ya Kekudikulumusaka’ Lukumu

15, 16. (a) Ntangu beto kepesa lukumu, banani beto fwete vila ve, mpi sambu na nki? (b) Inki lenda monisa nde beto kepesaka bampangi na beto yonso ya babakala mpi ya bankento luzitu ya masonga?

¹⁵ Ntangu beto kepesa lukumu, beto fwete vila ve banani na dibundu? Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “Kana nge kabila bansukami [“bantu ya kekudikulumusaka”], yo kele bonso nde nge ke defa Mfumu Nzambi kima, sambu Mfumu Nzambi ta vutudila nge yo.” (Bing. 19:17) Inki mutindu munsiku ya kele na bangogo yai fwete vanda na bupusi na luzingu na beto ntangu beto kesala ngolo na kubaka kisika ya ntete na kupesa lukumu?

¹⁶ Nge tandima nde bantu mingi kesalaka yonso sambu na kupesa lukumu na bamfumu na bo, kansi bantu yango lenda pesa lukumu ya fyoti na bantu yina bo kemonaka nde bo kele na nsi na bo to nkutu kusadila bo mambu kukonda luzitu. Kansi, Yehowa kele ve mutindu yina. Yandi ketuba nde: “Mono ta zitisaka muntu yina ta zitisaka mono.” (1 Sam. 2:30; Nk. 113:5-7) Yehowa kezitisaka bantu yonso yina kesadilaka yandi mpi kezitisaka yandi. Yandi kevilaka ve ‘bantu yina kekudikulumusaka.’ (Tanga Yezaya 57:15; 2 Bans. 16:9) Ya kyeleka, beto kezola kulanda mbandu ya Yehowa. Yo yina, kana beto kezola kuzaba kana beto kepesaka mpenza lukumu ya masonga, beto fwete kudiyula nde, ‘Inki mutindu mu kesadilaka bantu yina kele ve ti kiyeka na dibundu mambu?’ (Yoa. 13:14, 15) Mvutu na ngyufula yai kemonisaka mambu mingi na yina metala kiteso ya luzitu ya masonga yina beto kepesaka bankaka.​—Tanga Filipi 2:3, 4.

 Beto Pesa Bankaka Lukumu na Kupesaka Bo Ntangu na Beto

17. Inki kele mutindu mosi ya nene yina beto lenda baka kisika ya ntete na kupesa lukumu, mpi sambu na nki yo kele mpidina?

¹⁷ Inki kele mutindu mosi ya nene yina beto lenda baka kisika ya ntete na kupesa lukumu na bantu yonso na dibundu? Na kupesaka bankaka ntangu na beto. Sambu na nki yo kele mpidina? Sambu beto kele Bakristu, beto kevandaka ti mambu mingi ya kusala na luzingu, mpi kulungisa mambu mingi ya mfunu ya dibundu kebakaka beto ntangu mingi. Yo yina, yo keyitukisa beto ve kana beto kemonaka nde ntangu kele mfunu mingi. Beto kebakisaka mpi nde beto fwete sosa ve nde bampangi na beto ya babakala ti ya bankento kupesa beto ntangu mingi kibeni. Mutindu mosi, beto kesepelaka ntangu bampangi ya dibundu kebakisaka nde bo fwete lomba beto ve ntangu mingi kibeni.

18. Inki mutindu beto lenda monisa luzolo na beto ya kupesa bampangi-Bakristu mwa ntangu?

¹⁸ Ata mpidina, beto kendimaka nde (mingimingi bampangi yina kesalaka bonso bangungudi na dibundu) luzolo na beto ya kuzenga bisalu na beto sambu na kupesa bampangi-Bakristu yankaka ntangu kemonisaka nde beto kezitisaka bo. Na nki mutindu? Ntangu beto keyambulaka bisalu na beto sambu na kupesa bampangi na beto mwa ntangu, yo kele bonso nde beto kezabisaka bo nde, ‘Beno kele mfunu mingi na meso na mono yo yina yo kele mfunu mingi sambu na mono na kulutisa mwa ntangu ti beno na kisika ya kulanda kusala dyambu ya mu kesala.’ (Mar. 6:30-34) Kana beto sala yo ve, yo tamonisa nde bo kele ve na mfunu na meso na beto. Kana beto kezola ve kuyambula bisalu na beto sambu na kupesa mpangi na beto ntangu, beto lenda pusa yandi na kuyindula nde yandi kele ve na mfunu mingi sambu na beto. Ya kyeleka, beto fwete zaba nde yo kele ti bantangu yina beto kesalaka kisalu ya mfunu mingi yina kelombaka nde beto yambula yo ve. Kansi, luzolo na beto​—kansi ve kubuya—​kupesa mwa ntangu na beto na bankaka kemonisaka mambu mingi na yina metala mudindu ya luzitu yina beto kele na yo na ntima sambu na bampangi na beto ya babakala ti ya bankento.​—1 Kor. 10:24.

Baka Lukanu ya Kuvanda Muntu ya Ntete

19. Na nki mutindu, katula kupesa ntangu na beto, beto lenda pesa bampangi-Bakristu lukumu?

¹⁹ Kele ti mitindu mingi yankaka ya mfunu yina beto lenda pesa bampangi-Bakristu lukumu. Mu mbandu, ntangu beto kepesa bo ntangu na beto, beto fwete pesa bo mpi dikebi na beto. Dyaka, Yehowa kepesaka mbandu na dyambu yai. Muyimbi-bankunga kutubaka nde: “Mfumu Nzambi ke talaka mbote bantu ya mbote, makutu na yandi ke waka kudila na bo.” (Nk. 34:16) Beto kesalaka ngolo na kulanda mbandu ya Yehowa na kukangulaka meso mpi makutu na beto​—dikebi na beto ya mvimba—​na bampangi na beto, mingimingi bayina kekwisa kulomba beto lusadisu. Kana beto kesala mpidina, beto kepesa bo lukumu.

20. Inki bangibusa ya metala kupesa lukumu beto fwete vila ve?

²⁰ Mutindu beto monaka yo, beto kezola ve kuvila ata fyoti bikuma ya kepusaka beto na kumonisila bampangi na beto Bakristu luzitu ya masonga. Dyaka, beto kesosaka mabaku ya kuvanda bantu ya ntete ya kupesa lukumu na bantu yonso, yika mpi na bantu ya kudikulumusa. Na kusalaka bitambi yai, beto takumisa ngolo zola ya kimpangi mpi bumosi na dibundu. Yo yina, bika nde beto landa, beto yonso, na kupesa kaka ve lukumu kansi mingimingi na kuvanda bantu ya ntete ya kupesa bankaka lukumu. Keti nge kele ti lukanu ya kusala kaka mutindu yina?

[Noti na Nsi ya Lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki kuwakana kele na kati ya lukumu mpi luzitu?

• Inki bikuma beto kele na yo sambu na kupesa lukumu na bampangi na beto Bakristu?

• Sambu na nki yo kele mfunu na kupesana lukumu?

• Na nki mitindu beto lenda pesa bampangi-Bakristu lukumu?

[Bangyufula ya Disolo ya Kulonguka]