•  Nge me yikamaka kusala mambu mingi na mbala mosi?

•  Bangindu ya bantu mingi na yina me tala kusala mambu mingi na mbala mosi

•  Metode ya kuluta mbote

•  Mambu yina baleke ya nkaka ke tubaka

 Keti nge me zaba nki mutindu nge lenda sala mambu mingi na mbala mosi? Bantu mingi ke yindulaka nde bantu yina vandaka kusadila ba-apareyi ntangu bo vandaka kuyela, bo lenda sala mbote mambu mingi kuluta bantu yina me yantika kusadila ba-apareyi na kimbuta. Keti mambu yai kele kibeni ya masonga?

 MASONGA to LUVUNU?

•   Kana nge ke sala mambu mingi na mbala mosi, nge ta sala mambu nswalu kukonda kubaka ntangu mingi.

•   Kana nge ke sala mbala na mbala mambu mingi na mbala mosi, nge ta kuma kibeni metre na diambu yai.

•   Batoko lenda sala mambu mingi na mbala mosi kuluta bambuta-bantu.

 Kana nge tuba nde diambu mosi na kati ya mambu yai beto me tubila kele “masonga,” mbala ya nkaka nge me bwa na mutambu ya “bangindu yina bantu mingi ke vandaka ti yo na yina me tala kusala mambu mingi na mbala mosi.”

 Keti nge ke yindulaka nde nge lenda sala mambu mingi na mbala mosi? Nge lenda vanda ti makuki ya kusala mambu zole na mbala mosi kana diambu mosi na kati ya mambu yango ke lomba ve kutula dikebi ya mingi. Mu mbandu, kana nge ke yimba mpi nge ke komba nzo, mbala ya nkaka nge lenda komba nzo mbote kibeni.

 Kansi kana nge meka kusala mambu zole ya ke lomba kutula dikebi ya mingi na mbala mosi, mbala ya nkaka nge ta kuka ve kusala ata mosi mbote. Yo yina, na yina me tala kusala mambu mingi na mbala mosi, toko mosi ya nkento na zina ya Katherine ke tuba nde: “Yo kele makuki ya kusala mambu na mubulu na mbala mosi.”

 “Mono vandaka kusolula ti muntu mosi mpi kaka na ntangu yina, yo vandaka kulomba nde mono pesa mvutu na message mosi ya bo tindilaka mono na telefone. Mono mekaka kusala mambu yonso zole na mbala mosi. Yo yina, mono waka ve mambu yina muntu yina vandaka kusolula ti mono vandaka kutuba mpi mono sonikaka message yango ti bifu mingi.”—Caleb.

 Sherry Turkle kele muntu mosi ya mayele. Yandi me zaba mbote mambu ya ba-apareyi. Nkento yai ke tuba nde: “Ntangu beto ke yindulaka nde beto ke sala mambu mingi na mbala mosi, . . . mpi konso mbala yina beto ke yikaka kima ya nkaka na zulu ya yina beto ke sala, makuki yina beto ke vandaka ti yo ya kusala mambu mbote ke kulumukaka. Kusala mambu mingi na mbala mosi ke pusaka butomfu na beto na kuyindula nde beto ke sala mambu mbote kibeni, kisi ve beto ke sala yo ve mbote ata fioti.” a

 “Bantangu ya nkaka, ntangu mono ke sonikilaka muntu message mpi kaka na ntangu yina mono ke solula ti muntu ya nkaka, mono ke yindulaka nde mono ke sala mambu yango yonso zole mbote. Na nima, mono ke bakisaka nde mambu yina mono fwete songa muntu yina mono ke solula ti yandi, yo yina mono vandaka kusonika na message mpi mambu yina yo lombaka nde mono sonika na message, yo yina mono vandaka kutuba na ndinga ya ngolo.”—Tamara.

 Bantu yina ke zolaka kusala mambu mingi na mbala mosi, bo ke kumisaka luzingu na bo mpasi bo mosi. Mu mbandu, mbala mingi bo ke bakaka ntangu mingi sambu na kumanisa badevware na bo. To bo lenda baka diaka ntangu ya kusala kisalu mosi ya bo vandaka kuyindula nde bo manisaka kisi ve bo manisaka yo ve. Yo vanda mpidina to ve, bantu yina ke salaka mambu mingi na mbala mosi ke vandaka diaka ve ti ntangu mingi sambu na kusala mambu ya nkaka ya bo ke zola.

 Yo yina, Thomas Kersting, munganga mosi ya ke tadilaka maladi ya ntu mpi muntu ya ke pesaka bandongisila na nzo-nkanda mosi ke tuba nde: “Kana butomfu ke vandaka armware mosi ya bo ke bumbaka mikanda, butomfu ya bantu yina ke salaka mambu mingi na mbala mosi zolaka kuvanda ti mavwanga kuna na kati.” b

 “Kana nge ke sala mambu mingi na mbala mosi, nge ta vila mambu mingi ya mfunu yina nge fwete tudila dikebi. Ebuna na nima, yo lenda lomba nde nge sala diaka nkutu ngolo, mpi kisalu yango ta baka ntangu mingi diaka. Nge vandaka kuyindula nde nge ta sala yo na ntangu fioti, kansi nge ta mona nde ntangu ya kusala yo ta vanda ve.”—Teresa.

•   Sosa kutula dikebi yonso na kima mosi. Yo lenda vanda mpasi, mingi-mingi kana nge me yikamaka kuvukisa mambu mingi sambu na kusala yo na mbala mosi, mu mbandu, kulonguka mpi kusonika ba messages. Kansi Biblia ke songa beto nde beto fwete “zikisa mambu ya kuluta mfunu.” (Bafilipi 1:10) Mambu yonso ya beto ke salaka ke vandaka ve mfunu kiteso mosi. Yo yina, pona kima yina nge fwete tula na kisika ya ntete, mpi tula dikebi na kima yango tii kuna nge ta manisa yo.

   “Kana mabanza ya muntu kele ve na kima mosi, yandi ke vandaka bonso mwana ya fioti; bantangu ya nkaka, yo ke lombaka kukanga mabanza yango nzila, ata kubika yo, yo kwenda na ndambu yina yo me zola ke vandaka pete.”—Maria.

•   Katula bima yonso ya lenda katula nge dikebi. Keti nge ke talaka-talaka telefone na nge ntangu nge ke longukaka? Tula yo kisika ya nkaka. Kangaka televizio mpi kuyindulaka ve ba messages yina bo ke tindilaka nge na basite Internet ya kusolula ti bantu. Biblia ke tuba nde: “Beno sadila ntangu na beno mbote kibeni.”—Bakolosai 4:5.

   “Mono me mona nde mono ke kudiwaka mbote kana mono me tula mabanza na mono yonso na kima mosi mpamba. Mpidina, mono ke vandaka na kiese mingi kana mono me manisa kisalu mosi ya yo lombaka nde mono sala mpi mono sala kisalu ya nkaka. Kusala mpidina ke pesaka mono kiese mingi.”—Onya.

•   Tulaka mabanza na nge na muntu yina nge ke solula ti yandi. Kana nge ke sala mambu ya nkaka ti telefone na ntangu nge ke solula ti muntu, yo kele kukonda luzitu sambu na muntu yina mpi beno ta lutisa ntangu mpamba. Biblia ke songaka beto na kusadila bantu ya nkaka mambu mutindu beto ke zolaka nde bo sadila beto.—Matayo 7:12.

   “Bantangu ya nkaka kana mono ke solula ti mpangi na mono ya nkento, yandi ke sonikilaka muntu ya nkaka ba messages to yandi ke salaka kima ya nkaka na telefone na yandi. Kansi na kutuba masonga, bantangu ya nkaka, mono mpi mono ke salaka mutindu yina.”—David.