1, 2. (a) Mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ ũngĩringithanio atĩa na kĩmaramari gĩtuĩrĩirũo kũũragwo? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.) (b) Andũ makaiyũkia atĩa kũniinwo kwa mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ?

TA HŨŨRA MBICA kĩmaramari kĩmwe gĩkĩrutwo korokoro-inĩ kiumagarĩtio nĩ arangĩri makiugaga ũũ: “Ũyũ nĩ mũndũ mũkuũ!” Arangĩri acio mangĩkorũo makiuga ũndũ ta ũcio nĩkĩ? Ũngĩrora kĩmaramari kĩu gĩtironeka kĩhaana ta mũndũ ũrĩ na mũrimũ ũngĩmũũraga; kĩrĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ. O na kũrĩ ũguo, arangĩri acio maragĩtwara kũrĩa gĩkũũragĩrũo. Tondũ kĩmaramari kĩu gĩtuĩrĩirũo kũũragwo-rĩ, kĩhaana o ta gĩkuĩte. *

² No tuuge atĩ mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ ũhanaine na mũndũ ũcio ũtuĩrĩirũo kũũragwo. Thĩ ĩno njũru nĩ ĩrĩkĩtie gũtuĩrũo na ĩtigairie o hanini ĩniinwo biũ. Bibilia yugaga atĩ “thĩ nĩ gũthira ĩrathira.” (1 Joh. 2:17) Hatirĩ nganja atĩ mũtabarĩre ũyũ nĩ ũgũthira. O na kũrĩ ũguo, nĩ harĩ na ngũrani nene gatagatĩ ka mũthia wa kĩmaramari kĩu tũkũgwetete, na mũthia wa thĩ ĩno njũru. Andũ amwe no maregane na ituĩro rĩrĩa rĩtuĩrĩirũo kĩmaramari ta kĩu, mone ta kĩhooto gĩtanarũmĩrĩrũo o na kana merĩgĩrĩre  atĩ itua rĩu nĩ rĩgũcenjia gĩtanoragwo. No cira wa thĩ ĩno njũru ũtuĩtwo nĩ Mwathani Mũnene wa igũrũ na thĩ ũrĩa ũrĩ kĩhooto. (Gũcok. 32:4) Kũniinwo gwa thĩ ĩno njũru gũtigacerithĩrio, na gũtigakorũo na nganja kana kĩhooto nĩ kĩarũmĩrĩirũo cira ũcio ũgĩtuwo. Ituĩro rĩu rĩahingio, ciũmbe ciothe igũrũ na thĩ iria irĩ ũhoti wa gwĩciria nĩ igetĩkĩra atĩ kĩhooto nĩ kĩarũmĩrĩirũo. Gũgaakorũo na gĩkeno kĩnene.

3. Tũkwarĩrĩria icunjĩ irĩkũ inya cia maũndũ marĩa makeherio rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũgoka?

³ O na kũrĩ ũguo-rĩ, nĩ maũndũ marĩkũ macio ‘marathira’ thĩinĩ wa “thĩ”? Maũndũ maingĩ marĩa ũmũthĩ ũyũ monagwo nĩ andũ marĩ ma gũtũũra tene na tene thĩinĩ wa thĩ nĩ magathira. Hihi ũcio nĩ ũhoro wa kĩeha? Aca o na hanini. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, kĩu nĩ gĩcunjĩ kĩa bata kĩa “ũhoro [ũrĩa] mwega wa Ũthamaki.” (Mat. 24:14) Nĩ ũndũ ũcio, rekei tuone nĩ maũndũ marĩkũ makeherio nĩ Ũthamaki wa Ngai. Tũkuona icunjĩ inya nene: andũ oru, mathondeka moru, ciĩko njũru, na maũndũ marĩa matũmaga andũ matangĩke. Harĩ maũndũ macio mana nĩ tũkuona (1) ũrĩa maũndũ macio matũhutagia ũtũũro-inĩ mahinda maya, (2) ũrĩa Jehova ageka nĩ ũndũ wa maũndũ macio, na (3) ũrĩa akeheria maũndũ macio na arehe mangĩ mega.

4. Andũ oru mahutagia ũtũũro witũ atĩa mahinda-inĩ maya?

⁴ Andũ oru mahutagia ũtũũro witũ atĩa? Thutha wa kũratha atĩ mahinda maya nĩ mangĩgakorũo marĩ “ma ũgwati [na] maritũ kũhiũrania namo,” mũtũmwo Paulo aatongoririo nĩ roho kwandĩka ũũ: “Andũ oru na arĩa metuaga ũrĩa matarĩ marĩkĩragĩrĩria o kũũruha.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Hihi nĩ wonete ciugo icio cia ũrathi ikĩhinga? Aingĩ aitũ twananyarirũo nĩ andũ oru ta arĩa mendete ũhinya, arĩa marĩ rũthũũro, na imaramari. Amwe ao mekaga maũndũ macio moru mategwĩtigĩra, no angĩ nĩ metuaga ũrĩa matarĩ makahithĩrĩra maũndũ moru marĩa mareka na njĩra ya gwĩtua athingu. O na mangĩkorũo matatũnyarirĩte ithuĩ ene, andũ acio oru no mahutagia ũtũũro witũ. Tũiguaga ũũru ngoro twamenya maũndũ marĩa moru mekĩte. Nĩ tũiyũragwo nĩ guoya twaigua ũrĩa mekaga ciana maũndũ moru, andũ akũrũ, na andũ angĩ matarĩ na hinya. Andũ oru monanagia roho ũtarĩ wa ũmũndũ, ũhaana wa nyamũ, na wa ndaimono. (Jak. 3:15) Ũndũ wa gĩkeno nĩ atĩ Kiugo kĩa Ngai gĩtũheaga ũhoro mwega handũ ha ũhoro ta ũcio mũũru.

5. (a) Nĩ mweke ũrĩkũ andũ arĩa oru maheetwo nginya rĩu? (b) Moimĩrĩro ma mũthia magakorũo marĩ marĩkũ harĩ andũ oru arĩa mekũrega kũgarũrũka?

⁵ Jehova ageka atĩa? Mahinda-inĩ maya, Jehova nĩ arahe andũ oru mweke wa kũgarũrũka. (Isa. 55:7) Marĩ mũndũ ũmwe ũmwe matirĩ maraamũkĩra ituĩro rĩao rĩa mũthia. Mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ nĩguo ũtuĩrĩirũo kũniinwo. No rĩrĩ, ĩ arĩa nao mekũrega kũgarũrũka na mathiĩ na mbere kũnyita mbaru mũtabarĩre ũyũ mũũru nginya hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene? Jehova nĩ eranĩire atĩ nĩ arĩũka kũniina andũ arĩa oru mathire tene na tene thĩinĩ wa thĩ. (Thoma Thaburi 37:10.) Arĩa oru no mecirie atĩ matingĩtuĩrũo ituĩro ta rĩu. Aingĩ ao nĩ moĩ kũhitha maũndũ marĩa mekaga, na thĩinĩ wa thĩ ĩno kaingĩ nĩ monekaga ta mahotaga kũũrĩra kĩhooto, na makorĩra moimĩrĩro ma maũndũ moru marĩa mekaga. (Ayub. 21:7, 9) O na kũrĩ ũguo, Bibilia ĩtũririkanagia ũũ: “Maitho [ma Ngai] nĩ gũcũthĩrĩria macũthagĩrĩria mĩthiĩre ya mũndũ, agakĩonaga ikĩro ciake ciothe. Gũtirĩ nduma, kana handũ o na hairĩte ta gĩkuũ, harĩa eki a waganu mangĩĩhitha naho.” (Ayub. 34:21, 22) Tũtingĩĩhitha Jehova Ngai. O na mũndũ ũrĩa wĩtuaga  ũrĩa atarĩ ndangĩheenia Ngai, tondũ gũtirĩ handũ harĩ nduma mũno kana handũ hariku angĩĩhitha age kuonwo nĩ Ngai ũrĩa wonaga maũndũ mothe. Nĩ ũndũ ũcio, thutha wa Hari–Magedoni tũkaarora kũrĩa andũ oru maakoragwo na tũtikamona. Magakorũo maniinĩtwo biũ.—Thab. 37:12-15.

6. Nĩa magatigara andũ oru mehera, na nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ ũcio nĩ ũhoro mwega?

⁶ Nĩa magatigara andũ oru mehera? Jehova aheanĩte kĩĩranĩro gĩkĩ gĩa gũtwĩkĩra ngoro: “Andũ arĩa ahoreri nĩo makagaya thĩ, na matũũre mekenagĩra tondũ wa kũingĩhĩrũo nĩ thayũ.” Thĩinĩ wa Thaburi tũthomaga atĩ thutha ũcio “arĩa athingu nĩo makagaya thĩ, na gũtũũra mamĩtũũre o nginya tene.” (Thab. 37:11, 29) “Arĩa ahoreri” na “arĩa athingu” nĩa? Arĩa ahoreri nĩ arĩa metĩkagĩra ũtongoria wa Jehova na ũrutani wake marĩ na wĩnyihia, nao arĩa athingu nĩ arĩa mendete gwĩka maũndũ marĩa Jehova Ngai onaga marĩ mega. Thĩinĩ wa thĩ ĩno njũru, andũ arĩa oru nĩ aingĩ mũno makĩringithanio na arĩa athingu. No thĩinĩ wa thĩ njerũ ĩrĩa ĩroka, andũ arĩa ahoreri na arĩa athingu no o tu magaakorũo thĩinĩ wa thĩ. Mũingĩ ta ũcio wa andũ athingu nĩ ũgatũma thĩ ĩtuĩke paradiso.

7. Mathondeka moru mahutagia ũtũũro witũ atĩa ũmũthĩ?

⁷ Mathondeka moru mahutagia ũtũũro witũ atĩa ũmũthĩ? Maũndũ maingĩ moru marĩa marekwo thĩinĩ wa thĩ ĩno njũru mekagwo nĩ mathondeka, no ti mũndũ ũmwe ũmwe. Ta wĩcirie kwa ngerekano mathondeka ma kĩĩndini marĩa maheenagia andũ milioni nyingĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũrĩa Ngai atariĩ, kwĩhokeka kwa Bibilia, ũtũũro wa ihinda rĩũkĩte, na maũndũ mangĩ maingĩ. Ningĩ ta wĩcirie ũhoro wa thirikari iria icogagĩra mbaara na ũkabira, ikahinyĩrĩria arĩa athĩni na arĩa matarĩ na hinya, na itũũragio nĩ mahaki na kwaga kũrũmĩrĩra kĩhooto? Ĩ namo mathondeka ma kĩĩbiacara marĩa makoragwo na ũkoroku, mathũkagia thĩ na indo iria itũthiũrũrũkĩirie, na makaheenia agũri nĩguo matongie gakundi kanini ka andũ rĩrĩa andũ milioni nyingĩ maranyamarĩka nĩ ũthĩni? Hatarĩ nganja, mathondeka moru nĩmo matũmĩte gũkorũo na mathĩna marĩa maingĩ thĩinĩ wa thĩ.

8. Mathondeka maingĩ marĩa andũ monaga ta matangĩenyenyeka magekwo atĩa kũringana na Bibilia?

⁸ Jehova ageka atĩa? Thĩna ũrĩa mũnene ũkambĩrĩria rĩrĩa mathondeka ma gĩũteti magokĩrĩra mathondeka mothe ma ndini cia maheeni marĩa maringithanĩtio na mũmaraya ũrĩa wĩtagwo Babuloni Ũrĩa Mũnene. (Kũg. 17:1, 2, 16; 18:1-4) Mathondeka macio ma kĩĩndini makaniinwo biũ. Ĩ namo mathondeka macio mangĩ moru? Bibilia ĩhũthĩrĩte irĩma na icigĩrĩra kũrũgamĩrĩra mathondeka maingĩ marĩa andũ monaga ta matangĩenyenyeka. (Thoma Kũguũrĩrio 6:14.) Bibilia nĩ ĩrathĩte gũthingithio gwa thirikari ciothe na mathondeka mothe marĩa thirikari icio ciĩhocetie harĩ mo. Thĩna ũrĩa mũnene ũgĩthira, thirikari ciothe cia thĩ ĩno njũru ya tene nĩ ikaniinwo hamwe na arĩa othe manyitanagĩra nacio gũkararia Ũthamaki wa Ngai. (Jer. 25:31-33) Thutha ũcio, gũtigakorũo na ithondeka o na rĩmwe rĩũru.

9. Nĩkĩ no tũkorũo na ma atĩ thĩinĩ wa thĩ njerũ nĩ gũgakorũo na mũbango mwega?

⁹ Nĩ kĩĩ gĩgacoka ithenya rĩa mathondeka macio moru? Hihi nĩ gũgakorũo na ithondeka o na rĩmwe thĩinĩ wa thĩ thutha wa Hari–Magedoni? Bibilia ĩtwĩraga ũũ: “No kũringana na kĩĩranĩro gĩake, nĩ twetereire igũrũ rĩerũ na thĩ njerũ, o kũrĩa gũgaatũũra ũthingu.” (2 Pet. 3:13) Igũrũ rĩa tene na thĩ ya tene, nĩcio thirikari njũru na andũ arĩa iratongoragia, igakorũo cieheretio. Nĩ kĩĩ gĩgoka  ithenya rĩacio? Ciugo “igũrũ rĩerũ na thĩ njerũ” cionanagia atĩ nĩ gũgakorũo na thirikari njerũ na andũ angĩ arĩa magathwo nĩ thirikari ĩyo thĩinĩ wa thĩ. Ũthamaki ũcio, rungu rwa Jesu Kristo nĩ ũkonania na njĩra nginyanĩru ngumo cia Jehova Ngai, o we Ngai wa mũbango. (1 Kor. 14:33) Kwoguo, thĩinĩ wa “thĩ njerũ” nĩ gũgakorũo na mĩbango mĩega. Nĩ gũgakorũo na arũme ega arĩa makarũmbũyagia maũndũ. (Thab. 45:16) Magatongoragio nĩ Kristo hamwe na arĩa 144,000, arĩa magakorũo magĩathana nake. Ta hũũra mbica hĩndĩ ĩrĩa mathondeka mothe moru makeherio, na ithenya rĩamo hagĩe na ithondeka rĩmwe rĩrĩ na ũrũmwe na rĩtarĩ na ungumania!

10. Nĩ ciĩko irĩkũ njũru itheremete mũno kũrĩa ũikaraga, na ikũhutagia atĩa hamwe na famĩlĩ yanyu?

¹⁰ Ciĩko njũru ihutagia ũtũũro witũ atĩa ũmũthĩ? Tũratũũra thĩ ĩiyũire ciĩko njũru. Ciĩko cia waganu, maheeni, na ũhinya nĩ itheremete mũno mũtabarĩre-inĩ ũyũ wa maũndũ. Kaingĩ aciari nĩ maritũhagĩrũo mũno makĩgitĩra ciana ciao kuumana na ciĩko icio njũru. Andũ arĩa mathondekaga maũndũ marĩa monanagio na makarĩrĩrio thĩinĩ wa indo cia mohoro, mathiaga o makĩũhĩgaga harĩ kũgaathĩrĩriaciĩko njũru cia mĩthemba yothe o makĩnyũrũragia ithimi cia Jehova ciĩgiĩ wega na ũũru. (Isa. 5:20) No Akristiano a ma nĩ marũaga na mwerekera ũcio. Merutanagĩria mũno nĩguo magitĩre wĩkindĩru wao o na mathiũrũrũkĩirio nĩ andũ magaathagĩrĩria kwaga gũtĩa ithimi cia Jehova.

11. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta kuumana na kũniinwo gwa Sodomu na Gomora?

¹¹ Jehova ageka atĩa nĩ ũndũ wa ciĩko njũru? Ririkana ũrĩa eekire nĩ ũndũ wa ciĩko njũru iria ciatheremete mũno thĩinĩ wa Sodomu na Gomora. (Thoma 2 Petero 2:6-8.) Loti aarĩ mũndũ mũthingu na nĩ aagiĩkaga mũno nĩ ũndũ wa ciĩko njũru iria ciamũthiũrũrũkĩirie hamwe na famĩlĩ yake. Rĩrĩa Jehova aaniinire itũũra rĩu rĩothe, to ciĩko njũru tu eeheragia. Nĩ kũiga aigaga “kĩonereria kĩa ũrĩa gũgathiĩ harĩ andũ arĩa matetigĩrĩte Ngai.” O ta ũrĩa Jehova aaniinire ciĩko ciothe cia waganu mahinda-inĩ macio ma tene, noguo akaniina ciĩko ta icio njũru iria irekwo ũmũthĩ rĩrĩa akaniina mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ.

12. Nĩ maũndũ marĩkũ wĩriragĩria gũgeka rĩrĩa mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ ũkeherio?

¹² Nĩ kĩĩ gĩgacoka ithenya rĩa ciĩko njũru? Thĩinĩ wa thĩ ĩrĩa ĩgakorũo ĩrĩ Paradiso, nĩ gũgakorũo na ciĩko nyingĩ cia kũrehe gĩkeno. Ta wĩcirie ũhoro wa wĩra mũingĩ wa gĩkeno ũrĩa ũgakorũo kuo wa kũgarũra thĩ ĩno ĩtuĩke paradiso, kana wa kwĩyakĩra nyũmba citũ cia gũikara na cia endwa aitũ! Ningĩ wĩcirie ũhoro wa kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũkamũkĩra andũ milioni nyingĩ arĩa makariũkio, na gũteithia wĩra-inĩ wa kũmaruta mamenye njĩra cia Jehova na mamenye ũrĩa Jehova atũũrĩte ahiũranĩtie na andũ. (Isa. 65:21, 22; Atũm. 24:15) Nĩ tũgakorũo na maũndũ maingĩ ma gwĩka marĩa magatũma tũgĩe na gĩkeno na magoocithie Jehova.

13. Nĩ mathĩna marĩkũ maroneka ũmũthĩ moimanire na ũremi wa Shaitani, Adamu, na Hawa?

¹³ Maũndũ marĩa matũmaga andũ matangĩke matũhutagia atĩa ũmũthĩ? Gũkorũo kũrĩ na andũ oru, mathondeka moru, na ciĩko njũru nĩkuo gũtũmaga kũgĩe na maũndũ maingĩ marĩa matũmaga ũtũũro ũkorũo na mĩtangĩko thĩinĩ wa thĩ ĩno. Nũ ũngiuga ndahutagio nĩ mbaara, ũthĩni, kana ũkabira? Ĩ mĩrimũ na gĩkuũ? Maũndũ macio matũhutagia ithuothe. Nĩ moimĩrĩro ma gĩĩko kĩa ũremi kwerekera Jehova kĩrĩa gĩekirũo  nĩ Shaitani, Adamu, na Hawa. Gũtirĩ o na ũmwe witũ rĩu ũngĩhota kũũrĩra mathĩna marĩa moimanire na ũremi ũcio.

14. Jehova ageka atĩa nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa matũmaga gũkorũo na mĩtangĩko? Heana ngerekano.

¹⁴ Jehova ageka atĩa nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa matũmaga andũ matangĩke? Ta wĩcirie ũhoro wa mbaara. Jehova eranĩire atĩ nĩ akaniina mbaara tene na tene. (Thoma Thaburi 46:8, 9.) Ĩ nayo mĩrimũ? Nĩ akamĩniina biũ. (Isa. 33:24) Ĩ gĩkuũ nakĩo? Jehova nĩ agakĩng’aria tene na tene. (Isa. 25:8) Nĩ akaniina ũthĩni. (Thab. 72:12-16) Na ũguo noguo ageka harĩ maũndũ marĩa mangĩ mothe marehaga mĩtangĩko na magatũma ũtũũro ũkorũo ũrĩ mũritũ. Ningĩ nĩ akeheria “rĩera” rĩũru rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ tondũ roho mũũru wa Shaitani na ndaimono ciake nĩ ũgakorũo ũniinĩtwo.—Ef. 2:2.

15. Maũndũ mamwe marĩa makeherio biũ thutha wa Hari–Magedoni nĩ marĩkũ?

¹⁵ Ta hũũra mbica thĩ ĩtarĩ na mbaara, mĩrimũ kana gĩkuũ. Gũtarĩ njeshi cia maĩ-inĩ, cia rĩera-inĩ, kana cia thĩ nyũmũ. Gũtarĩ matharaita kana mbĩrĩra cia andũ arĩa moragĩirũo mbaara-inĩ. Gũtarĩ mathibitarĩ, mandagĩtarĩ, arigitani, kambuni cia kũrĩha hathara ya mĩrimũ, mocarĩ, kambuni cia kũharĩria mathiko, o na kana mbĩrĩra. Na tondũ waganu nĩ ũgakorũo ũniinĩtwo-rĩ, gũtigakorũo na kambuni cia ũgitĩri, ing’ora, thigari, o na rĩngĩ kwage gũkorũo na kuburi kana cabi. Wĩcirie nginya ũhoro wa mĩtangĩko ĩrĩa ĩtagacoka gũthumbũra ngoro citũ kana meciria maitũ.

16, 17. (a) Arĩa makahonoka Hari–Magedoni makaigua atĩa? Taarĩria. (b) Tũngĩka atĩa nĩguo tũkorũo na ma atĩ nĩ tũgatigara rĩrĩa thĩ ĩno ĩkaniinwo?

¹⁶ Ũtũũro ũgakorũo ũhaana atĩa rĩrĩa maũndũ marĩa matũmaga tũtangĩke makeherio? Ti ũndũ mũhũthũ kũhũũra mbica ta ĩyo. Tũtũũrĩte thĩinĩ wa thĩ ĩno ya tene ihinda iraya nginya hihi tũgatiga kuona ũrĩa tũrathumbũrũo nĩ mĩtangĩko ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa thĩ nĩ ũndũ wa kũmenyera. No ta ũrĩa andũ arĩa maikaraga hakuhĩ na ceceni ya mũgithi mangĩkorũo matigĩte kũiguaga inegene rĩa mũgithi, kana ũrĩa arĩa maikaraga hakuhĩ na mborera nene mangĩtiga kũigua mũnungo wayo. No nĩ tũkaigua wega mũno twehererio maũndũ macio!

¹⁷ Nĩ kĩĩ gĩgacoka ithenya rĩa mĩtangĩko ĩrĩa tũrĩ nayo ũmũthĩ? Rĩandĩko rĩa Thaburi 37:11 rĩcokagia ũũ: ‘Magatũũra mekenagĩra tondũ wa kũingĩhĩrũo nĩ thayũ.’ Na githĩ ciugo icio itirakũhutia ngoro mũno? Ũguo nĩguo Jehova arakwendera. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, ĩka ũrĩa wothe ũngĩhota nĩguo ũikare hakuhĩ na Jehova Ngai na ithondeka rĩake matukũ-inĩ maya ma mũthia marĩa marĩ na mĩtangĩko mĩingĩ. Tũũria kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku, ũgĩĩcũranagie, na ũkĩone kĩrĩ kĩa biũ meciria-inĩ maku na ngoro-inĩ yaku, ũcoke warie na andũ arĩa angĩ ũhoro wakĩo. (1 Tim. 4:15, 16; 1 Pet. 3:15) Ũngĩka ũguo, nĩ ũgũkorũo na ma atĩ ndũkaniinwo thĩ ĩno ĩgĩthira. Ũgũtũũra muoyo ũrĩ na gĩkeno tene na tene.