1. Nĩkĩ mahinda marĩa tũratũũra nĩ ma mwanya?

TŨRATŨŨRA mahinda ma mwanya mũno thĩinĩ wa historĩ ya andũ. O ta ũrĩa Bibilia yarathĩte, Jehova nĩ aracokanĩrĩria “kĩrĩndĩ kĩnene kĩa andũ, . . . kuuma ndũrĩrĩ ciothe, na mĩhĩrĩga, na iruka, na thiomi.” Arĩa macokanĩrĩirio nĩ matuĩkĩte “rũrĩrĩ rũĩ hinya mũno” rwa andũ makĩria ma milioni inyanya marĩ na gĩkeno na “[marutagĩra Ngai] ũtungata mũtheru mũthenya na ũtukũ.” (Kũg. 7:9, 15; Isa. 60:22) Gũtirĩ hĩndĩ ĩngĩ kũrĩ gwakorũo na andũ aingĩ ũguo mendete Ngai na makenda andũ arĩa angĩ.

2. Nĩ wendo wa mũthemba ũrĩkũ wonanagio nĩ andũ arĩa matathathayagia Ngai? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

² O na kũrĩ ũguo, Bibilia ningĩ nĩ yarathĩte atĩ andũ arĩa matathathayagia Ngai nĩ mangĩkonania wendo ngũrani mũno, wendo wa kwĩyenda. Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria . . . , andũ nĩ magatuĩka eyendi, endi mbeca, . . . mendete ikeno gũkĩra ũrĩa mendete Ngai.” (2 Tim. 3:1-4) Wendo ũcio wa kwĩĩciria nĩ ngũrani mũno na wendo wa Gĩkristiano. Gũthingata mĩoroto ĩrĩ na mwĩyendo gũtirehagĩra andũ gĩkeno kĩrĩa merĩgagĩrĩra.  Ma nĩ atĩ, wendo ta ũcio ũtũmaga andũ makorũo marĩ ‘aritũ kũhiũrania nao.’

3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, na nĩkĩ?

³ Paulo nĩ aamenyaga atĩ mwĩyendo ta ũcio nĩ ũngĩatheremire mũno na ũkorũo ũrĩ ũgwati harĩ Akristiano. Na nĩkĩo aaheanire mũkaana ‘twĩtheme biũ’ andũ arĩa marĩ na wendo wa mũthemba ũcio. (2 Tim. 3:5) O na kũrĩ ũguo, tũtingĩhota gwĩthema andũ ta acio biũ. Kwoguo-rĩ, tũngĩĩthema biũ atĩa mĩerekera ya andũ a gũkũ thĩ arĩa matũrigicĩirie na twĩrutanĩrie gũkenia Ngai ũrĩa ũrĩ wendo? Reke tũringithanie wendo ũrĩa uumanaga na Ngai na wendo ũrĩa ũtaarĩirio thĩinĩ wa 2 Timotheo 3:2-4. Gwĩka ũguo nĩ gũgũtũteithia tũthuthurie na twagĩrie wendo ũrĩa twagĩrĩire kuonania, na nĩguo wendo ũrĩa ũrehaga gĩkeno kĩa ma na kũiganĩra.

4. Nĩkĩ ti ũũru kwĩyenda na njĩra ĩrĩ na ũigananĩru?

⁴ Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Andũ nĩ magatuĩka eyendi.” Hihi nĩ ũũru kwĩyenda? Aca tondũ nĩ ũndũ wa ndũire kwĩyenda na nĩ kwagĩrĩire. Jehova aatũmbire ũguo. Jesu oigire: “No mũhaka wendage mũndũ ũrĩa ũngĩ o ta ũrĩa wĩyendete.” (Mar. 12:31) Angĩkorũo tũtiĩyendete, tũtingĩhota kwenda andũ arĩa angĩ. Ningĩ tũthomaga ũũ Maandĩko-inĩ: “Athuri magĩrĩirũo kwendaga atumia ao o ta arĩ mĩĩrĩ yao ene. Mũthuri ũrĩa wendete mũtumia wake nĩwe mwene wĩyendete, tondũ gũtirĩ mũndũ o na ũrĩkũ ũthũire mwĩrĩ wake mwene, ĩndĩ aũheaga irio na akawenda.” (Ef. 5:28, 29) Kwoguo kwĩyenda nĩ ũndũ mwagĩrĩru.

5. Ũngĩtaarĩria atĩa andũ arĩa makoragwo meyendete gũkĩria njano?

⁵ Wendo wa mwĩyendo ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa 2 Timotheo 3:2 ti wa ndũire na ti mwega. Nĩ wendo mũhĩngĩcanu. Andũ arĩa meyendete gũkĩria njano nĩ meciragia ũhoro wao makĩria ma ũrĩa kwagĩrĩire. (Thoma Aroma 12:3.) Ũndũ ũrĩa mũnene mũno ũtũũro-inĩ wao nĩo ene. Matiĩciragia mũno ũhoro wa andũ arĩa angĩ. Rĩrĩa maũndũ mathũka macokagĩrĩria arĩa angĩ mahĩtia handũ ha gwĩtĩkĩra mahĩtia mao. Andũ ta acio matikoragwo na gĩkeno kĩa ma.

6. Nĩ maũndũ marĩkũ moimanaga na kwenda Ngai?

⁶ Athomi a maũndũ ma Bibilia moigaga atĩ harĩ ngumo njũru iria mũtũmwo Paulo oigire atĩ nĩ ingĩkeyumĩria matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria, mwĩyendo nĩguo ũtongoretie tondũ ngumo icio ingĩ ciumanaga naguo. Mũgarũ na ũguo, andũ arĩa mendete Ngai makoragwo na ngumo ngũrani mũno na icio. Bibilia yugaga wendo wa Ngai nĩ ũhutanĩtie na gĩkeno, thayũ, gũkirĩrĩria, ũtugi, wega, wĩtĩkio, ũhooreri, na kwĩgirĩrĩria. (Gal. 5:22, 23) Mwandĩki wa Thaburi oigire: “Gũkena no kĩrĩndĩ kĩrĩa Jehova arĩ we Ngai wakĩo.” (Thab. 144:15) Jehova nĩ Ngai wĩ gĩkeno, na ndungata ciake cionanagia ngumo o ta ĩyo. Makĩria ma ũguo, ngũrani na andũ arĩa meyendete na arĩa meciragia tu o ũrĩa mangĩamũkĩra, ndungata cia Jehova nĩ ikenaga rĩrĩa cierutĩra gũteithia andũ arĩa angĩ.—Atũm. 20:35.

7. Nĩ ciũria irĩkũ igũtũteithia gũthuthuria wendo witũ harĩ Ngai?

⁷ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩmenya kana wendo witũ harĩ Ngai nĩ ũrakĩrũo nĩ kwĩyenda gwitũ? Ta wĩcirie ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Afilipi 2:3, 4: “Mũtikaneke ũndũ o na ũmwe na ngũĩ kana na kwĩĩkĩrĩra, no ikaragai mwĩnyihĩtie mũkĩonaga arĩa angĩ marĩ a bata kũmũkĩra, mũtekũrũmbũiya o maũndũ manyu moiki, no mũkarũmbũyagia nginya maũndũ ma arĩa angĩ.” No twĩyũrie: ‘Nĩ hũthagĩra  ũtaaro ũcio ũtũũro-inĩ wakwa? Nĩ ngoragwo ndĩharĩirie gwĩka wendi wa Ngai kuuma ngoro? Nĩ ndeithagia andũ arĩa angĩ thĩinĩ wa kĩũngano na ũtungata-inĩ?’ Kaingĩ ti ũndũ mũhũthũ kwĩheana. Ũcio nĩ ũndũ ũbataraga kĩyo na kwĩima. No nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩtũma tũkorũo na gĩkeno tiga kũmenya atĩ nĩ twĩtĩkĩrĩkĩte nĩ Mwathani Mũnene wa igũrũ na thĩ?

8. Wendo wa Ngai ũtũmĩte andũ amwe meke atĩa?

⁸ Wendo wa Ngai ũtũmĩte andũ amwe matigane na mawĩra manene nĩguo matungatĩre Jehova makĩria. Ericka ũrĩa ũikaraga Amerika (US) nĩ ndagĩtarĩ. Handũ ha gũthingata wĩra wa ũndagĩtarĩ, aatuĩkire painia na nĩ matungatĩte mabũrũri-inĩ matiganĩte marĩ na mũthuri wake. Acokia meciria thutha oigire ũũ: “Maũndũ maingĩ twĩyoneire nĩ ũndũ wa gũteithia andũ a rũthiomi rũngĩ o hamwe na arata arĩa tũgĩte nao, nĩ matũmĩte tũgĩe na irathimo nyingĩ ũtũũro-inĩ witũ. No ndutaga wĩra wa ũndagĩtarĩ, no hũthagĩra mahinda maingĩ na hinya wakwa gũteithia andũ kĩĩroho na kũrũmbũiya mabataro ma kĩũngano, ũndũ ũrĩa ũndehagĩra gĩkeno kĩingĩ na kũiganĩra.”

9. Nĩkĩ kwenda mbeca gũtirehaga gĩkeno?

⁹ Paulo aandĩkire atĩ andũ magaatuĩka “endi mbeca.” Mĩaka ĩigana ũna mĩhĩtũku, painia ũmwe bũrũri-inĩ wa Ireland nĩ aaririe na mũthuri ũmwe ũhoro wa Ngai. Mũthuri ũcio aarutire wallet yake, agĩcomora mbeca, agĩcioya na igũrũ na akĩmwĩra ũũ arĩ na mwĩtĩo, “Ũyũ nĩwe ngai wakwa!” O na gũtuĩka ti andũ aingĩ mangiuga ũguo cara-rũkũ, thĩ ĩiyũire andũ mendete mbeca na indo iria mbeca ingĩgũra. O na kũrĩ ũguo, Bibilia ĩheanaga mũkaana ũyũ: “Mũndũ ũrĩa wendaga betha-rĩ, ndarĩ hingo akaigania betha; o nake ũrĩa wendaga indo nyingĩ ndarĩ hingo akaiganwo nĩ wongereri.” (Koh. 5:10) Andũ ta acio matiiganagia mbeca na kwĩrutanĩria gũcietha na kĩyo kũmarehagĩra “ruo rũingĩ.”—1 Tim. 6:9, 10.

10. Bibilia yugaga atĩa igũrũ rĩgiĩ ũtonga na ũthĩni?

¹⁰ Hatarĩ nganja ithuothe nĩ tũbataraga mbeca. Nĩ irehaga ũgitĩri na gĩkĩro kĩna. (Koh. 7:12) No hihi mũndũ no akorũo na gĩkeno kĩa ma angĩkorũo arĩ o na cia kũigana mabataro make ma o mũhaka? Ĩĩ! (Thoma Kohelethu 5:12.) Aguri mũrũ wa Jake aandĩkire ũũ: “Ndũkandehere ũkĩa kana ũtonga: ‘heaga irio o rũĩga rũrĩa rũmbatairie.” No tũtaũkĩrũo nĩ kĩĩ gĩatũmaga oige ndangĩenda gũkorũo arĩ mũthĩni mũno. O ta ũrĩa aathire na mbere gũtaarĩria, ndeendaga kũgũa magerio-inĩ ma kũiya tondũ ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire rĩĩtwa rĩa Ngai rĩage kũheo gĩtĩo. No nĩ kĩĩ gĩatũmire ndakahoe ũtonga? Aandĩkire ũũ: “Ndigakĩhũne mũno ngũkaane, njũrie atĩrĩ, Jehova akĩrĩ ũ?” (Thim. 30:8, 9) Kwahoteka nĩ ũĩ andũ mehokaga ũtonga wao handũ ha kwĩhoka Ngai.

11. Jesu aaheanire ũtaaro ũrĩkũ wĩgiĩ mbeca?

¹¹ Andũ arĩa mendete mbeca matingĩkenia Ngai. Jesu oigire: “Gũtirĩ mũndũ ũngĩhota gũtungatĩra athani erĩ, nĩ gũkorũo egũthũũra ũmwe na ende ũrĩa ũngĩ kana egwatanie na ũmwe na anyarare ũcio ũngĩ. Mũtingĩtungatĩra Ngai na mũtungatĩre Ũtonga.” Aambĩte kuuga ũũ: “Tigai kwĩigĩra mũthithũ gũkũ thĩ, kũrĩa memenyi na gutu irĩaga na kũrĩa aici matonyaga makaiya. Ithenya rĩa ũguo, mwĩigĩrei mũthithũ kũũrĩa igũrũ, kũrĩa memenyi na gutu itangĩrĩa, na kũrĩa aici matangĩhota gũtonya maiye.”—Mat. 6:19, 20, 24.

12. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũtũũro mũhũthũ ũngĩreka mũndũ atungatĩre Jehova? Heana ngerekano.

 ¹² Andũ aingĩ nĩ monete atĩ gũikara ũtũũro mũhũthũ nĩ gũtũmaga makene na makagĩa na mahinda maingĩ ma gũtungatĩra Jehova. Jack, ũrĩa ũikaraga Amerika (US) nĩ eendirie biacara na mũciĩ wake warĩ mũnene tondũ nĩ aamenyaga gwĩka ũguo nĩ kũngĩatũmire ahote gũtungata arĩ painia ta mũtumia wake. Oigire ũũ: “Warĩ ũndũ mũritũ kwendia mũciĩ witũ mũthaka o hamwe na indo citũ. No kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ ndaacokaga mũciĩ ndakarĩte nĩ ũndũ wa mathĩna wĩra-inĩ. Mũtumia wakwa aarĩ painia na aakoragwo na gĩkeno hingo ciothe. Rĩmwe aanjĩraga, ‘Gũtirĩ mũndũ ũkoragwo na Mũnene mwega ta niĩ!’ No rĩu tondũ o na niĩ nĩ ndĩrapainia, tũtungatagĩra Mũnene ũmwe, Jehova.”

13. Tũngĩthuthuria mwerekera witũ wĩgiĩ mbeca atĩa?

¹³ Nĩguo tũthuthurie mwerekera witũ wĩgiĩ mbeca, nĩ twĩcirie ũrĩa tũngĩcokia ciũria ici: ‘Hihi nĩ njĩtĩkĩtie, na nĩ ndũũraga kũringana na ũrĩa Bibilia yugaga ũhoro-inĩ wĩgiĩ mbeca? Hihi gũcaria mbeca nĩkuo njigĩte mbere ũtũũro-inĩ wakwa? Hihi nyonaga indo cia kĩĩmwĩrĩ irĩ cia bata gũkĩra ũrata wakwa na Jehova na andũ arĩa angĩ? Hihi nĩ ndĩhokete Jehova biũ atĩ nĩ arĩrũmbũyagia mabataro makwa?’ No tũkorũo na ma atĩ ndarĩ hĩndĩ agatiganĩria arĩa mamwĩhokete.—Mat. 6:33.

14. Nĩ mawoni marĩkũ magĩrĩire megiĩ maũndũ ma gwĩkenia?

¹⁴ O ta ũrĩa kwarathĩtwo, andũ aingĩ ũmũthĩ nĩ “mendete ikeno.” O ta ũrĩa atarĩ mahĩtia mũndũ gũkorũo na muonere mwega wĩgiĩ kwĩyenda o hamwe na mbeca, hatirĩ mahĩtia gũkorũo na ũigananĩru harĩ maũndũ ma gwĩkenia. Jehova ndendaga twĩime gũkĩria gĩthimi kana twĩtheme biũ maũndũ mega ma gwĩkenia marĩa mangĩtũcanjamũra. Bibilia ĩkĩraga ngoro andũ arĩa ehokeku na ciugo ici: “Wĩthiĩre ũkerĩĩre irio ciaku ũkenete, na ũnyue ndibei yaku ũcanjamũkĩte ngoro.”—Koh. 9:7.

15. Nĩ ikeno irĩkũ igwetetwo thĩinĩ wa 2 Timotheo 3:4?

¹⁵ Timotheo wa kerĩ 3:4 yaragia ũhoro  wa gũthingata ikeno ũũ atĩ no itũme tũraihĩrĩrie Ngai. Ta rora wone atĩ mũhari ũcio ũroiga andũ nĩ mangĩkenda ikeno “gũkĩra ũrĩa mendete Ngai,” no ũguo ti kuuga atĩ nĩ mangĩgakorũo mamwendete o na hanini. Mũthomi ũmwe wa maũndũ ma Bibilia aandĩkire ũũ: ‘Mũhari ũcio nduonanĩtie atĩ nĩ mendete Ngai hanini. Ĩndĩ wonanĩtie atĩ matiendete Ngai o na hanini.’ Na githĩ ũcio ti mũkaana mwega harĩ andũ arĩa mathingataga o maũndũ ma gwĩkenia? Ciugo “mendete ikeno” itaaragĩria andũ arĩa ‘matahĩtwo nĩ mĩago ya ũtũũro ũyũ.’—Luk. 8:14.

16, 17. Jesu aaigire kĩonereria kĩrĩkũ maũndũ-inĩ ma gwĩkenia?

¹⁶ Jesu nĩ aaigire kĩonereria kĩega kĩa ũigananĩru maũndũ-inĩ ma gwĩkenia. Nĩ aathiire “iruga rĩa ũhiki” na hĩndĩ ĩngĩ agĩthiĩ “iruga inene.” (Joh. 2:1-10; Luk. 5:29) Hĩndĩ ĩrĩa aarĩ ũhiki-inĩ ũcio, nĩ aaringire kĩama na akĩgarũra maĩ magĩtuĩka ndibei tondũ gũtiarĩ na ya kũigana. Ningĩ hĩndĩ ĩngĩ nĩ aamenereirie mawoni ma andũ arĩa meyonaga marĩ athingu na maamũkagĩrĩra nĩ ũndũ wa kũrĩa na kũnyua.—Luk. 7:33-36.

¹⁷ O na kũrĩ ũguo, Jesu ndonaga maũndũ ma gwĩkenia arĩ mo ma bata mũno ũtũũro-inĩ wake. Aaigaga Jehova mbere na akeheana biũ nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ. Nĩguo andũ aingĩ magaatũũra, aakirĩrĩirie gĩkuũ kĩa ruo mũtĩ-inĩ eyendeire. Akĩarĩria andũ arĩa mangĩarũmĩrĩire makinya make, Jesu oigire: “Gũkena-rĩ, nĩ inyuĩ rĩrĩa andũ mekũmũnyũrũria na kũmũnyarira na kũmũigĩrĩra igenyo cia mĩthemba yothe mĩũru nĩ ũndũ wa rĩĩtwa rĩakwa. Kenai na mũcanjamũke mũno, nĩ gũkorũo kĩheo kĩanyu nĩ kĩnene kũrĩa igũrũ, tondũ ũguo noguo maanyamaragia anabii arĩa maarĩ mbere yanyu.”—Mat. 5:11, 12.

18. Nĩ ciũria irĩkũ igũtũteithia gwĩthuthuria ũrĩa twendete maũndũ ma gwĩkenia?

¹⁸ Nĩ na njĩra ĩrĩkũ tũngĩthuthuria ũrĩa twendete maũndũ ma gwĩkenia? No twĩyũrie ũũ: ‘Hihi njigĩte maũndũ ma gwĩkenia mbere ya mĩcemanio na ũtungata? Hihi nĩ ndĩhaarĩirie kwĩima tondũ nĩ ndĩrenda gũtungatĩra Ngai? Hĩndĩ ĩrĩa ndĩrenda gwĩkenia-rĩ, nĩ ndĩciragia ũrĩa Ngai arona matua makwa?’ Angĩkorũo na ma nĩ twendete Ngai-rĩ, tũtirĩĩthemaga o maũndũ marĩa matamũkenagia no nĩ nginya maũndũ marĩa tũngĩcirĩria no mamũrakarie.—Thoma Mathayo 22:37, 38.

19. Nĩa matangĩgĩa na gĩkeno kĩa ma?

¹⁹ Thutha wa mĩaka ta 6,000 ĩrĩa andũ matũire na mathĩna, thĩ ya Shaitani ĩrĩ hakuhĩ gũkinya mũthia. Thĩ ĩiyũrĩte andũ meyendete mũno, mendete mbeca, na makenda ikeno. Meciragia o maũndũ marĩa mangĩgĩa namo na ũndũ ũrĩa mũnene ũtũũro-inĩ wao nĩ kũhingia merirĩria mao. Andũ ta acio matingĩgĩa na gĩkeno kĩa ma. Handũ ha ũguo, mwandĩki wa Thaburi oigire ũũ: “Gũkena-rĩ, nĩ mũndũ ũrĩa Mũrungu wa Jakubu arĩ we mũmũteithia, wĩrĩgĩrĩro wake ũgakĩgĩa o harĩ Jehova Ngai wake.”—Thab. 146:5.

20. Wendo wa Ngai ũkũreheire gĩkeno atĩa?

²⁰ Wendo wa Ngai nĩ wonekaga wega harĩ andũ a Jehova na marathiĩ makĩongererekaga o mwaka. Ũndũ ũcio ũronania atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũrathana na ica ikuhĩ nĩ ũkũrehe irathimo nyingĩ. Gĩkeno kĩa ma na gĩa gũtũũra kiumanaga na gwĩka wendi wa Ngai na kũmenya atĩ nĩ tũramũkenia. Na andũ arĩa mendete Jehova megũtũũra na gĩkeno tene na tene. Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũkaarora ngumo imwe ciumanaga na wendo wa mwĩyendo na tuone ũrĩa irĩ ngũrani na ngumo iria ndungata cia Jehova ikoragwo nacio.