RŨGANO RWA ŨTŨŨRO
Ndaatuire Ũtungata wa Jehova Wĩra Wakwa
Thutha wa kũrĩkia cukuru ya sekondarĩ Janũarĩ mwaka wa 1937, nĩ ndaingĩrire Iowa State University, ĩrĩa yarĩ hakuhĩ na kũrĩa twaikaraga bũrũri-inĩ wa Amerika. Mahinda makwa maingĩ maathiragĩra cukuru na wĩra-inĩ ũrĩa ndaarutaga nĩguo hote kũrĩhĩra gĩthomo gĩakwa. Ndambĩrĩirie kwĩrirĩria gũthomera maũndũ megiĩ mĩako ya manyũmba na ndaraca iria nene kuuma ndĩ o mũnyinyi.
Mwaka wa 1942, kahinda kanini thutha wa bũrũri wa Amerika kũingĩra Mbaara-inĩ ya Kerĩ ya Thĩ, ndaarĩ mwaka wakwa wa gatano wa yunivasĩtĩ, na ndatigĩtie mĩeri ĩigana ũna heo ndigirii ya injinia. Twaikaraga nyũmba ĩmwe tũrĩ imwana ithatũ. Ũmwe wao akĩnjĩra thiĩ njarie na mũndũ ũrĩa “ũceeragĩra imwana cia nyũmba ĩyo ĩngĩ.” Kũu nĩkuo ndacemanirie na Mũira ũmwe wa Jehova wĩtagwo John O. Brehmer kana Johnny. Nĩ ndagegire mũno kuona ũrĩa aahotaga gũcokia kĩũria o gĩothe ndaamũragia akĩhũthĩra Bibilia. Ũndũ ũcio nĩ wangenirie mũno, nginya ngĩambĩrĩria kwĩruta Bibilia na Johnny, na thutha-inĩ ngĩambĩrĩria kũhunjagia nake rĩrĩa ndona mweke.
Otto, ithe wa Johnny nĩ aatuĩkĩte Mũira wa Jehova rĩrĩa aarutaga wĩra arĩ mũnene wa bengi ĩmwe taũni-inĩ ya Walnut. Nĩ aacokire agĩtiga wĩra ũcio aarutaga wa bengi, nĩguo ahote kũhunjagia mathaa maingĩ. Kĩonereria gĩake kĩega na gĩa famĩlĩ yake, nĩ kĩanjĩkĩrire ngoro gũtua itua rĩa bata mũno.
GŨTUA ITUA RĨA BATA
Hĩndĩ ĩmwe, mũnene ũmwe wa yunivasĩtĩ nĩ aanjĩrire atĩ nĩ ndambĩrĩirie gũcoka na thutha mathomo-inĩ makwa, na atĩ ndingĩaheirũo ndigirii. Nĩ ngũririkana ngĩhoya Jehova mũno andeithie gũtua itua rĩrĩa rĩagĩrĩire. Kahinda kanini thutha ũcio, mwarimũ wakwa wa injinia akiuga nĩ arenda kũnyona. Akĩnjĩra atĩ nĩ aanyitĩte ndũmĩrĩri ya handũ habataranagia injinia, na agacokia ndũmĩrĩri ĩyo kuuga atĩ niĩ no nyende mũno kũruta wĩra ũcio. Ngĩmũcokeria ngatho na ngĩmũtaarĩria kĩrĩa gĩatũmaga nyende kũhũthĩra ũtũũro wakwa gũtungatĩra Jehova, handũ ha kũruta wĩra ũcio. Kũrĩ Juni 17, mwaka wa 1942 ngĩbatithio, na kahinda kanini thutha ũcio ngĩtuĩka painia, rĩĩtwa rĩrĩa ahunjia Aira a Jehova arĩa mahũthagĩra mahinda mao maingĩ kũhunjia metagwo.
Thutha-inĩ mwaka ũcio wa 1942, nĩ ndaanyitire marũa ma kwĩrũo nyingĩre njeshi-inĩ, na rĩrĩa ndaaregire ngĩĩtwo ndaarĩrie gĩtũmi gĩa kũrega kũingĩra mbaara-inĩ. Ngĩmonia marũa maandĩkĩtwo nĩ aarimũ akwa megiĩ mĩtugo yakwa mĩega na ũũgĩ mũingĩ ũrĩa ndaarĩ naguo wĩgiĩ wĩra wa injinia. O na thutha wa kũmonia marũa macio maarĩ na ũira mũiganu, nĩ ndaahũũrirũo baĩni ya dola 10,000 cia Amerika, na ngĩcoka ngĩohwo mĩaka ĩtano thĩinĩ wa njera ĩmwe taũni-inĩ ya Leavenworth, Kansas, bũrũri-inĩ wa Amerika.
ŨTŨŨRO WAKWA NDĨ NJERA
Njera-inĩ ĩyo ya Leavenworth, nĩ kwarĩ na Aira a Jehova ethĩ makĩria ma 230 moohetwo marutage wĩra mũgũnda-inĩ ũmwe wa njera ĩyo. Kũu nĩkuo twarutithagio wĩra tũrũgamĩrĩirũo nĩ thigari. Thigari imwe nĩ ciamenyaga mũrũgamo witũ wa Gĩkristiano, na kwoguo matiakoragwo na thĩna na ithuĩ.
Harĩ thigari cigana ũna ciatwĩtĩkĩririe tũthiĩ na mbere gũcemanagia hamwe nĩguo twĩrute Bibilia. Ningĩ nĩ ciatũteithagia gũkinyĩrũo nĩ mabuku ma kwĩruta Bibilia tũrĩ njera. O na mũthigari mũnene wa njera ĩyo akĩambĩrĩria gwĩtagia ngathĩti ya Consolation (ĩrĩa rĩu ĩĩtagwo Amkeni!)
KŨREKERERIO, NA ŨTUNGATA WA ŨMISHONARĨ
Thutha wa kuohwo mĩaka itatũ harĩ ĩtano ĩrĩa ndaatuĩrĩirũo, nĩ ndarekereirio Februarĩ 16, mwaka wa 1946, kahinda kanini thutha wa Mbaara ya Kerĩ ya Thĩ gũthira. O hĩndĩ ĩyo ngĩambĩrĩria rĩngĩ gũtungata ndĩ painia. Na ngĩtũmwo taũni-inĩ o ĩyo ya Leavenworth, Kansas. Ũndũ ũcio nĩ waahahũrire mũno tondũ taũni-inĩ ĩyo, andũ aingĩ nĩ maamenete Aira a Jehova. Ningĩ kuona wĩra na handũ ha gũikara warĩ ũndũ mũritũ mũno.
Nĩ ngũririkana mũthenya ũmwe ngĩhunjia nyũmba kwa nyũmba, nĩ ndaakorire mũthigari ũmwe waanĩrĩire akĩnjĩra, “Coka ũguo woka!” Na rĩrĩa ndonire mũtĩ ũrĩa aanyitĩte, ngĩĩthara o na ihenya. Ndathiĩ nyũmba ĩngĩ, ngĩkora mũtumia akĩnjĩra, “Eterera hanini,” agĩcoka akĩhinga mũrango. Ndĩ o hau ndĩmwetereire, o rĩmwe akĩhingũra ndirica akĩnjitĩrĩria maĩ ma indo. O na kũrĩ ũguo, nĩ ndagĩire na irathimo nyingĩ ũtungata-inĩ. Nĩ ndacokire ngĩmenya atĩ andũ amwe arĩa ndaaheaga mabuku nĩ maatuĩkire Aira a Jehova.
Mwaka-inĩ wa 1943, nĩ kwambĩrĩirio cukuru njerũ ya kũmenyeria amishonarĩ Aira a Jehova, taũni-inĩ ya New York. Ngĩtwo kĩrathi gĩa ikũmi gĩa cukuru ĩyo, na ngĩrĩkia Februarĩ 8, mwaka wa 1948. Cukuru ĩyo nĩyo yaacokire gwĩtwo, Cukuru ya Bibilia ya Gileadi. Thutha wa kũrĩkia, ngĩtũmwo bũrũri wa Gold Coast, ũrĩa rĩu wĩtagwo Ghana.
Ndakinya kũu, ndaheirũo wĩra wa kũhunjĩria aruti wĩra a thirikari na Athũngũ. Mĩthia-inĩ ya kiumia ndaanyitanagĩra na kĩũngano kĩa Aira a Jehova na ngateithania na ahunjia kũhunjia nyũmba kwa nyũmba. Ningĩ nĩ ndaaceragĩra matũũra ma kũraihu, na ngamenyeria Aira a Jehova a kũu kũhunjia. Makĩria ma ũguo, nĩ ndaahetwo wĩra wa gũceerera ciũngano nĩguo ndĩciĩkĩre hinya bũrũri-inĩ wa Ivory Coast, ũrĩa rĩu wĩtagwo Côte d’Ivoire.
Ndĩ kũu, nĩ ndeerutire gũikara ta andũ a kũu, gũkomaga nyũmba cia ndoro, kũrĩa na moko, na gũthiĩ kahinda “gĩthaka-inĩ,” o ta ũrĩa Aisiraeli meekaga marĩ werũ-inĩ. (Gũcokerithia Maathani 23:12-14) Gwĩka ũguo nĩ gwatũmire niĩ hamwe na amishonarĩ arĩa angĩ twĩtĩkĩrĩke nĩ andũ a kũu. Atumia amwe a atongoria a kũu makĩambĩrĩria kwĩruta Bibilia hamwe na ithuĩ. Kwoguo, rĩrĩa andũ amwe maambĩrĩirie gũtũkararia na makĩheo rũtha matũtunye marũa ma gwĩtĩkĩrio tũkorũo bũrũri-inĩ ũcio, atumia acio nĩ meerire athuri ao, nao makĩregana na itua rĩu!
Ndacokire ngĩnyitwo nĩ marĩria, o ta ũrĩa gũthiaga harĩ amishonarĩ aingĩ arĩa matungataga Afrika. Ngĩthũkĩrũo nĩ mwĩrĩ nginya ngĩambĩrĩria gũbogotha. O na rĩmwe nĩ ndaabataraga kũnyita thĩa nĩguo itige kũinaina. O na kũrĩ ũguo, no ndaathire na mbere gũkenera ũtungata wakwa.
Mĩaka ya mbere ĩna ndĩ Afrika, nĩ twandĩkanagĩra marũa na Eva Hallquist, ũrĩa twacemanĩtie nake itanoima Amerika. Nĩ aanjĩrĩte atĩ maarĩ maheerũo marũa ma kũrĩkia kĩrathi kĩa 21 gĩa Cukuru ya Gileadi, kĩhaaro-inĩ kĩa Yankee taũni-inĩ ya New York, Julaĩ 19, mwaka wa 1953, hĩndĩ ya gĩthomo kĩnene gĩa kĩĩmabũrũri kĩa Aira a Jehova. Ngĩbanga na mũtwarithia ũmwe wa meri ndute wĩra meri-inĩ ĩyo, nake andware Amerika atekũndĩhia.
Thutha wa rũgendo rwa thikũ 22 rũrĩa rĩmwe na rĩmwe rwarĩ na mathĩna, nĩ ndaakinyire na ngĩthiĩ wabici-inĩ nene ya Aira a Jehova ya Brooklyn, kũrĩa twacemanirie na Eva. Kũu nĩkuo ndoorĩirie Eva kana nĩ egwĩtĩkĩra ndĩmũhikie, tũrĩ ngoroba igũrũ handũ tuonaga wega gĩcukĩro kĩa meri kĩa New York. Thutha ũcio, tũkĩhikania na Eva, na tũkĩambĩrĩria gũtungata nake bũrũri-inĩ wa Gold Coast.
KŨRŨMBŨYANIA NA FAMĨLĨ
Thutha wa gũtungata na Eva bũrũri-inĩ ũcio mĩaka ĩigana ũna, maitũ nĩ aandũmĩire marũa kũmenyithia atĩ Baba aarĩ mũrũaru mũno mũrimũ wa kansa. Na thutha wa kũheo rũtha, tũgĩcoka Amerika. Baba nĩ eehĩirũo mũno nĩ mwĩrĩ, na thutha wa kahinda agĩkua.
Thutha ũcio, mĩaka ta ĩna kuuma twacoka Ghana, tũkĩmenya atĩ Maitũ nĩ eehĩirũo mũno nĩ mwĩrĩ. Arata amwe aitũ magĩtwĩra atĩ nĩ wega tũcoke mũciĩ tũkamũrũmbũiye. Rĩu nĩrĩo rĩarĩ itua rĩrĩa iritũ mũno twanatua. Thutha wa ũtungata wa mĩaka 15 wa ũmishonarĩ, mĩaka 11 harĩ ĩyo tũrĩ na Eva, tũkĩinũka mũciĩ, Amerika.
Kwa ihinda rĩa mĩaka karũndo, nĩ twateithanagia kũrũmbũiya Maitũ, na kũmũtwara mĩcemanio rĩrĩa ahota. Na kũrĩ Janũarĩ 17, mwaka wa 1976, nĩ aakuire arĩ na ũkũrũ wa mĩaka 86. No thutha wa mĩaka kenda, nĩ ndaacemanirie na ihũũra rĩngĩ inene makĩria. Eva nĩ aathimirũo na akĩoneka arĩ na mũrimũ wa kansa. Nĩ twageririe kũrũa na mũrimũ ũcio na njĩra ciothe, o na kũrĩ ũguo, agĩkua kũrĩ Juni 4, mwaka wa 1985, arĩ na ũkũrũ wa mĩaka 70.
MOGARŨRŨKU MANGĨ
Mwaka wa 1988, nĩ ndaanyitirũo ũgeni hĩndĩ ya kwamũrũo kwa wabici ya Aira a Jehova ya Ghana ĩrĩa yaakoretwo yaandandũrũo. Ũcio warĩ ũndũ itakaariganĩrũo! Rĩrĩa ndaakinyire bũrũri-inĩ wa Ghana thutha wa kũrĩkia Cukuru ya Gileadi, ta mĩaka 40 mĩthiru, kwarĩ na Aira a Jehova magana maigana ũna. Gũkinyĩria mwaka wa 1988, kwarĩ na Aira a Jehova 34,000, na rĩu makinyĩte 114,000!
Mĩaka ĩĩrĩ thutha ũcio Agosti 6, mwaka wa 1990, nĩ ndaahikirie Betty Miller, ũrĩa warĩ mũrata wa hakuhĩ wa Eva. Twĩ hamwe tũkoretwo tũgĩtua ũtungata wa Jehova wĩra witũ. Nĩ twĩriragĩria mũno gũkoona aciari aitũ, aciari a aciari aitũ, na Eva rĩrĩa andũ makaariũkio thĩinĩ wa thĩ Paradiso.—Atũmwo 24:15.
Njiguaga gũita maithori ndeeciria gĩtĩo kĩnene kĩrĩa heetwo nĩ Jehova, gĩa kũmũtungatĩra kwa ihinda rĩa makĩria ma mĩaka 70. Nĩ ndĩmũcokagĩria ngatho kaingĩ nĩ ũndũ wa kũndeithia gũtua ũtungata wake wĩra wakwa. O na gũtuĩka rĩu ndĩna mĩaka makĩria ma 90, Jehova, o we injinia ũrĩa mũnene thĩinĩ wa thĩ yothe, nĩ athiĩte na mbere kũũhe hinya na ũũmĩrĩru wa gũtua ũtungata wake wĩra wakwa.