1, 2. (a) Elifas naBildad ova li va hala okutya shike shi na sha nanghee Jehova ha tale ko oilonga oyo hatu mu longele? (b) Jehova okwa li a holola ngahelipi omaliudo aye?

“OMUNHU ota dulu tuu okukwafa Kalunga? Ahowe, Omunaendunge ote likwafa Ye mwene. Omunaenghono adishe ote lilikolele tuu sha, ove ngeenge omuyuki? Ile ta mono tuu sha, ove ngeenge to ende uhe noshipo?” (Job 22:1-3) Mbela owa diladilile ngoo nande onale omanyamukulo omapulo a tya ngaho? Eshi Elifas Omuteman a pula Job omapulo oo oshikando shotete, Elifas okwa li a itavela kutya enyamukulo laye oli li mondjila, olo kutya ahawe. Kaume kaElifas, Bildad Omusuhi, okwa li nokuli ta ti kutya omunhu ita dulu okukala omuyuki koshipala shaKalunga. — Lesha Job 25:4.

² Ovahekeleki ovo ovanaipupulu ova li tava ti kutya eenghendabala detu dokulongela Jehova noudiinini kadi na oshilonga kuye, sha hala kutya Kalunga okwe tu tala ko tu dulike keenhwishi, komainyo nokoshiyokashi. (Job 4:19; 25:6) Otashi dulika u fike pexulifodiladilo kutya Elifas naBildad ova li va ulika oikala yelininipiko. (Job 22:29) Paushili ngeenge to tale pedu wa londa koxulo yomhunda ileile, ile to talele okupitila mekende lodila, eshi u wete ovanhu tava longo, owa fa ashike u wete oufelepuka. Mbela ngeenge Jehova te tu  talele okudja meulu osho ngoo ha tale ko oilonga yetu eshi hatu yambidida Ouhamba? Jehova okwa li a ulika kutya oku udite ngahelipi eshi a li a hanyena Elifas, Bildad naZopar omolwokupopya oipupulu. Ashike Jehova okwa li a hokwa Job nokwa li e mu ifana “omupiya wange.” (Job 42:7, 8) Onghee hano, omunhu ota dulu shili “okukwafa Kalunga.”

3. Elihu okwa li a popya shike kombinga yeenghendabala odo hatu ningi opo tu longele Jehova, nokwa li a hala okutya shike?

³ Elihu ka li a pukululwa kuJehova eshi a pula a ti: “Ove ngeenge omuyuki [Kalunga] oto mu pe shike? Ile ta dulu okutambula shike meke loye?” (Job 35:7) Mbela Elihu okwa li a hala kutya eenghendabala odo hatu ningi opo tu longele Kalunga odongaho? Hasho nandenande. Paulelalela, okwa li ta ti kutya Jehova iha kala e likolelela koku mu longela kwetu, molwaashi okwe liwana. Itatu dulu oku mu yambapaleka ile oku mu ninga omunaenghono. Mepingafano naasho, ouwa keshe, ounghulungu ile eenghono odo tu na oda dja kuKalunga, noha kala e wete nghee hatu di longifa.

4. Jehova oha tale ko ngahelipi oilonga oyo hatu longele vamwe omolwonghenda?

⁴ Jehova oha tale ko oilonga yopahole oyo tai longelwa ovapiya vaye ya fa ngeno oye te i longelwa. Omayeletumbulo 19:17 okwa ti: “Ou ta filonghenda eehepele, ota tulike kOmwene. Ndele Ye ote ke mu alulila oshilonga shaye shiwa.” Mbela omushangwa oo owa hala okutya Jehova oha kala e wete keshe osho hatu ningile eehepele ile ovalininipiki omolwonghenda? Mbela osha yuka ngoo okufika pexulifodiladilo kutya Omushiti weshito alishe oku na oshikolo kufye omolwoilonga oyo twa longela vamwe omolwonghenda, nonokutya ote ke tu futa moku tu nangeka noupuna nokukala e tu hokwa? Heeno, naasho osha li sha kolekwa kOmona waye. — Lesha Lukas 14:13, 14.

5. Omapulo elipi hatu ka kundafana?

⁵ Jehova okwa li a shiva omuprofeti Jesaja a ka popye ponhele yaye, a holole nghee ha kala a hafa eshi ovapiya vaye ovadiinini tava kufa ombinga mokuwanifwa po kwelalakano laye. (Jes. 6:8-10) Jesaja okwa li a tambula ko nehalo liwa eshivo olo. Kunena, ovanhu omayovi otava ningi sha faafana mokuulika omhepo yokutya “Aame ou, tume nge!” eshi tava kufa ombinga moilonga yaJehova. Otashi dulika tu lipule kutya: ‘Mbela eenghendabala odo handi ningi otadi ti sha ngoo? Nonande Jehova okwa pitika nge ndi liyambe nondi kufe ombinga moilonga yaye, mbela ita ka ninga po sha opo a wanife po Eendjovo daye kashi na nee mbudi kutya ohandi mu longele shi fike peni?’ Natu ka konakoneni nghee oiningwanima oyo ya li ya holoka po pefimbo laDebora naBarak ya nyamukula omapulo oo.

6. Eyooloko lilipi la li pokati kovanamukunda vomuIsrael netangakwaita laJabin?

⁶ Ovaisrael ova li va ‘hepekwa’ kohamba Jabin yOvakaanan oule womido 20. Ovanamikunda ova li va tila nokuli okumonika moipafi. Pataleko lopanhu, kava li ve na oikelelifo ile oilwifo ya nyika oshiponga, ofimbo ovatondi vavo ova li ve na omatemba oivela 900. — Ovatok. 4:1-3, 13; 5:6-8. *

7, 8. (a) Jehova okwa li a pa Barak omalombwelo elipi? (b) Ongahelipi Ovaisrael va li va dula okufinda etangakwaita laJabin? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

⁷ Jehova okwa li a pa Barak omalombwelo a yela okupitila momuxunganeki Debora a ti: “Fikama, inda komhunda yaTabor, ndele kufa ovalumenhu omayovi omulongo movana vaNaftali nomovana vaSebulon pamwe naave. Opo nee  Ame ohandi ku etele Sisera, ondjai yaJabin, pamwe nomatemba aye oita nomatanga aye ovakwaita kokamulonga Kison, ndele Ame ohandi ke mu yandja momake oye.” — Ovatok. 4:4-7.

⁸ Onghundana oya li ya tandavela moshitukulwa ashishe. Ovaliyambi ova li va onga komhunda yaTabor. Barak okwa li a dulika komalombwelo aJehova nopehe na okukwatakwata. (Lesha Ovatokolipangeli 4:14-16.) Pefimbo lolwoodi olo linene lomuTaanak opa li pa ningwa oshikungulu shodula inene, nonhele yolwoodi oya li ya ninga onhata. Barak okwa li a dula okutaataa etangakwaita laSisera fiyo omuHaroset, osho shi li eekilometa 24 okudja muTaanak. Pomhito imwe fimbo ve li mondjila, Sisera okwa li a fiya po etangakwaita laye olo la li tali monika la fa litilifa ndele ta fadukile kuSaananim, osho tashi dulika sha li popepi naKedes. Okwa li a konga eameno metwali laJael, omukulukadi waEber, Omukeni. Okwa li a kwatwa keemhofi molwaashi okwa li a dja kolwoodi a loloka. Kungaho, Sisera okwa li a fa ofa ye lieta komutemo. Jael okwa li e litumba noku mu dipaa fimbo a kofa. (Ovatok. 4:17-21) Opo nee, ovatondi vaIsrael ova li va findika. *

9. MOvatokolipangeli 5:20, 21 omu na ouyelele ulipi u na sha nolwoodi olo la li pokati kOvaisrael naSisera?

⁹ Etukulwa 4 neti-5 lOvatokolipangeli oku na okukonakonenwa oshita, molwaashi etukulwa keshe oli na ouyelele oo uhe mo mu likwao. Pashihopaenenwa, Ovatokolipangeli 5:20, 21 ova ti: “Eenyofi dokeulu da lwifa, meendjila dado da lwifa Sisera. Okamulonga kaKison ke va twala ko.” Mbela osho otashi ulike kutya Ovaisrael ova li va kwafelwa kovaengeli ile opa li oipambu yeenyofi tai u meulu? Ehokololo inali shi yelifa. Mbela olyelye a li a dula okulokifa odula pefimbo olo noponhele oyo ndele ta kombolola po omatemba oita 900, shihe fi Kalunga? MOvatokolipangeli 4:14, 15 omwa tumbulwa lwoikando itatu kutya efindano olaJehova. MOvaisrael ovaliyambi ovo va li ve li 10 000 kamwa li nande oumwe ta dulu okulitanga omolwexupifo olo.

10, 11. “Meros” osha li shike, nomolwashike sha li sha tulwa omutima?

¹⁰ Eshi Debora naBarak va findana molwoodi, ova li va imba tava tange Jehova eshi va findana pashikumwifilonga, tava ti: “‘Tuleni omutima Meros,’ omweengeli wOmwene ta ti. ‘Heeno, oonakukalamo musho nava tulwe omutima, osheshi inave uya okukwafa Omwene, okukwafa Omwene mokati kovaladi.’” — Ovatok. 5:23.

¹¹ Osha yela kutya Meros osha li sha tulwa omutima, nomolwaasho kaku shiivike lela kutya osha li onhele ya tya ngahelipi. Mbela ovanhu vomoshilando osho ova li va dopa okutambula ko eshivo lokuliyamba? Ngeenge Sisera okwa li a pita muMeros eshi a li ta i onhapo po, mbela ovakalimo vasho ova li ve na omhito yoku mu kwata po, ndele inave shi ninga? Osha enda ngahelipi va kale inava kwafela? Ovanhu omayovi omulongo vomoshitukulwa osho ova li va ongelwa omolwoshinima osho. Kala nee ngeno wa fa u wete ovanhu vomuMeros ve wete omukwaita oo a shiivika apeshe ta li onghaku momapandavanda aMeros e li oye aeke nokwa tila. Osho osha li tashi dulu okukala omhito iwa yokuninga po sha opo va yambidide elalakano laJehova nova nangekwe noupuna kuye. Eshi va li va pewa omhito va ninge po sha kava li va katuka onghatu. Kape na tuu eyooloko pokati kouladi waJael oo wa tumbulwa meevelishe odo da shikula ko novanhu vomuMeros! — Ovatok. 5:24-27.

12. Eyooloko lilipi la li li li pokati ketaleko lovanhu ovo va tumbulwa mOvatokolipangeli 5:9, 10, nongahelipi osho tashi dulu oku tu kuma kunena?

¹² Ovatokolipangeli 5:9, 10 otava ulike kutya  opa li pe na eyooloko pokati ketaleko laavo va li va ya pamwe naBarak naavo va li ina va ya pamwe naye. Debora naBarak ova li va pandula “ovakulunhu vaIsrael, [ovo va li ve] liyandja nehalo liwa mokati kovanhu.” Ova li va yooloka ko filufilu kwaavo va li va ‘londa keendongi’ nokava li va ninga omaliyambo omolwounhwa, nosho yo kwaavo va li omutumba keembadwa da shikwa, sha hala okutya, ovo va li ve na onghalamwenyo youdjeko. Mepingafano naavo va li va ‘enda pominghulo deendjila’ opo shi va ningile shipu, ovo va li va ya naBarak ova li va ya kolwoodi nehalo liwa koshitukulwa osho shi na oikulundudu yaTabor nosho yo omulonga waKison. Aveshe ovo va li ve hole onghalamwenyo youdjeko ova li va lombwelwa va ‘popye,’ ile ve lipule moule kombinga yomhito oyo va xutwifa yokuyambidida Jehova a wanife po elalakano laye. Nokunena ovo itava longele vali Kalunga noudiinini ova pumbwa okuninga sha faafana.

13. Ongahelipi oikala yepata laRuben, Dan naAsser ya yooloka ko kwaayo yepata laSebulon naNaftali?

¹³ Ovo va li ve liyamba ova li va mona nghee Jehova a li a tumbaleka ounamapangelo waye. Ova li tava popi kombinga yoshinima osho sha fimana eshi tava ‘imbi oilonga iyuki yOmwene.’ (Ovatok. 5:11) Shikwao vali, omapata aRuben, Dan nosho yo Asser aeshe okwa li a tumbulwa mOvatokolipangeli 5:15-17 eshi kwa li a yandja elitulemo koinima yavo yopaumwene, ngaashi oimuna neeskepa, nomatuliloskepa ponhele yokuyandja elitulemo koilonga oyo Jehova a li a yandja. Ashike Sebulon naNaftali ‘ove liyandja mefyo’ opo va yambidide Debora naBarak. (Ovatok. 5:18) Omataleko aeshe oo a yoolokafana e na sha noilonga yokuliyamba oku na oilihongomwa ya fimana kufye.

14. Kunena ohatu ulike ngahelipi kutya ohatu yambidida ounamapangelo waJehova?

¹⁴ Kunena, ihatu kufa ombinga moita, ashike otu na oufembanghenda wokuulika ouladi mokulonga noudiinini moilonga yokuudifa. Omhumbwe yovaliyambi mehangano laJehova oya hapupala shi dulife nale. Ovamwatate novamwameme omamiliyona, mwa kwatelwa ovanyasha, ohave liyambe va longe moilonga  yefimbo li yadi ya yoolokafana, ngaashi okuninga ovakokolindjila, Ovabetel, ovaliyambi vokutunga Omalupale Ouhamba nosho yo ovaliyambi poyoongalele. Diladila vali kovakulunhuongalo ovo hava kala ve na oinakuwanifwa idjuu, ngaashi okukala mOkomitiye yOkukwatafana nOipangelo nosho yo okuunganeka oyoongalele. Kala wa shilipalekwa kutya Jehova oha pandula neenghono omhepo yoye yeliyambo noita ka dimbwa nande oilonga yoye. — Heb. 6:10.

15. Ongahelipi hatu dulu okudidilika mo kutya inatu wililwa po keenghalo odo tadi dulu oku tu imba moilonga yaJehova?

¹⁵ Atusheni otwa pumbwa okulipula kutya: ‘Mbela ohandi kala nda efela po vamwe ovo va kale tava longo noudjuu? Mbela onda efa okulalakanena oikwamaliko ku nyone po omhepo yange yeliyambo? Ngaashi Barak, Debora, Jael nosho yo ovaliyambi 10 000, mbela naame ondi na ngoo eitavelo nouladi wokulongifa keshe osho ndi na ndi dulike kelombwelo laJehova la yela? Ngeenge hadi diladila okutembukila koshitukulwa shimwe ile koshilongo shimwe omolwouxupilo, mbela ohandi ilikana ngoo opo ndi mone kutya osho otashi ka kuma ngahelipi oukwaneumbo wange nosho yo eongalo?’ *

16. Oshike hatu dulu okupa Jehova osho ehe na?

¹⁶ Jehova okwa ulika kutya okwe tu lenga eshi e tu pitika tu kufe ombinga mokuyambidida ounamapangelo waye. Okudja eshi Ondiaboli ya ningifa ovanhu va kale tave i yambidida, okukala kwoye kombinga yaJehova ohaku holola filufilu kutya ou li omhinge nayo. Jehova oha kala a hafa omolwoudiinini neitavelo olo hali ku linyengifa u kale u na omhepo yeliyambo. (Omayel. 27:11) Oha longifa omhepo yoye yeliyambo opo a nyamukule ovalundili vaye. (Omayel. 27:11) Ngeenge otwa kala ovadiinini nokudulika alushe kuJehova, kungaho ohatu mu pe oshinima osho a tala ko shi na ondilo nohashi mu hafifa.

17. Metwokumwe nOvatokolipangeli 5:31, oshike tashi ka ningwa monakwiiwa?

¹⁷ Mafiku ounyuni otau ka kala u yadi ovanhu ovo va lenga ounamapangelo waJehova komesho yoinima aishe. Inatu teelela tuu nodjuulufi efimbo la tya ngaho! Natu imbileni pamwe naDebora naBarak, hatu ti: “Ovatondadi voye aveshe, Omwene, osho ve nokukombwa po! Ndelenee ava ve mu hole ove li ngaashi etango tali piti meenghono dalo.” (Ovatok. 5:31) Eindilo olo otali ka nyamukulwa eshi Jehova ta ka xulifa po ounyuni ou woukolokoshi waSatana. Ngeenge oita yaHarmagedon oya hovele, itapa ka kala vali omhumbwe yovaliyambi va lwife omutondi. Olo otali ka kala efimbo letu ‘lokufikama nokutala nhumbi Omwene te tu xupifa.’ (2 Omaf. 20:17) Ofimbo twa teelela osho shi ningwe, paife otu na eemhito dihapu dokuyambidida ehangano laJehova tu na omukumo nouladi.

18. Omhepo yoye yeliyambo ohai kumu ngahelipi ovo hava mono ouwa omolwayo?

¹⁸ Debora naBarak ova li va imbila Omukombadambada aeke eimbilohambelelo eshi va findana, tava ti: “Novanhu ova li ve nehalo liwa okuliyandja, onghee hambeleleni Omwene!” (Ovatok. 5:1, 2) Sha faafana nokunena, omhepo yoye yeliyambo nai linyengife aveshe ovo hava mono ouwa muyo va “hambelele Omwene”!