5-كەڭەس
ۇلكەندەر جولى ونەگە
ۇلگى-ونەگەنىڭ باستاۋى كىمدەر؟
بالالار ۇلكەندەردىڭ اقىل-كەڭەسىنە، باعىت-باعدارىنا مۇقتاج. بۇل — ٴبىرىنشى كەزەكتە اتا-انانىڭ مىندەتى. دەسە دە اتا-انالار عانا ەمەس، باسقا دا ۇلكەن كىسىلەر بالالارعا ٶز اقىلدارىن ايتىپ، كومەك بەرە الادى.
ۇلكەندەردىڭ ونەگەسى نەگە ماڭىزدى؟
كوپ ەلدەردە بالالار ۇلكەندەرمەن ۋاقىت وتكىزە بەرمەيدى. بۇنىڭ كەيبىر سەبەپتەرى مىناداي:
-
بالالار كوپ ۋاقىتىن مەكتەپتە وتكىزەدى، ال وندا ۇستازداردان گورى وقۋشىلار كوپ؛
-
مەكتەپتەن كەلگەن كەيبىر بالالار ۇيدە وڭاشا جالعىز بولادى، ويتكەنى اتا-اناسى جۇمىس ىستەۋگە ٴماجبۇر؛
-
ٴبىر زەرتتەۋگە ساي، امەريكا قۇراما شتاتتارىندا 8 بەن 12 جاس ارالىعىنداعى بالالار ەلەكتروندى قۇرىلعىعا ورتا ەسەپپەن 6 ساعات بايلانىپ وتىرادى. a
بالا تاربيەسى تۋرالى ٴبىر كىتاپتا بىلاي دەلىنگەن: «جاستار اقىل-كەڭەس پەن ۇلگى الۋ ٷشىن، باعىت-باعدار سۇراۋ ٷشىن اتا-اناسىنا، ۇستازدارىنا، ۇلكەندەرگە ەمەس... ٶز قۇرداستارىنا جۇگىرىپ باراتىن حالگە جەتتىك» («نە ۋپۋسكايتە سۆويح دەتەي»).
جول سىلتەۋدىڭ جولدارى
بالالارىڭىزبەن ۋاقىت وتكىزىڭىز
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «بالانى تاربيەلەپ، تۋرا جولعا سال، جاسى ۇلعايعاندا دا تايماس ودان» (ناقىل سوزدەر 22:6).
ادەتتە بالالار باعىت-باعدار مەن اقىل-كەڭەستەردى اتا-انالارىنان كۇتەدى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، جاسوسپىرىمدەر ٷشىن قۇرداستارىنىكىنەن گورى اتا-اناسىنىڭ بەرگەن اقىل-كەڭەستەرى سالماقتىراق كەلەدى. پسيحولوگ لوۋرەنس ستەينبەرگ ٶز كىتابىندا بىلاي دەپ جازدى: «اتا-انالار وتپەلى شاقتان باستاپ ەرەسەكتىككە اياق باسقان كەزەڭگە دەيىن بالالاردىڭ كوزقاراسى مەن مىنەز-قۇلقىنا زور ىقپال تيگىزەدى. جاسوسپىرىم بالاڭىز مويىنداماسا دا، ٵربىر سوزىڭىزبەن كەلىسە بەرمەسە دە، ٴسىزدىڭ نە ويلايتىنىڭىزدى بىلگىسى كەلەدى، ايتقان سوزدەرىڭىزدى تىڭداعىسى كەلەدى» («You and Your Adolescent»).
اتا-انا رەتىندە وسىنى ۇتىمدى پايدالانىپ قالىڭىز. بالاڭىزبەن بىرگە ۋاقىت وتكىزىپ، ٵر نارسەگە دەگەن ويىڭىزدى، نەنى باعالايتىنىڭىزدى، ومىردەن كورگەن-تۇيگەنىڭىزدى ايتىپ بەرىڭىز.
جولباسشى تاۋىپ بەرىڭىز
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «دانامەن جۇرگەن دانا بولار» (ناقىل سوزدەر 13:20).
ۇلكەندەردەن جاسوسپىرىم بالاڭىزعا جاقسى ۇلگى بولا الاتىن بىرەۋدى بىلەسىز بە؟ بالاڭىز سول اداممەن ۋاقىت وتكىزۋ ٷشىن نە ۇيىمداستىرا الاسىز؟ ارينە، بالاڭىز ٷشىن سىزدەن باسقا ەشكىمنىڭ جاۋاپتى ەمەس ەكەنىن ۇمىتپاڭىز. بىراق بالاڭىزعا زيان اكەلمەيتىن سەنىمدى ادام سىزگە بالا تاربيەلەۋدە قولداۋ كورسەتىپ، كومەك بەرە الادى. كيەلى كىتاپ بەتتەرىنەن بىلەتىنىمىزدەي، تىموتە ٴتىپتى ەرەسەك شاعىندا ەلشى پاۋىلمەن ارالاسۋدىڭ كوپ پايداسىن كوردى. پاۋىل دا بۇل دوستىقتىڭ يگىلىگىن كوردى (فىلىپىلىكتەرگە 2:20، 22).
بۇگىنگى تاڭدا كوپ وتباسىلار اتا-اجەلەرىنەن، تۋىسقاندارىنان الىس تۇرادى. ٴسىزدىڭ دە جاعدايىڭىز ٴدال سونداي بولسا، جاسوسپىرىم بالاڭىزدىڭ ٶزىڭىز ۇلگى تۇتاتىن، سوعان ۇقساسا ەكەن دەيتىن ەرەسەك ادامدارمەن ارالاسۋىنا جاعداي جاساڭىز.
a سول زەرتتەۋگە ساي، 13 پەن 19 جاس ارالىعىنداعى جاسوسپىرىمدەر ەلەكتروندى قۇرىلعىنىڭ الدىندا كۇنىنە شامامەن 9 ساعات وتكىزەتىنى انىقتالدى. بۇل — بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ مەكتەپتە نە ٷي جۇمىسىن ىستەگەندە عالامتورعا كىرەتىن ۋاقىتتارىن قوسپاعانداعى كورسەتكىش.
قىزىقتى بولار مالىمەتتەر
جاستاردىڭ ساۋالدارى
كىمنەن ۇلگى السام بولادى؟
ۇلگى تۇتاتىن ادامىڭنىڭ بولعانى ساعان پروبلەمالاردى اينالىپ وتۋگە، ماقساتتارىڭا جەتۋگە جانە ومىردە تابىستى بولۋعا كومەكتەسەدى. ٴبىراق كىمنەن ۇلگى الساڭ بولادى؟
