Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

Eie ua Kijidile?

Eie ua Kijidile?

Mukonda diahi o mbanza ia Ninive a i xanene “mbonge ia manhinga”?

Foto ia mu londekesa masoladi a mu kuambata o mitué ia jinguma jâ ni ku a bhongolola mu kididi kimoxi

O Ninive iexile mbanza ia akua Asídia. Iexile mbanza ia dikota mua kexile jisabhalalu ja katunda, ikoka ni ilumbu ia makota. O polofeta Nahumu, mukua Jihebeleu, uexana o mbanza íii, “mbonge ia manhinga.”—Nahumu 3:1.

O dijina didi dia mu fuamene muene, mukonda o jifoto ja kexile mu sabhalalu ia Senakedibe, mu mbanza ia Ninive, ji londekesa o kuiibha kua akua Asídia. Saí foto ilondekesa diiala mukua Asídia, ua mu sunga o dimi dia muthu a mu tele mu kaleia, a mu kutu ni jingoji. O misoso ilondekesa kuila, o abhika akexile mu ku a sunga ni jingoji, a ji kutile mu mazulu ni mu mizumbu. O ji kabhitangu ja masoladi a a kutile, a kexile mu a jijidika ku ta bhu xingu misanga ia mitué ia jisobha jâ, a a jibhile mu ita.

O mukuá ku di longa o musoso ua akua Asídia, Henry Sayce, ua zuela o ima ia iibha ia kexile mu bhanga akua Asídia kioso kia tambuile o mbanza: “O mitué ia athu a a jibhile, ia kexile mu londekesa o kikoué ni unéne ua sobha; o minzangala ia maiala ni ia ahatu, akexile mu a takula mu túbhia; o maiala akexile mua a katula o kikonda kiâ ni muenhu, kua kubula o mesu, kua batula o maku ni inama, kua batula o mátui ni mazulu.”

Mukonda diahi kua bhingile ku ta kifikidilu ku ditala dia jinzo ja Jijudé?

Nzambi ua tendelesa o Jijudé: ‘Kioso ki u tunga onzo iobhe, o bhua hôngo kondoluesa-bhu kifikidilu bhu ditala dioso di u iudika-bhu, phala ki mu langumuke muthu . . . anga eie uíza mu mulonga ua manhinga, exi ua jibha.’ (Matendelelu 22:8) Kua bhingile muene kifikidilu phala ku langa o athu, mukonda o Jijudé m’ukulu akexile mu bhita ithangana bhu ditala dia jinzo mu ku nhoha.

O jinzo ja akua Izalaiele ja kexile ni matala. O ditala dia inzo diexile kididi kia uabhele phala o athu ku nhoha ni ku bhanga-ku ima ia mukuá. Mu thembu ia kalolo, o ditala dia inzo diexile kididi kiambote phala ku bhita-mu o usuku. (1 Samuuele 9:26) O idimakaji akexile mu kuongeka-mu o idima iâ.—Josuué 2:6.

O kididi kiki kia sidivile ué phala ku bheza-mu, ki kale ku bheza Nzambi mba iteka. (Nehemiia 8:16-18; Jelemiia 19:13) Saí kizuua mu ngoloxi, o poxolo Phetele ua bande ku thandu dia ditala phala ku samba. (Ikalakalu 10:9-16) Se mua kexile kilembeketa, mba mafué a maie, o ditala diexile mu kala kididi kia uabha phala ku nhoha-mu.

Saí divulu di zuela kuila, o jinzo ja akua Izalaiele ja kexile ni xikata, “ku kanga dia inzo, maji ku kithádi kiê,” phala ku hába ku thandu dia inzo. Mukonda dia kiki, o mukuá dibhata ua tenene ku tuluka ku ditala sé ku bhinga ku bokona m’onzo. Kiki ki tu kuatekesa ku tendela o izuelu ia Jezú ia lungu ni ku lenga ku mbanza ia Jeluzaleme mu kizuua kia kufundisa, kioso kiambe: “Uoso uala ku thandu dia’nzo iê a lengele kuengi ni lusolo, ka tuluke dingi mu katula o imbamba iê m’onzo.”—Matesu 24:17.