Dehe Temî ev qanûn in, kîjan ku Xwedê dabû cimeta Îsraêl. Ev qanûn usa jî eyan in ça “Dehe Xeber”, çimkî xebera Îbranî “asêrêt xadêvarîm” raste-rast usa tê welgerandinê. Ev xeber Pênc Kitêbên Mûsada (Tewrat) sê ciyada hatiye nivîsarê (Derketin 34:28; Qanûna Ducarî 4:13; 10:4). Xebera “Dêkalog”, ji xeberên Yûnanî dêka (deh), û logûs (xeber), pêşda hatiye.

Xwedê Dehe Temî li ser du kevirên pen kola bû û ser çiyayê Sînayê dabû Mûsa pêxember (Derketin 24:12-18). Derheqa Dehe Temiya tê gotinê Derketin 20:1-17-da û Qanûna Ducarî 5:6-21-da.

•  Dehe Temî

•  Çima carna rêzkirina Dehe Temiya ji hev cude dibin?

•  Nêta Dehe Temiya çi bû?

•  Gelo Mesîhî gerekê Dehe Temiya bînin sêrî?

•  Gelo ev Dehe Temî kewin nebûne?

•  Prînsîpên ji Dehe Temiya di Peymana Nûda

1. Tenê Yehowa Xwedê bihebîne (Derketin 20:3).

2. Pûtparistiyê neke (Derketin 20:4-6).

3. Navê Xwedê necayîz nede xebatê (Derketin 20:7).

4. Roja Şemiyê xwey ke (Derketin 20:8-11).

5. Qedirê dê-bavê xwe bigire (Derketin 20:12).

6. Nekuje (Derketin 20:13).

7. Ziniyê neke (Derketin 20:14).

8. Diziyê neke (Derketin 20:15).

9. Şedetiya derew nede (Derketin 20:16).

10. Dilhavijiyê hebûka tu kesî neke (Derketin 20:17).

Ev Dehe Temî Kitêba Pîrozda xût usa pey hev rêzkirî nînin. Lema jî cûre-cûre nihêrandin pêşda tê derheqa vê yekê, ku çi cûreyî wana rêz kin. Eva rêza Dehe Temiya diha belabûyî ye. a

Dehe Temî diketine nava Qanûna Mûsa. Ew rêza qanûnê ji weke 600 temiya bû û ev dihate hesabê hîmê peymana orta Xwedê û cimeta Îsraêlê (Derketin 34:27). Xwedê soz dabû Îsraêliya, wekî ewana wê serfiraz bin, hergê Qanûna Mûsa bînin sêrî (Qanûna Ducarî 28:1-14). Lê nêta sereke ya vê Qanûnê ew bû, wekî cimeta Îsraêlê bona hatina Mesîhê sozdayî hazir bûna (Galatî 3:24).

Na. Xwedê tenê cimeta Îsraêlêra Qanûn dabû, nava kîjanêda ev Dehe Temî bûn (Qanûna Ducarî 5:2, 3; Zebûr 147:19, 20). Nelazim e ku Mesîhî xwe li Qanûna Mûsa bigirin. Hela hê Mesîhiyên Cihû jî ji Qanûnê “hatin azadkirin” (Romayî 7:6). b Dewsa Qanûna Mûsa, “qanûna Mesîh” cî girt. Nava Qanûna Îsada nin hemû temiyên, ku şagirtên wî gerekê baniyana sêrî (Galatî 6:2; Metta 28:19, 20).

Na. Dehe Temî nihêrandina Xwedê eyan dikin, lema jî ev bona kara me ye (2 Tîmotêyo 3:16, 17). Dehe Temî li ser hîmê wan prînsîpa ne, kîjan ku tu car kevin nabin (Zebûr 111:7, 8). Xêncî wê yekê, gelek ji wan prînsîpa ketine nava Peymana Nû, dêmek bûne para Kitêba Pîroz. (Binihêrin “ Prînsîpên ji Dehe Temiya, di Peymana Nûda”.)

Îsa hîn dikir, ku temamiya Qanûna Mûsa usa jî Dehe Temî, ser hîmê du qanûnên sereke ne. Ewî got: “Xudan Xwedêyê xwe hiz bike bi temamiya dilê xwe, bi temamiya caniya xwe û bi temamiya hişê xwe. Ev e temiya pêşin û here mezin. Û ya duda jî mîna vê ye: ‘Hevalê xwe weke xwe hiz bike’. Ji van her du temiyava hemû nivîsarêd ... Qanûnê girêdayî ne” (Metta 22:34-40). Rast e ji Mesîhiya nayê dewakirinê, wekî Qanûna Mûsa bînin sêrî, lê wanara temî tê dayînê ku Xwedê û meriva hiz bikin (Yûhenna 13:34; 1 Yûhenna 4:20, 21).