1. Aweyi Abarayama kasongela vo wabundanga e vuvu muna unsongi wa Yave? (Tala fwaniswa va ntandu.)

“O MFUNDISI a nza yawonso, nga kevang’owu wansongi ko e?” (Etuku 18:25) Abarayama wa nkwa kwikizi kayuvula kiuvu kiaki ko mu kuma kia sia vo lukatikisu kakala lwau. E kiuvu kiandi kiasonga vo vuvu kakala kiau vo Yave ofundisa e mbanz’a Sodomo ye Ngomora muna unsongi. Wakala ye ziku vo Yave ke ‘vonda asongi kumosi ye yimpumbulu ko.’ Abarayama ‘kayindula nkutu’ diambu diadi ko. I bosi, Yave wavova mu kuma kia yandi kibeni vo: “Etadi, o mavangu mandi malunga; kadi ngyenda zandi zawonso zansongi. O Nzambi nkwa ziku, yo kondw’o vilwa, Wansongi kwandi yo singama.”—Nsiku 31:19; 32:4.

2. Ekuma Yave kalendi vangila oma malembi songa ko?

² Ekuma Abarayama kakadila ye ziku vo Yave mansongi kaka kevanganga? E kuma kadi Yave i mbandu isundidi ya unsongi ye ndungidi. E mvovo “unsongi” ye “ndungidi”  kumosi misadilwanga muna Sono ya Kiyibere kadi nsasa mosi mina. Wau vo e nsiku mia Yave miansongi kaka mikalanga, mu mpila yambote kefundisilanga. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Ozolele unsongi ye ndungidi.”—Nkunga 33:5.

3. Yika nona kia mambu malembi songa mevangamanga mu nza yayi?

³ Dialufiaulwisu kikilu mu zaya vo Yave mansongi kaka kevanganga. Kansi, e nza tuzingilanga o unu yazala ye mambu malembi songa. Kasikil’owu, wantu ayingi besiwanga mu pelezo kondwa kuma. Kansi, vava bevanganga lufimpu lwa DNA kwa wantu awaya, dimonekanga vo akaka muna yau minkondwa kuma, kansi baviokese kala mvu miayingi muna pelezo. E mambu mama mpasi zayingi metwasanga yo fungisa wantu makasi. Kansi, vena ye mambu mankaka malembi songa mevangamanga malenda kala mampasi mu zizidila. Nkia mambu?

4. Aweyi lukwikilu lwa Nkristu lulenda tontelwa?

⁴ Avo Nkristu ovangilu diambu diambi kuna mbanzi a nkutakani, ke dikuntokanesa kwayingi ko. Kansi, lukwikilu lweto lulenda tontwa avo tumuene yovo batuvangidi diambu muna nkutakani dina tumuenene vo ke diansongi ko. Avo diambu dia mpila yayi dibwididi, adieyi ovanga? Nga oyambula vo diatesa e sakuba?

5. Ekuma ke tufwete sivikila ko avo tumuene yovo batuvangidi diambu dialembi songa muna nkutakani?

⁵ Yeto awonso tu wantu alembi lunga ye tuvanganga vilwa. Muna kuma kiaki, akaka muna nkutakani balenda kutuvanga e mbi yovo yeto mpe tulenda kubavanga e mbi. (1 Yoane 1:8) Kana una vo diatutu dikalanga, Akristu ke besivikanga ko yovo tá sakuba vava diambu dialembi songa divangamene muna nkutakani. Yave okutuvananga luludiku lwambote muna Nkand’a Nzambi mu kutusadisa twasikila ye kwikizi muna yandi avo mpangi muna nkutakani utuvangidi diambu dina vo ke diansongi ko.—Nkunga 55:12-14.

6, 7. Nkia diambu dialembi songa kavangwa mpangi mosi muna nkutakani? Nkia fu yansadisa?

⁶ Badika nona kia mpangi Willi Diehl. Mpangi Diehl wasadila kuna Betele ya Suíça ye kwikizi kiawonso tuka muna mvu wa 1931. Muna mvu wa 1946, wakota e kalasi kianana kia Sikola ya Ngiladi kuna Nova York, Estados Unidos. Vava kafokola e sikola, wafilwa mu salu kia kinkengi a zunga kuna Suíça. Muna lusansu lwandi, mpangi Diehl wavova vo muna ngonde a Mayu ya mvu wa 1949, wazayisa kuna vula dia Suíça vo sompa kazolele sompa. Ampangi ana bavitanga o ntu bamvovesa vo bekunkatula malau mandi mawonso ma salu. Salu kia kimviti a nzila kaka kalenda sala. Mpangi Diehl wavova vo: “Kiakala diaka yo nswa ko wa fila malongi. Mpangi zayingi ke batukayisanga diaka ko, batubadikilanga nze wantu bavaikiswa mu nkutakani.”

⁷ Adieyi mpangi Diehl kavanga? Wavova vo: “Twazaya wo vo Nkand’a Nzambi ke usimanga sompa ko. Muna kuma kiaki, twasamba kwa Yave yo yekeka diambu diadi vana moko mandi.” Kana una vo mpangi zankaka ke babakulanga ko una Yave kebadikilanga longo, kuna kwalanda  o umbakuzi wau wasingikwa. Mpangi Diehl wavutukila diaka malau mandi ma salu. Yave wasenda kwikizi kiandi. * (Tala mvovo vana yand’a lukaya.) Diambote twakiyuvula vo: ‘Avo bampangidi diambu dia mpila yayi, nga isonga luzindalalu yo vingila vo Yave kasingika e diambu diadi? Yovo mu ngangu za mono kibeni ibunda e vuvu yo vava singika e diambu?’—Ngana 11:2; tanga Mika 7:7.

8. Ekuma tulenda kuyivunina mu yindula vo e diambu batuvangidi yovo dina bavangidi kwa muntu ankaka ke diansongi ko?

⁸ Avo omwene vo diambu divangamene muna nkutakani ke diansongi ko, sungamena vo olenda kuyivuna. Ekuma? Wau vo tu wantu alembi lunga, dilenda kala vo ke tutomene bakula e diambu diodio ko. Dilenda kala mpe vo ke tuzeye mawonso ko mu kuma kia diambu dibwidi. Kansi, kiakala vo tuzeye mawonso yovo ve, tufwete zayisa e diambu diadi kwa Yave muna sambu, kumbunda e vuvu yo sikila ye kwikizi muna yandi. Ediadi dikutusadisa mu lembi ‘fungila Yave makasi.’—Tanga Ngana 19:3.

9. Nkia nona tuvovela mu longi diadi ye muna longi dilanda?

⁹ Yambula twalongoka nona tatu ya selo ya Yave kuna nz’ankulu ana bamweswa mpasi kondwa kuma. Mu longi diadi, tuvovela nona kia Yosefe wa ntekelo a Abarayama ye dina kavangwa kwa mpangi zandi. Muna longi dilanda, tuvovela una Yave kakadila yo Ntinu Akabi ye dina diabwila Petelo wa ntumwa kuna Antiokia ya Suria. Ekolo tuvovela e nona yayi, vava una olenda sila e sungididi muna Yave yo tatidila e ngwizani aku yo yandi, musungula vava omonanga vo e diambu bavangidi ke diansongi ko.

10, 11. (a) Nkia mpasi kamweswa Yosefe? (b) Nkia lau kakala diau Yosefe vava kasiwa muna pelezo?

¹⁰ Yosefe selo kiakwikizi kia Yave kakala ona wamueswa mpasi kwa wantu a nsi yankaka. Kansi, edi dialuta kunkendeleka, i mpasi kamweswa kwa mpangi zandi. Vava Yosefe kakala ye kimbuta kia mvu 17, mpangi zandi bambaka mu kingolo yo kunteka muna ubundu. I bosi, wanatwa kuna Engipito. (Etuku 37:23-28; 42:21) Kuna kwalanda, ekolo kazingilanga mu nsi yayina, Yosefe wavuninwa mambu vo nkento angani kaleka mu kingolo. Muna kuma kiaki, wasiwa mu pelezo lembi fundiswa. (Etuku 39:17-20) Yosefe tezo kia mvu 13 kakala mu pelezo yo mweswa mpasi nze mbundu. Adieyi tulenda longoka muna nona kia Yosefe? Aweyi e mbandu andi ilenda kutusadisila avo mpangi zeto batuvangidi diambu diambi?

 ¹¹ Ekolo Yosefe kakala muna pelezo, o nembungwa a ntinu wasiwa mpe muna pelezo. Lumbu kimosi muna fuku, o nembungwa walota ndozi. Yave wasadisa Yosefe mu sasila e ndozi yayi. Yosefe wavova vo nembungwa ovaikiswa muna pelezo yo kwamanana kala nsadi a Faro. I bosi, Yosefe wasadila e lau diadi mu zayisa muntu ndioyo dina diambwila. Mayingi tulenda longoka mu mana Yosefe kavova ye mana kalembi vova.—Etuku 40:5-13.

12, 13. (a) Aweyi tuzayidi wo vo Yosefe kazinga moko ko mu dina diambwila? (b) Adieyi Yosefe kazayisa ko kwa nembungwa?

¹² Tanga Etuku 40:14, 15. Mu sono kiaki, Yosefe wavova vo “yiwa kayiwa.” Kieleka, dina kavangwa ke diansongi ko. Yosefe watoma dio kiesesa vo kakala ye kuma ko muna diambu bamvunina. Ekiaki i kuma kalombela kwa nembungwa vo kamvovela kwa Faro. Nkia kani kakala diau? Wavova vo: ‘Kimana kampaikisa mwamu nzo yayi.’

¹³ Nga Yosefe moko kazinga mu dina diambwila, lembi vanga diambu? Ve. Yosefe wazaya wo vo mambu mayingi mambi kavangwa kondwa kuma. Ekiaki i kuma kazayisila dina diambwila kwa nembungwa. Wakala ye vuvu vo muntu ndioyo olenda kunsadisa. Kansi, Nkand’a Nzambi ke  uvovanga ko vo Yosefe wavovesa kwa wantu yovo kwa Faro vo mpangi zandi banteka. Muna kuma kiaki, vava mpangi zandi bayiza muna Engipito yo vutulwisa e ngwizani yo Yosefe, Faro wabatambula yo kubazayisa vo benda zingila muna Engipito yo mona “wete wa Engipito yawonso.”—Etuku 45:16-20.

14. Adieyi dilenda kutusadisa mu lembi vova diambu diambi avo batuvangidi diambu dialembi songa muna nkutakani?

¹⁴ Avo tumuene vo diambu batuvangidi muna nkutakani ke diansongi ko, tufwete kuyikeba mu lembi dio zayisa kwa wantu ankaka. Avo mpangi sumu diampwena kavangidi, tufwete lomba lusadisu kw’akuluntu yo kubazayisa dina mpangi kavangidi. (Fuka 5:1) Kansi, avo mpangi kavangidi kwandi sumu diampwena ko, tulenda vutulwisa e ngwizani yo mpangi lembi dio zayisa kwa muntu ankaka yovo kw’akuluntu. (Tanga Matai 5:23, 24; 18:15.) Tufwete kala akwa kwikizi yo lemvokela nkanikinu mia Nkand’a Nzambi muna diambu dia mpila yayi. Ezak’e ntangwa tulenda bakula vo ngindu zabendomoka twakedi zau ye ke twavangilu konso mbi ko. Muna mpila yayi, kiese tukala kiau wau twalembi wokesa mambu yo vovela mpangi eto e mbi. Sungamena vo kiakala vo ndungidi tuna yau yovo ve, o vovela mpangi zeto e mbi ke disingikanga mambu ko. O songa e kwikizi muna Yave ye mpangi zeto dikututanina mu lembi bwa mu vilwa wau. Ntozi a nkunga wavova vo: ‘On’okangadila kuna ziku, kekumbila muna lubini ko, yo vanga nkundi andi e mbi.’—Nkunga 15:2, 3; Yakobo 3:5.

15. Nkia nsambu Yosefe katambula mu kuma kia kikundi kiandi yo Yave?

¹⁵ Vena ye diambu diankaka diamfunu tulenda longoka muna mbandu a Yosefe. Muna kolo kia mvu 13 kamweswa mpasi, Yosefe wasonga vo wabadikilanga mambu nze una Yave kabadikilanga mo. (Etuku 45:5-8) Katumba Yave ko mu dina diambwila. Dialudi vo Yosefe kavilakana ko e mpasi zakondwa kuma kamweswa, kansi kadimbula vuvu ko yo lunda makasi muna ntima. Edi disundidi o mfunu, kayambula ko vo usumuki ye mavangu mambi ma wantu ankaka mamfila mu yambula sadila Yave. E kwikizi kia Yosefe kiamvana e lau dia mona una Yave kasingikila e diambu diambwila yo kunsambula kumosi ye yitu yandi.

16. Ekuma tufwete finamena Yave avo tuvangilu diambu dialembi songa muna nkutakani?

¹⁶ Diau dimosi, yeto mpe tufwete yangalelanga yo tanina kikundi kieto yo Yave. Ke tufwete yambula ko vo usumuki wa mpangi zeto watufila mu yambula sadila Nzambi ona tuzolanga yo sambila. (Romans 8:38, 39) Avo tuvangilu diambu ke  diansongi ko muna nkutakani, tufwete tanginina Yosefe yo finama Yave. Tufwete badikilanga mambu nze una Yave kebadikilanga mo. Avo tuvangidi mawonso tulenda muna singika e ntantani yo landa e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, diambote twayambula e diambu diadi vana moko ma Yave. Tulenda kala ye ziku vo Yave osingika diambu diadi muna ntangw’andi ye muna mpil’andi.

17. Aweyi tulenda songela vo tubundanga e vuvu muna “mfundisi a nza yawonso”?

¹⁷ Ekolo twakinu zingila mu nza yayi yambi, vekala ye ntangwa tumweswa e mpasi kondwa kuma. Ezak’e ntangwa ngeye yovo muntu ona ozeye olenda vangwa yovo mona diambu muna nkutakani dilenda moneka vo ke diansongi ko. Kute sakuba ko. (Nkunga 119:165) Sikila ye kwikizi muna Nzambi, lomba lusadisu lwandi muna sambu yo kumbunda e vuvu. Sungamena mpe vo yeto awonso tu wantu alembi lunga. Dilenda kala vo kutomene bakula ko e diambu divangamene, ngatu zaya ziku kia diambu. Tanginina mbandu a Yosefe yo venga e mvovo miambi milenda wokesa e diambu. Vana fulu kia kuyibunda e vuvu, sikila ye kwikizi yo vingila kuna luzindalalu lwawonso vo Yave kasingika e mambu. Muna mpila yayi, otondakana yo sambulwa kwa Yave nze Yosefe. Kala ye ziku vo Yave wa “mfundisi a nza yawonso,” mansongi kaka kevanganga, “kadi ngyenda zandi zawonso zansongi.”—Etuku 18:25; Nsiku 32:4.

18. Adieyi tuvovela muna longi dilanda?

¹⁸ Muna longi dilanda, tuvovela nona yole ya selo ya Yave kuna nz’ankulu ana bamweswa mpasi kondwa kuma. E nona yayi ikutusadisa mu zaya una o lulembamu ye fu kia loloka kilenda kutusadisila mu tanginina unsongi wa Yave.