Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo: “Muna ntima metukanga makani mambi, mponda, zumba, ngyambila, ngiya, umbangi waluvunu, ntiangu.” (Mat. 15:19) O ntim’eto ulenda kutuvuna yo kutufila mu vava vakuba mu kuma ki’evangu ka dina ngwizani ko ye luzolo lwa Nzambi. Ezak’e ntangwa ke tuteka zayanga ko dina divangama vitila twavanga diambu diambi. Adieyi dilenda kutusadisa mu zaya e makani ma ntim’eto vitila twayisia mu nzila zambi?

Tanganga Nkand’a Nzambi lumbu yawonso yo badika mana otanganga.

Paulu wa ntumwa wasoneka vo: ‘E diambu dia Nzambi diamoyo ye nkumu, dilutidi mpe o twa kwa nsosolo miawonso mia meno mole, dikotanga kana i mpambaninu a moyo yo mwanda.’ E nsangu za Nzambi zina muna Nkand’a Nzambi, ‘zizeye mpambula za mbalu yo makani ma ntima.’ (Ayib. 4:12) Avo tubakwidi mana Nkand’a Nzambi uvovanga, dilenda kutusadisa mu zaya makani ma ntim’eto. Diamfunu kikilu twatanganga Diambu dia Nzambi lumbu yawonso yo badika mana tutanganga kimana twakala ye ngindu za Yave.

O lemvokela luludiku lwa Nkand’a Nzambi yo sadila nsiku miandi dilenda vanga diambu muna ntona zeto, i sia vo, ndinga yakati ‘isianga umbangi.’ (Roma 9: 1) E nding’a ntona zeto ilenda kutusima mu lembi vava vakuba mu kuma ki’evangu diambi. Vana ntandu, o Nkand’a Nzambi uvwidi nona yayingi ilenda kala nze ‘lulukisu kwa yeto.’ (1 Kor. 10:11) O badika nona yayi, dilenda kutusadisa mu lembi baka nzengo zambi. Adieyi konso muntu mu yeto kafwete vanga?

Lomba lusadisu kwa Nzambi kimana wazaya makani ma ntim’aku.

Yave “osatanga ntima.” (1 Tus. 29:17) “Osundidi ntima mieto, o mambu mawonso ozeye mo.” (1 Yoa. 3:20) Nzambi kalendi vunginikwa ko. Avo tunzayisi mana mekututokanesanga, ngindu zeto ye zolela yeto muna sambu, Yave olenda kutusadisa mu zaya makani ma ntima mieto. Tulenda mpe lomba kwa Nzambi ‘katusemena ntim’ avelela.’ (Nku. 51:10) Muna kuma kiaki, avo tuzolele zaya makani ma ntima mieto, ke tufwete vezanga nkubika ya samba ko.

Sianga sungididi vava okalanga muna tukutakanu tw’Akristu.

O sia sungididi muna mana melongwanga muna tukutakanu tw’Akristu, dilenda kutusadisa mu toma badika kiwuntu kieto kia kati, i sia vo, ntim’eto. Ke ntangwa zawonso ko tuwanga mambu mampa muna tukutakanu. Kansi, o kala muna tukutakanu diwokesanga umbakuzi weto mu kuma kia nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, yo wá tuludiku tulenda kutusadisa mu fimpa makani ma ntima. E mvutu za mpangi zeto mfunu mpe zina muna tomesa e kiwuntu kieto kiakati. (Nga. 27:17) Dilenda kala dia vonza dia kuyivambula, vana fulu kia kalanga kumosi ye mpangi zeto z’Akristu muna tukutakanu. Ediadi dilenda kutufila mu ‘vava e dieto keto.’ (Nga. 18: 1) Muna kuma kiaki, diambote twakiyuvula: ‘Nga ikalanga ye fu kia lungana muna tukutakanu twawonso yo vwa nluta?’—Ayib. 10:24, 25.

O ntim’eto una vo watekama ulenda kutuvukumuna mu mambu mayingi ma zingu. Yambula twabadika mambu yá ma zingu: luzolo lwa kala ye mavwa, nua malavu ma nkolwa, sola akundi ye mana tuvanganga muna ola ya nsaka.

Luzolo lwa kala ye mavwa.

Ke diambi ko mu lungisa e zolela yeto ya nitu. Kansi, Yesu wavana lulukisu lwa lembi sia mavwa va fulu kiantete. Muna kingana kimosi katá, Yesu okutuvovesanga vo twabadika e nona kia mvwama mosi wakala ye malundilu mazala. Kakala diaka ye fulu ko mu lundila e mbongo a nkutika yakaka. Wabak’e nzengo za bangula malundilu mandi yo tunga mana masundidi o nene. Wayindula vo: “I muna nkutikila masa mame, ye mbongo ame yawonso. Yavovesa moyo ame vo, e moyo, mbongo yingi una yau yakubamena muna mvu miayingi; vunda kwaku, wadia, wanua, wamona kiese.” Kansi, mvwama ndioyo diambu dimosi diamfunu kavilakana: Muna fuku wauna e zingu kiandi kiadi fokoka.—Luka 12:16-20.

Ekolo tukitukanga se ambuta tutokananga mu kuma kia vava mavwa mekutusadisa vava tununa. Ediadi dilenda kutufila mu yantika vava vakuba mu songa e kuma tusadilanga yamuna ola za tukutakanu yovo yantika bembola salu yeto ya Kikristu. Nga ka tufwete kuyikenga ko mu kuma kia ngindu za mpila yayi? Nanga muna mvu mieto mia kileke tulenda yindula vo kevena salu kisundidi o mfunu ko, avo ke salu kia ntangwa ke ntangwa ko. Kansi, nga tuyindulanga vo tufwete teka vava mavwa i bosi tusala se aviti a nzila? Nga ke tufwete vanga ko mawonso tulenda mu kala mvwama kuna kwa Nzambi? Nani ozeye kana vo mbazi moyo tukala?

Nua malavu ma nkolwa.

Muna Ngana 23:20 tutanganga vo: “Kukadi vana vena nduvu za vinyo ko, ye mimpututa mbizi.” Avo muntu etima diasaka dia nua malavu ma nkolwa kekalanga diau, olenda vava vakuba mu songa e kuma kenwinanga. Olenda vova vo o nuanga mu vuvika ngindu ke mu kolwa ko. Avo malavu tuvwanga o mfunu muna vuvika e ngindu, eyayi i ntangwa ya fimpa makani ma ntima mieto.

Sola akundi.

Dialudi vo ke tulendi venga kala vamosi ko ye mindembi kwikila, kiakala kuna sikola, kuna salu ye vava tukalanga muna salu kia umbangi. Kana una vo i wau, o kala yau vamosi muna fulu yayi diaswaswana kikilu yo vanga yau kikundi. Nga tuvovanga vo fu yayingi yambote bena yau mu vava vanga yau kikundi? Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo: “Ke nuvukikwa ko: E yikundi yambi ifwasa fu yambote.” (1 Kor. 15:33) E mvindu yakete ilenda fwasa maza mavelela, e kikundi y’awana ke bevuminanga Nzambi ko kilenda fwasa kimwanda kieto yo kutufila mu kala yo nyindu alembi songa mu kuma kia vwata, mpila ya vovela ye muna nkal’eto.

Mana tuvanganga muna ola ya nsaka.

O umbangu wa nza (technologia) uvayikisanga mpila zayingi za nsaka, kansi zayingi muna nsaka zazi ke zambote ko kw’Akristu. Paulu wasoneka vo: ‘Vo i nsafu wawonso, y’eloko, ke mayikwa nkutu ko vovo nwina, wauna usongele mun’aveledi.’ (Ef. 5:3) Adieyi tuvova avo ntim’eto ukutufilanga mu tala yovo wá mambu mambi? Tulenda yindula vo wantu awonso sakana bavwidi mfunu yo vuvika e ngindu, e mpila kelungisila nsatu zazi diambu dia muntu yandi kibeni. Kansi, yambula twalemvokela luludiku lwa Paulu yo venga tala yovo wá oma masafu.

Avo tuvukumwinu kwa makani ma ntim’eto yo yima fu kia vava kuyilungisa mu kuma ki’evangu diambi, tulenda kweto soba. (Ef. 4:22-24) Yambula twabadika nona yole ya lumbu yeto.

Miguel * wasoba e ngindu zandi mu kuma kia mavwa. Wavova vo: “Omono yo nkaz’ame yo mwan’eto twazingilanga muna nsi ina vo yanungunuka kikilu muna umbangu wa nza (technologia) ye okala ye mavwa dibadikilwanga vo diambu dia mfunu kikilu. Vakala ye ntangwa yakivana mu vwa yawonso ina ndenda mu nza yayi. Yabanzanga vo kikituka nkw’eloko dia mavwa ko. Kansi, yayiza bakula vo luzolo lwa vava mavwa ke luna nsuka ko. Yasamba kwa Yave mu kuma kia ngindu zame ye makani ma ntim’ame. Yanzayisa vo yeto awonso muna nzo twakala y’etima dia kunsadila una ufwene. Twabaka nzengo za vevola e zingu kieto yo kwenda kuna kuvwilu ateleki ayingi o mfunu. Ke vavioka kolo ko, twayantika sala se aviti anzila. Twabakula vo ke divavanga ko vo twakala ye mavwa mayingi muna kala ye zingu kiambote ye kiakiese.”

E nona kia Lee kisonganga una toma kuyifimpa kwansadisila mu bembola yikundi yambi. Lee wavova vo: “Mu kuma kia salu kiame, nkumbu miayingi yakalanga vamosi ye nzenza. Yazaya wo vo wantu malavu mayingi ma nkolwa banwanga muna fulu yayi, kansi kiese kiayingi yamonanga vava yakalanga vamosi ye nzenza. Nkumbu miayingi yaviokesanga tezo yo koyibanza. Diavavanga vo yafimpa ntim’ame. Elongi dia Nkand’a Nzambi ye tuludiku tw’akuluntu, twansadisa mu zaya vo kikundi yavanganga yo wantu ke bazolanga Yave ko. Owau, tumokenanga mambu ma salu muna telefone yo vanga mawonso mu lembi monananga kwayingi.”

Tufwete kuyifimpanga yeto kibeni yo vava zaya makani ma ntim’eto. Ekolo tuvanganga wo, tufwete lombanga lusadisu lwa Yave muna sambu yo sungamena vo “ozeye mbumba za ntima.” (Nku. 44:21) Nzambi watuvana mpe Diambu diandi dina nze pelo muna kutusadisa. (Yak. 1:22-25) E nkanikinu ye malongi tuvewanga muna nkanda mieto ye muna tukutakanu tweto mfunu mpe mena. Muna lusadisu lwa nkubika zazi, tulenda lunga-lunga ntima mieto yo kwamanana kangadila muna nzil’a unsongi.