Nga o Wantu Kuna Nz’akulu Mvu Miayingi Bazinganga?

JEANNE LOUISE CALMENT wafwa kina kia 4 kia Agositu ya mvu a 1997 kuna mbanz’andi a kingutukila kuna nsi ya França. Wafwa ye kimbuta kia mvu 122.

Lunungunuku mu mambu ma ngangu za nza, ma mawuku ye makaka mpe, lusadisanga wantu o unu mu zinga mvu miayingi. Kana una vo i wau, ke wantu ayingi ko bezinganga mvu nkama yovo vioka. Ekiaki, i kuma ezak’e ntangwa wantu awaya bevaikiswanga muna zulunalu yovo songwa muna televizau nze una diavangama kwa Madame Calment.

Nkand’a Nzambi usonganga vo kuna nz’ankulu wantu mvu miayingi bazinganga, vakala nkutu y’awana badi lungisa ezunda dia mvu. Nga diadi dialudi yovo diafwana bundwa e vuvu? Nga wantu kuna nz’ankulu mvu miayingi kikilu bazinganga? Nga tufwete tokanena e diambu diadi o unu?

Ana Bazinga Mvu Miayingi

Muna Nkand’a Nzambi, nkanda Etuku uyikanga wantu nsambwadi bazinga vioka 900 za mvu, yau awonso bawutuka vitila Kizalu kia lumbu ya Noa. I yau awaya: Adami, Sete, Enose, Kenani, Yaredi, Metuselake yo Noa. (Etuku 5:5-27; 9:29) Ndonga muna yau ke bazayakene ko kwa ulolo wa wantu, kansi yau awonso batuka muna mbandu kumi zantete za lusansu lwa wantu. O Metuselake otomene zayakana kadi wazinga 969 dia mvu.

Nkand’a Nzambi uyikanga tezo kia 25 ma wantu ana bazinga mvu mina ketuzinganga ko o unu. Akaka muna yau bazinga 300, 400, 700 ye vioka nkutu e mvu miami. (Etuku 5:28-31; 11:10-25) Kansi, kuna kwa ndonga ya wantu, o lusansu lwa wantu bazinga mvu miayingi, savu kiankatu kwandi. Nga i wau kikilu?

Savu Yovo Lusansu Lwakieleka?

Landila nkanda wavayikiswa kwa Instituto ilunga-lunganga lutangu lwa nkangu, Max Planck kuna Alemanha, wafimpa e  “mvovo mia Madame Calment” yo songa e ziku vo e mvu miami mialudi. Madame Calment wavovela oma ma zingu kiandi, luvila lwandi ye mambu makaka mavangamanga muna lumbu yandi. I bosi, akwa lufimpu, batezanesa e mvovo miandi y’oma mena muna mabuku ma tuyalu, ma mabundu, zulunalu ye nkanda mia ntangilu ya nkangu. Kana una vo ke basolola e ziku mu mambu mawonso ko, kansi bazaya e ziku kia mvu mia zingu kiandi.

Adieyi tuvova mu kuma kia tusansu twa Nkand’a Nzambi? Nga twafwana bundwa e vuvu? Ingeta! Kana una vo e nkanda mia nza ke misonganga ziku kia mambu mawonso ko mena muna Nkand’a Nzambi, ntangwa ke ntangwa e ziku isonganga vo mana mena mu Nkand’a Nzambi mafwana bundwa e vuvu. Avo matezaneso ye tusansu ye ngangu za nza ye ndandani yavangamenanga mambu, tubakula vo maludi. * Ediadi ke diasivi ko, kadi Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘Nzambi ovovanga e ludi, kanele vo wantu awonso avuni.’ (Roma 3:4) Elo, wau vo Nkand’a Nzambi “wavumunwinwa kwa Nzambi,” ke nkanda a savu ko.—2 Timoteo 3:16.

Mose wafilwa kwa Yave wa Nzambi mu soneka nkanda tanu miatete mia Nkand’a Nzambi, i mosi muna wantu otomene zayakana yo zitiswa muna lusansu lwa wantu. Ayuda bambadikilanga nze muntu osundidi vana vakala alongi au awonso. Esi muçulmano bekumbadikilanga nze ngunz’au anene. Kansi, vo i Akristu Mose una se nkulu a Yesu Kristu. Nga diansongi mu yindula vo e nkanda kasoneka muntu ndioyo otomene zayakana muna lusansu ke miafwana bundwa vuvu ko?

Nga e Mvu mu Mpila Yaswaswana Miatangilwanga?

Akaka bevovanga vo muna kolo kiakina e mvu mu mpila yaswaswana miatangilwanga, vana fulu kia mvu oyau ngonde bayikanga. Kansi, o lufimpu lwa nkanda Etuku, lusonganga vo o wantu muna kolo kiakina batanganga e mvu nze una yeto tutangilanga mio o unu. Badika nona yole. O lusansu mu kuma kia Kizalu, lusonganga vo e Kizalu kiayantika vava Noa kakala ye kimbuta kia mvu 600 “muna ngonde ina yezole, muna lumbu kiekumi ye nsambwadi.” Luvovanga mpe vo o maza malungila nza lumbu 150 ye “muna lumbu kiekumi ye nsambwadi e nzaza ivwende vana miongo mia Ararata.” (Etuku 7:11, 24; 8:4) Ikuma vo, e kolo kia ngonde tanu tuka muna lumbu kia 17 muna ngonde ina yezole yamuna lumbu kia 17 kia ngonde ya nsambwadi ya mvu wauna yafwana lumbu 150. Kieleka, e ngindu za sia vo e mvu wakala se ngonde ke za ludi ko.

Owau, badika e nona ki’ezole. Mun’owu wa sono ki’Etuku 5:15-18 o Malalele wawuta mwana vava kakala ye kimbuta kia mvu 65 yo zinga mvu 830. Wafwa ye kimbuta kia mvu 895. O ntekelo andi Kanoke wawuta mwana vava kakala ye kimbuta kia mvu 65. (Etuku 5:21) Avo o mvu wabadikilwanga se ngonde mosi, wantu awaya yau wole badi kituka mase vava bakala ye kimbuta kia mvu tanu. Nga ediadi dilendakana?

Asatuludi, i sia vo awana betimanga nsadidila za mbanza za nkulu, bekwikilanga muna dina Nkand’a Nzambi kevovanga mu kuma kia mvu miayingi bazinganga o wantu. Mu kuma kia Abarayama wa selo kia Nzambi kuna nz’ankulu, Nkand’a Nzambi uvovanga vo kuna mbanza Ure kawutukila, i bosi wayenda zingila kuna mbanza Karani yo yaluka yo kwenda kuna zunga kia Kenani i kwakuna kanwanina yo tufakesa Kedolaome wa ntinu a Elame. (Etuku 11:31; 12:5; 14:13-17) Asatuludi, bekwikidisanga e ziku kia diambu diadi vo wantu awaya bazinga kikilu ye fulu yina bazingilanga. Bekutusadisanga mpe mu toma bakula e zunga ye fu ya wantu beyikwanga kumosi yo Abarayama. Wau vo lusansu lwa Nkand’a Nzambi mu kuma kia Abarayama lwa ludi, ekuma wantu bekatikisilanga vo mvu 175 kazinga?—Etuku 25:7.

Ozevo, ke tuna ye kuma kia katikisa ko mu diambu dia tusansu twa Nkand’a Nzambi mu kuma kia zingu kianda bazinganga o wantu akaka kuna nz’ankulu. Kansi, nanga olenda  kiyuvula: ‘Ekuma mfwete tokanena mu zaya kana vo wantu awaya mvu miayingi bazinga yovo ve?’

Olenda Kwaku Zinga Mvu Miayingi

E mvu miayingi bazinganga o wantu vitila Kizalu, i ziku kisonganga vo e nitu ya muntu yakubikwa kimana yazinga mvu miayingi. Umbangu wa tandu kiaki usadisanga akwa ngangu za nza mu longoka nitu a muntu ye mpil’esivi yavangilwa kumosi ye mpila iwutulukilanga yo lenda kiwuka. Adieyi babakula? Bavova vo e nitu a muntu ilenda kwandi zinga yakwele mvu. Tom Kirkwood wa Nlongi a mawuku wavova vo: “[Kinunu]” i diambu disundidi mpasi mu bakulwa kw’akwa ngangu za mawuku.”

Kansi, kuna kwa Yave e kinunu ke diambu disundidi mpasi ko ngatu diambu kalendi singika ko. Wavanga Adami wa muntu antete walunga, ekani diandi i diadi vo wantu bazinga yakwele mvu. Diankenda kikilu vo Adami wakolamena Nzambi. Muna kuma kiaki, wasumuka yo kituka se muntu walembi lunga. Ekiaki i ludi bevavang’o zaya akwa ngangu za nza: “Wau vo muna muntu mosi i mwakotel’esumu muna nza, o lufwa mpe mun’esumu; i ngyandangiana luayandangian’o lufwa muna wantu awonso, wau yawonso basumuka.” (Roma 5:12) Mu kuma ki’esumu yo lembi lunga i tuyelelanga, nuna yo fwa.

Kana una vo i wau, ekani dia Mvangi eto anzolwa ke disobanga ko. Tuzeye ziku kia diambu diadi, kadi wavana Mwan’andi Yesu Kristu se kimenga muna ziula e nzila kimana twakituka se wantu alunga yo vwa moyo a mvu ya mvu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Wau vo muna Adami awonso befwila, i una muna Kristu awonso bevaninw’e mioyo.” (1 Korinto 15:22) Awana bazinga vitila Kizalu, lukufi bakala yo lunga ke mu yeto ko, ekiaki i kuma bazinganga mvu miayingi. Kansi o unu kiaki, oyeto lukufi tuna ye ntangwa ina nsilu mia Nzambi milungana. Ke kolo ko, e mpasi zawonso zitwasanga esumu ye usumuki zifokoka, o wantu ke benuna diaka ko ngatu fwa.—Yesaya 33:24; Tito 1:2.

Aweyi olenda vwila e nsambu zazi? Kuyindudi ko vo e nsilu mia Nzambi ndozi ankatu kwandi. Yesu wavova vo: “On’owanga diambu diame, okwikilanga mpe ndiona wantuma, una yo moyo a mvu ya mvu.” (Yoane 5:24) Muna kuma kiaki, vwa o zayi wa Nkand’a Nzambi yo zingila e ngwizani ye zayi wau. Muna vanga wo, otanginina mbandu yawana kayika Paulu wa ntumwa vo “bayisadilang’o lusalu lua nkubilw’ambote muna ntangwa ina ikwiza, basimb’o moyo wina vo moyo kikilu.” (1 Timoteo 6:19) Olenda kala ye ziku vo Nzambi ona wayambula wantu ana bayikilu mu Nkand’a Nzambi bazinga mvu miayingi, olenda kumvana moyo a mvu ya mvu!

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 12]

(Muna zaya una mena o mambu, tala muna nkanda)

1000

969 METUSELAKE

950 NOA

930 ADAMI

900

 

 

 

800

 

 

 

700

 

 

 

600

 

 

 

500

 

 

 

400

 

 

 

300

 

 

 

200

 

 

 

100 MUNTU WAZINGA MU TANDU KIAKI

 

 

 

MVU