1. Mu bungu dia nti wulendi bâ musamu wa mpasi kwe beto mu tumama?

 NGANO ntangu zakaka musamu wa mpasi wubâka kwe nge mu tumama? Mutinu Davide ni bo keri monaka, buna wasambila Nzambi ebu: “Vumbula nsatu ya ku tumamana mu meno.” (Mik. 51:12, NWT) Davide wazolo Yehova. Kâ, ntangu zakaka mpasi weri kwe yandi mu tumama, kwe beto mpe. Mu bungu dia nti? Musamu wa ntete, tifu tia kolama tabiarila. Wa nzole, ntangu zazansoni, Satana mbo kayêlaka mu tu tuma mu kolama ntiana bu katoko bwa sa. (2 Kor. 11:3) Wa ntatu, bantu batuzungiriri mu nza yi tifu tia kolama tie nawu, ‘mpeve yita kwe sari bwawu bu mu bala bê na tungu.’ (Efz. 2:2) Tufweti sarila ngolo mu telamana masumu meto, kâ mpe na tiya tu tu saka Satana na nza yi mu kolama. Tufweti sarila ngolo mu tumamana Yehova na bô ba kahana lutumu.

2. Bâ wa ‘kubama mu tumama’ bwe wuta zolo tâ? (Zaki 3:17)

² Tanga Zaki 3:17. Titsoniki tia Zu dia Nzambi Zaki watâ ti bantu bê na ndwenga ‘bakubama bena mu tumama.’ Banza’eti ka bwe wuta zolo tâ. Tufweti bâ na nsatu mpe na timina dia tumama kwe bantu Yehova ba kahana lutumu. Kâ, Yehova ka tu lombaka ko mu tumamana muntu wutulombaka mu kolamana ntumunu zandi.—Bis. 4:18-20.

3. Mu bungu dia nti we mfunu kwe Yehova ti ta tumamana bantu bê na lutumu mu beto?

³ Tulendi banza ti ka wena musamu wa mpasi ko mu tumamana Yehova, kâ musamu wa mpasi wena mu tumamana bantu. Mu bungu ti, Yehova lutwalusu lwa lunga kwa kahanaka ntangu zazansoni. (Mik. 19:7) Kâ bantu bê na lutumu masumu me nawu. Ntono musamu wo, Tata’eto dia ku mazulu wahana lutumu kwe bibuti, kwe bantu bê mu guvernema na kwe  bakuluntu. (Bin. 6:20; 1 Tes. 5:12; 1 Pi. 2:13, 14) Bu tubatumamanaka, Yehova mpe tutomo tumamanaka. Tabanza’eti mu mpila yi tulendi tumamana bantu Yehova ba kahana lutumu, ni bu sa ti ntangu zakaka wulendi bâ musamu wa mpasi mu tambula na mu landa lutwalusu lwawu.

4. Mu bungu dia nti bala babîngi bakolamanaka bibuti biawu?

⁴ Bantwenia mbo babazungirilaka kwe bantwenia bakaka bê “na bukolo kwe bibuti biawu.” (2 Tim. 3:1, 2, NWT) Mu bungu dia nti babîngi mu bawu bakolamanaka? Mu bungu ti bibuti biakaka mbo bilombaka kwe bala bawu mu yirika misamu mi balembo yirikaka bawu beni. Mpe bala bawu mbo bamonaka ti ka wena wa delakana ko. Bakaka mbo babanzaka ti mu bungu ti nza yatomo soba, malongi ma bibuti biawu ka masâla salu ko, peleko misamu ngolo mie nawu. Tala ti nge ntwenia yena, ngano mabanza ni mo mabâka naku? Babingi bamonaka mpasi mu sarila ntumunu yitâka ti: “Tumamakeno kwe bibuti bieno mu Mfumu, mu bungu ti wa sungama wena.” (Efz. 6:1, NWT) Nti bilendi ku bakisa mu sila bo?

5. Tintwari na Like 2:46-52 mu bungu dia nti Yezu kena tifwani tia mbote tia ntwenia yi tumamanaka bibuti biandi?

⁵ Lendi longoka tifu tia tumama mu tifwani tia—Yezu. (1 Pi. 2:21-24) Muntu wa lunga weri wabâ na bibuti bieri na masumu. Kâ, Yezu wazitisa bibuti biandi ni bu sa ti fote beri saka mpe ntangu zakaka ka beri’â mu bakulaka ko. (Ndu. 20:12) Tala ka nti biayôka Yezu bu keri na mvula 12. (Tanga Like 2:46-52.) Bibuti biandi biamusisa ku Yerusaleme. Yozefe na Mariya dema dieri nawu dia kipa bala babansoni mu zaba tala ti ni beri nawu bu beri kâlaka ku nzo ha manima ma malaki. Diangana Yozefe na Mariya bu bamona Yezu, Mariya wamubamina mu bungu dia lwaka lu kabanatina! Yezu lenda dieri nandi dia tâ ti bamina kô ka kwabâ kwa delakana ko. Kani ka sila bo, wahana mvutu ya lembama na ya buzitu kwe bibuti biandi. Kâ Yozefe na Mariya, ka beri’â bakulaka mio mi keri batêlaka ko. Yezu watatamana mu batumamana.

6-7. Nti bilendi bakisa bantwenia mu tumamana bibuti biawu?

⁶ Bantwenia, ngano ntangu zakaka musamu wa mpasi wubâka mu tumamana bibuti bieno bu bisaka fote peleko bu bilembo lubakulaka mu mpila ya mbote? Nti bilendi lubakisa? Musamu wa ntete, banzeno’eti ka bwe Yehova kamonaka. Bibila mbo ditâka ti bu lutumamanaka kwe bibuti bieno, ‘ni bo busingane kwe Mfumu.’ (Kol. 3:20) Bibuti bieno bu bilembo tomo lubakulaka peleko bu bihanaka misiku mi lembolo mia lunga, Yehova wa kazabaka. Kâ mu mpila ni mpila bu lusolaka mu batumamana, mbo lutâka Yehova nsayi.

⁷ Musamu wa nzole, banzeno’eti ka bwe bibuti bieno bimonaka. Bu lutumamanaka bibuti bieno, nsayi lubatâka mpe mbo babâ na lukwikulu mu beno. (Bin. 23:22-25) Kampe mbo lukwizi bâ nawu penepene. Mpangi ya bakala ye ne nkumbu Alexandre bâka ku Belgique têle ti: “Bu nabatika mu vulu tumamanaka bibuti biani mu ndombolo zawu, tindiku tieto tiayizi soba, tiayizi bâ ngolo mpe tia nsayi.” b Musamu wa ntatu, banzeno’eti ka bwe tumama kweno kulubakisila lumbu ti na mu bilumbu bi kwiza. Paulo, bâka ku Brésil, têle ti: “Tifu tia tumamanaka bibuti biani tiakumbakisa mu tumamana Yehova na bantu  bakaka bê na lutumu.” Zu dia Nzambi misamu miamingi mia mfunu ditutêlaka misaka ti tatumamana bibuti bieto. Mbo ditâka ti: ‘Ngatu wabâ bubote, watomo lama mpe ha mutoto nsi.’—Efz. 6:2, 3.

8. Mu bungu dia nti bantwenia babingi basolaka mu tumamana bibuti biawu?

⁸ Bantwenia babingi bayizi bakula ti misamu mpila ya mbote miyôkelaka bu batumamanaka. Luiza, watûka mpe ku Brésil, ha mbatukulu musamu wa mpasi weri kwe yandi mu bakula ka mu bungu dia nti beri lembo mu haninaka nzila mu bâ na telefone. Mu bungu ti, bantu babîngi ba beri mvula zimosi telefone zeri nawu. Kâ ha manima wayizi bakula ti bibuti biandi yandi kwa beri kengerelaka. Lumbu ti mbo katâka ti: “Bu nitumamanaka bibuti biani ka wena ko ti meno bata kangila mûma, mu bungu ti malongi mawu ni mo me nani nsatu.” Elizabeth, mpangi ya yikento ya ntwenia yibâka ku États-Unis, ntangu zakaka musamu wa mpasi wubâka kwe yandi mu tumama. Têle ti: “Bu nilembo tomo bakulaka ka mu bungu dia nti bibuti biani bihanini musiku wumosi, mbo nibanzaka ntangu misiku mio yi mieri kunkengerelaka.” Monica, bâka ku Arménie, têle ti luswaswanu lweri hô bu keri tumamanaka bibuti biandi na bu keri bakolamanaka, mu bungu ti misamu bubote mieri yôkelaka.

9. Ngano bantu babingi bwe babanzaka mu zitisa musiku?

⁹ Bibila mbo ditâka guvernema nkumbu ‘tuyâlu twa zangama.’ (Rom. 13:1) Bantu babingi batâka ti musamu wa mbote wena mu bâ na guvernema, mpe balendi tumamana misiku miakaka mi hanaka guvernema zo, kâ balendi kala mu tumamana misiku mi bata lembo zolo peleko mi bamonaka ti ka miena mia sungama ko. Mu tifwani, mpaku. Bayula ndambu bantu ku nsi yimosi ya Europe, bayizi mona ti “wa sungama wena mu lembo futaka mpaku tala ti mweni ti ka yena ya delakana ko.” Ntiangu ku nsi yo, bantu ka babingi’â ko bafutaka mpaku yi balombaka guvernema.

10. Mu bungu dia nti tutumamanaka misiku mi tulembo zoloko?

¹⁰ Bibila mbo ditâka ti guvernema za bantu mpasi zitulumunaka, mu lutumu lwa Satana zena, mpe ntamana mbo zifuka. (Mik. 110:5, 6; Ekl. 8:9; Like 4:5, 6) Mbo ditutêlaka mpe ti ‘wô lembo tumamana luyalu, vunisi Nzambi mu mio mi kakutika.’ Lumbu ti Yehova mbo kahanaka nzila kwe guvernema mu yâla ngatu kwa lembo bâ vwandi. Mpe mbo kazoloko ti tatumamana zo, ntiangu tufweti hanaka biabiansoni bi bê na bio nswa: mpaku, buzitu na tifu tia tumama. (Rom. 13:1-7) Tulendi mona ti musiku wu batuheni nkaka wuta tu sa, ka wena wa delakana ko peleko mpasi wena mu zitisa. Kâ mbo tutumamanaka luyalu  mu bungu ti Yehova tu lombaka mu sila bo, tala ti misamu mi batulombaka ka mikabakasaka ntumunu zandi ko.—Bis. 5:29.

11-12. Ntiana bu ta wa songela Like 2:1-6, Yozefe na Mariya nti basa mu tumamana musiku walembo bâ wa delakana, mpe ntia ndandu zamoneka? (Tala mpe bifwani.)

¹¹ Tulendi baka malongi mu tifwani tia Yozefe na Mariya babâ ba kubama mu tumamana tuyâlu twa zangama ni bu sa ti musamu wa mpasi weri mu sila bo. (Tanga Like 2:1-6.) Mariya bu keri na zimi, kampe dia ngonda 9, yandi na Yozefe tifu tiawu tia tumama tiayizi kota mu ntontolo. Auguste weri yâlaka Empire ya Bisi-Rome, wahana ntumunu ya konta bantu. Yozefe na Mariya bayenda ku Beteleyeme bu basa nzietolo ya kilometre 150 mu nzila yeri na miongo. Nzietolo ya mpasi yeri, nsungula kwe Mariya. Kampe Yozefe na Mariya bunkuta bweri nawu mu bungu dia luzingu lwawu na lwa mwana’awu waketi butuka. Tala ti bu beri kwe se nzietolo misongo miayizi mu baka, mbo baketi bâ na lwaka lwalwingi mu kengerela mwana wo, mu bungu ti Masiya keri kwe nati mu moyo’andi. Ngano musamu wo wabakabakasa mu tumamana guvernema?

¹² Ni bu sa ti wa delakana weri ti Yozefe na Mariya babâ na lwaka, batumamana musiku wu babahana. Yehova wasakumuna tifu tiawu tia tumama. Diangana, Mariya watula bubote ku Beteleyeme, wabuta na tikolela tia mbote, mpe wahana lubakusu mu ndungananu ya mbikululu ya Bibila!—Mika 5:2.

13. Bwe tifu tieto tia tumama tilendi natina nsobolo kwe mpangi zeto?

¹³ Bu tutumamanaka tuyâlu twa zangama, ndandu tubakaka beto beni, kâ mpe na bantu bakaka. Mu bwe? Mbo tudiokaka nsembolo yi bakaka bô balembo tumamanaka musiku. (Rom. 13:4) Tifu tieto tia tumama tilendi nata nsobolo kwe luyalu mu mpila yi kabongelaka Mbangi za Yehova. Mu tifwani, mvula zazingi ziyôkele ku Nigeria, bapolisie bayizi kota mu Nzo ya Nsambululu mu ntangu ya lukutakanu lwa timvuka mu dinga bantu beri lembo zoloko mu futa mpaku. Kâ, mfumu’awu  wabalomba benda kwawu; watâ ti: “Mbangi za Yehova mpaku ya bafutaka.” Bu tutumamanaka mu musiku, mbo tubakisaka bantu babâ na mbanzulu za mbote mu Mbangi za Yehova—musamu wo wulendi kengerela mpangi zeto.—Mat. 5:16.

14. Nti biabakisa mpangi yimosi ya yikento mu kwizi bâ wa kubama mu tumamana luyalu?

¹⁴ Ntangu zakaka, ka tuzoloko’â ko mu tumamana tuyâlu. Joanna, mpangi ya yikento yibâka ku États-Unis têle ti: “Musamu wa nguria wa mpasi weri kwe meno mu tumama, mu bungu ti bantu bakaka ba kanda diani bayizi ba songela kondo kwa buderede ku luyalu.” Kâ, Joanna wasarila ngolo zazingi mu soba mbanzulu zandi. Ntete-ntete, wabika mu tangaka nsangu mu réseaux sociaux, zeri mu tumaka kabâ na mabanza ma mbi mu luyalu. (Bin. 20:3) Wa nzole, wasambila Yehova kamubakisa mu bâ na lukwikulu mu Yandi, kani kabâ na lukwikulu mu nsobolo ya guvernema ya bantu. (Mik. 9:9, 10) Wa ntatu, watanga bimoko mu mabuku meto bizonzelaka tifu tia lembo kotaka misamu mia politike. (Za 17:16) Joanna têle ti, mu bungu ti luyalu kazitisaka mpe katumamanaka, lumbu ti “mu tidzunu kena na mu nsayi.”

15. Mu bungu dia nti wulendi bâ musamu wa mpasi mu tumamana lutwalusu lwa organizasio ya Yehova?

¹⁵ Yehova mbo katulombaka mu tumamana bantu batutwarisaka mu timvuka. (Ebr. 13:17) Ni bu sa ti Mfumu’eto Yezu wa lunga wena, bantu ba kasarilaka mu tu twarisa ha mutoto masumu me nawu. Wulendi bâ musamu wa mpasi mu ba tumamana, nsungula tala ti batulombele musamu wu tuta lembo zolo. Lumbu timosi, ntumwa Piere wayizi kekama mu tumama. Mbazi bu yamulomba mu dia bibulu bialembo bâ bia verela mu Musiku wa Mose, Piere wakala—ka mbala mosi’â ko kwa, kâ mbala tatu! (Bis. 10:9-16) Mu bungu dia nti? Kwe yandi lutwalusu lwa môna ka lwabâ na nsasa ko, mu bungu ti wayukunu mu yirikaka misamu mu mpila yakaka. Tala ti musamu wa mpasi weri kwe Piere mu tumamana lutwalusu lwa mbazi ya lunga, buna mpasi wena mpe kwe beto mu tumamana lutwalusu lwa bantu ba masumu!

16. Ni bu sa ti ntumwa Paulo wamona ti lutwalusu lu bamuhana ka lweri’â lwa delakana ko, ngano nti kasa? (Bis. 21:23, 24, 26)

¹⁶ Ntumwa Paulo wa kubama weri mu tumama, ni bu sa ti mu ntangu yi kaketi mona ti ntumunu zi bamuhana ka zena za delakana ko. Bayuda beri Bakristo, bawâ nsangu za bungungu zatarila Paulo—zeri tâka ti walosa Musiku wa Mose, keri’â wazitisaka ko. (Bis. 21:21) Bantu beri Bakristo ku Yerusaleme balomba kwe Paulo banata bantu bayà babakala ku Tempelo mu titsemesa ntiana bweri lombaka Musiku wa Mose, ngatu kasongela ti Musiku wo keri zitisaka. Kâ, Paulo wazaba ti Bakristo ka basala mu lutumu lwa Musiku wa Mose ko. Ka yirika musamu wa mbi ko. Kâ, ho nkatika bendo, watumama. ‘Tilumbu tialanda, watitsemesa ha timosi na bantu bo.’ (Tanga Bisalu 21:23, 24, 26.) Tifu tia tumama tia Paulo tiasingasa bumosi.—Rom. 14:19, 21.

17. Ntia malongi tuta baka mu tifwani tia Stephanie?

¹⁷ Musamu wa mpasi weri kwe mpangi yimosi ya yikento ye na nkumbu Stephanie mu tambula nzengolo ya yizi bonga mpangi zitwarisaka ku nsi’andi. Yandi na bakala diandi, nsayi yeri nawu mu sala mu tikunku tia mu zu dia nzenza. Ha manima, filiale yayizi honda tikunku tio, mpe yabatambika mu timvuka tia zu diawu dia mbutukulu. Stephanie têle ti:  “Nkatika tiari tieri nani. Ka ndieri’â wa kwikilaka ko ti lubakusu lwalwingi lweri dinganaka mu timvuka tia zu dieto dia mbutukulu.” Ntono misamu mio, wabonga nzengolo ya yika moko mu lutwalusu lo. Têle ti: “Ha manima, nayizi bakula ti nzengolo ya ndwenga yeri. Tayizi bâ bibuti bia timpeve bia bantu babingi mu timvuka balembo bâ na kanda mu matieleka. Mbo nilongokaka na mpangi yimosi yakâriri misamu mia timpeve ka ntama ko. Bwawu bu ntangu yayingi ye nani mu sa ndongokolo ya me beni.” Vutulu tâ ti: “Ngindu ya dzuna ye nani bu nzebi ti ngolo nasariri mu tumama.”

18. Ntia ndandu tulendi baka bu tutumama?

¹⁸ Tulendi longoka mu tumama. Yezu walongoka mu tumama, ka wena ko ti mu ntangu ya mbote, kâ ‘mu mpasi zi kamona.’ (Ebr. 5:8) Ntiana Yezu, mbo tulongokaka mu tumama mu ntangu za mpasi. Mu tifwani, ku mbatukulu ya pandémie ya COVID-19, bayizi tu lomba mu bika mu kutakanaka ku Nzo ya Nsambululu na mu samunaka mu nzo na nzo, ngano musamu wa mpasi wa bêle kwe nge mu tumama? Kâ, tumama kwaku kwakukengerele, kwakubakisi mu bâ mu bumosi na timvuka, na mu tâ Yehova nsayi. Bwawu bu beto bansoni ba nkatika bakubama twena mu tumamana ntumunu zazansoni zi tubaka mu ntangu ya mpasi ziyôkele. Mu bungu ti bu tutumamana zo mbo tuvukisa luzingu lweto!—Yobe 36:11.

19. Mu bungu dia nti zololo mu tumama?

¹⁹ Tulongokele ti tifu tia tumama ndandu zazingi tinataka. Kâ mbo tusolaka mu toko tumamana Yehova mu bungu ti Yandi tuzololo, mpe tuzololo tamutâ nsayi. (1 Za 5:3) Mu mio miamiansoni Yehova mi keka yirika mu beto, kani kabwe ka tulendi’â tamukarisila mio ko. (Mik. 116:12) Kâ tulendi mu tumamana na bantu bê na lutumu mu beto. Tala ti tutumamane, mbo tusongela ti ndwenga ze neto. Mpe bantu bê na ndwenga mutima wa Yehova batâka nsayi.—Bin. 27:11.