BIYUVU BIA BANTWENIA
Ngano wa nkatika wa mbi wena?
“Mpota nivulu wâka, mpe ka zasala kumfwemese ko. Nayika za monaka za sungama.”—Christopher, mvula 17.
“Bu nabâ wa fioti, mpota ndieri vulu tâka. Tifu tio ka tiabâ mpasi ko mu baka, kâ mpasi tiabâ mu katula.”—Rebecca, mvula 19.
Biyuvu
Bwe monaka ku mutima bu wâka bantu bakaka bu bâtaka misamu mia mbi?
Kwe meno wa delakana wena—ka nivulu’â wa silaka mutima ko.
Me mikanzakasaka—kâ mia nitambulaka.
Me mifwemesaka—ka nikorelaka mio ko.
Mbala zikwa nge wâka misamu mia mbi?
Na kani
Ntangu zakaka
Vula-vula
Ngano bwe bongelaka musamu wa nzonzolo ya mbi?
Ka wena mfunu ko
Musamu wa mpasi wena
Mu bungu dia nti we mfunu
Ngano nzonzolo ya mbi musamu wa mpasi wena kwe nge? Lendi tâ: ‘Kâni, bu tomo tala, misamu mie kô miyôkele bubi. Bantu babansoni misamu mia mbi batâka!’ Ngano ni bo wena?
Bantu babingi balembo zoloko mu bâ na nzonzolo ya mbi. Mpe misamu mie kô, bantu mi balembo banzaka, mitumaka mu lembo sarila nzonzolo ya mbi. Mu tifwani:
Ka yena nzonzolo ya mpamba ko. Nzonzolo’aku timuntu tiaku yizabikisaka. Bu vulu sarila nzonzolo ya mbi, mbo songela ti kubelokelaka bantu bakaka lwaka ko. Ngano nge muntu wa mpila yo wena?
Bibila ditêle: “Mio midukaka mu munwa wa muntu ku mutima mitûkaka.”—Matie 15:18.
Mpota mpasi zimwisaka. Mu bungu dia nti mwisina bantu bakaka mpasi peleko nge beni?
Nzonzolo ya mbi yilendi bebesa nkumbu’aku. Buku dia Cuss Control ditêle: “Nzonzolo’eto yilendi songela ndiku zeto ni banani, buzitu bu lendi tu hana kanda dieto na ndiku zeto, ngolo za bindiku bieto, nsobolo zi tunata tala ti tubakiri tisalu peleko timfumu, mpe bwe bantu ba tulembolo zaba batubongela.” Buku dio divutulu tâ: “Tiyula tala ti tindiku tiaku na bantu ka tiaketi’â bâ tia mbote ko, tala ti ka wabâ na nzonzolo ya mbi ko.”
Bibila ditêle: “Katuleno [. . .] bifingu.”—Bisi-Efeze 4:31.
Mpila yi lendi monekena ka yitâ bantu nsayi ko. Mu buku dia How Rude! Dr. Alex Packer têle: “Bantu batâka misamu mia mbi ntangu zazansoni, musamu wa mpasi wubâka mu ba wirikila.” Yandi vutulu tâ ti nzonzolo ya mbi “ka yibakisaka ko mu zonza na bunsungu, na mayela peleko na tiari tia mutima. Tala ti nzonzolo’aku ka yena ya mbote ko, mpota vulu tâka mpe ya bubzoba yena, mbanzulu zaku mpe mbo zisarila mu mpila yo.”
Bibila ditêle: “Na kani musamu wa bola ka wudukandi mu munwa’eno.”—Bisi-Efeze 4:29.
Nti lendi sa
Bâ na kani. Mu ngonda yimosi peleko tumingu, yêla mu lembo tâ mpota. Lendi landa mpila yi kwendela misamu bu kwe mia tsoneke mu tablo peleko mu calendrier. Kâ mu tatamana sarila ngolo, fweti bonga nzengolo zakaka. Mu tifwani:
Dioka nsaka zifulusaka mbanzulu zaku mu nzonzolo ya mbi. Bibila ditêle: “Ndiku za mbi, bifu bia mbote zibebesaka.” (1 Bisi-Korente 15:33, note) “Ndiku” zilendi bâ bantu, kâ mpe na nsaka—filme zi talaka, jeux video zi bulaka, na mizike mi wâka. Kenneth, mvula 17, têle: “Ka wena musamu wa mpasi ko mu lembo kipa nzonzolo ya mbi bu tuwâka mizike—mu bungu ti mia tuzololo.”
Moneka wa yela. Bantu bakaka mpota batâka mu bungu ti babanzaka ti mbo bamoneka ba kula. Diangana, ka buna ko. Bibila ditâka ti Bantu ba yela “lenda dia bakula [basarilaka] mu swasikisa mbote na mbi.” (Bahebre 5:14) Ka bavwezaka ndiatulu’awu ko mu “timonekesa” kwe bantu bakaka.
Diangana, nzonzolo ya mpota, mbanzulu (na mwela) yibebesaka mu mabanza ma mbi. Kâ mpota zazingi ze mu nza! Buku dia Cuss Control ditêle: “Ku yikandi zo. Sarila ngolo mu kuma nzonzolo ya mbi mu tizunga tiaku. Mbo bâ na mabanza ma mbote mu nge beni, mpe bantu bakaka mbo batomo ku hana buzitu.”
