Emonani lokola ete mwana na yo ya mbula motoba ayebi komipekisa ata moke te. Soki amoni eloko oyo alingi, alingaka kozwa yango mbala moko! Soki ayoki nkanda, na bantango mosusu atombokaka makasi. Ozali komituna boye: ‘Ezaleli yango ezali mabe te mpo azali mwana? Ekosila soki akoli to ezali nde ntango nateya ye ezaleli yango?’ *

Bato mingi lelo bazwaka lisusu ezaleli yango na valɛrɛ te. David Walsh, moto moko ya mayele, akomaki boye: “Na mimeseno na biso oyo etikaka nzela na makambo nyonso, bana mpe mikóló bayokaka ntango nyonso ndenge bato balobaka ete moto asengeli kosala nyonso oyo alingi. Ezala bato oyo balingaka kosalisa basusu bábongisa bomoi na bango ndenge balobelaka eksperiansi na bango, boyebi mpe batoli oyo bapesaka, ezala mpe baoyo bapesaka batoli ezangá ntina to ya mabe mpo na kobenda bato mbongo, balobaka ete tosengeli kosala oyo motema na biso elingi.” *

Koteya mwana komipekisa ntango azali naino moke ezali na ntina. Na ankɛtɛ moko oyo basalaki na boumeli ya ntango molai, bato ya mayele bapesaki etuluku moko ya bana ya mbula minei bɔmbɔ mokomoko mpe bayebisaki bango ete bakoki kolya yango mbala moko to kozela mwa moke mpe na nsima bakobakisela bango mosusu soki bamonisi motema molai. Nsima ya bambula, ntango balingaki kozwa diplome, bana oyo bamonisaki ezaleli ya komipekisa ntango bazalaki na mbula minei bazalaki komiyoka malamu, kofanda malamu na basusu mpe kolonga na kelasi koleka baninga na bango wana mosusu.

Koboya koteya mwana komipekisa ntango azali naino moke ekoki kobimisa mbuma mabe mpenza. Bato ya mayele bamoni ete makambo oyo bana bakutanaka na yango nde ekoki kosala ete ndenge oyo bɔɔngɔ na bango esalaka ebongwana. Doktɛrɛ Dan Kindlon, alobi boye: “Soki ozali kolekisa ndelo na makambo oyo osalelaka mwana, soki ozali koteya ye te ndenge ya kozela ngala na ye, kozela ntango eleka liboso azwa mbano moko boye to kotɛmɛla komekama, mbongwana oyo esalemaka na bɔɔngɔ ya mwana oyo esalaka ete moto azala na ezaleli boye to boye ekosalema te.” *

Zalá ndakisa. Yo moko omonisaka ezaleli ya komipekisa to mwana na yo amonaka nde ndenge osilikaka soki mituka ekangi nzela, moto mosusu aleki liboso na yo ntango bozali na molɔngɔ na magazini to ndenge okataka basusu maloba ntango bozali kosolola? Kindlon akomi boye: “Nzela mokuse ya kosalisa bana na biso bákolisa ezaleli ya komipekisa ezali ya komonisa yango biso moko.”​—Toli ya Biblia: Baroma 12:9.

Teyá mwana makama oyo ekoki kobima soki azangi ezaleli yango. Salisá mwana na yo na kotalela mbula na ye amona matomba oyo akozwa soki atɛmɛli bamposa na ye mpe likama oyo ekokómela ye soki atikeli yango nzela. Na ndakisa, soki mwana na yo asiliki mpo moto moko asali ye mabe, salisá ye akanisa naino mpe amituna boye: ‘Soki nazongisi mabe ekobongisa makambo to ekobebisa nde yango? Ezali na lolenge ya malamu koleka ya kosala na likambo yango; na ndakisa kotánga 1 tii na 10 tii ntango nkanda ekokita? Ekozala malamu kobwakisa likambo yango?’​—Toli ya Biblia: Bagalatia 6:7.

Pesáká ye longonya. Pesá mwana na yo longonya soki amonisi komipekisa. Monisá ye ete ekozala ntango nyonso pɛtɛɛ te kopekisa bamposa na ye kasi kosala bongo ezali elembo ya bolɛmbu te! Biblia elobi boye: “Moto oyo azali kopekisa elimo na ye te azali lokola engumba oyo babuki, oyo ezangi efelo.” (Masese 25:28) Kasi, “ye oyo ayokaka nkanda noki te azali malamu koleka moto ya nguya.”​—Masese 16:32.

Ndenge ya kosala. Bongisá lisano oyo bokosala moto na moto na ngala na ye, oyo bokoki kobenga yango “Okosala nini?” to “Okozwa ekateli ya malamu to ya mabe?” to lisano moko ya ndenge wana. Bólobela makambo oyo esalemaka mpe bókɔtisa yango na lisano oyo ekomonisa ndenge mokomoko akoki kosala na likambo yango mpe bópesa yango nkombo “malamu” to “mabe.” Luká makambo oyo bokosala: Soki olingi, salelá bana-popi, mayemi to mayele mosusu mpo bana básepela na lisano yango mpe bázwela yango mateya. Mposa na yo ezali ya kosalisa mwana na yo amona ete kozala na komipekisa ezali malamu koleka ezaleli ya kosilika.​—Toli ya Biblia: Masese 29:11.

Zalá motema molai. Biblia elobi ete “bozoba ekangami na motema ya mwana mobali.” (Masese 22:15) Na yango, kozela te ete mwana amonisa ezaleli ya komipekisa nokinoki. Buku moko (Teach Your Children Well) elobi boye: “Yango ezali likambo oyo esalemaka malɛmbɛmalɛmbɛ mpe matomba na yango emonanaka mokemoke, ekoki kosimba te mpe ekoki kosɛnga kobakisa lisusu milende.” Ata bongo, milende ezali na ntina. Buku yango ebakisi ete “mwana oyo azali na komipekisa akoki koboya drɔgɛ na mbula 12 mpe koboya kosangisa nzoto na mbula 14.”