Kauhanyo 2

Bibele—Buka Ye Zwa ku Mulimu

Bibele i shutana ni libuka ze ñwi kaufela ka linzila lifi?

Bibele i kona ku mi tusa cwañi ku tatulula matata a ka butu?

Mu kona ku sepelañi bupolofita bo bu ñozwi mwa Bibele?

1, 2. Bibele ki mpo ye nyangumuna ye zwa ku Mulimu ka linzila lifi?

KANA mwa hupula nako ye mu kile mwa fiwa mpo ye nde ki mulikani yo mutuna? Mwendi nto yeo ne i mi susuelize ni ku mi tabisa hahulu. Mane, mpo i mi taluseza se siñwi ka za mufani wa yona—kuli wa itebuha bulikani bwa mina. Kaniti mu lukela kuli ne mu fitisize buitumelo kwa mpo ye nde ya mulikan’a mina.

² Bibele ki mpo ye zwa ku Mulimu, ye lu kona ku itebuha hahulu. Buka ye ipitezi yeo i patulula lika ze lu sa koni ku fumana ko kuñwi. Ka mutala, i lu taluseza ka za pupo ya mahalimu mo ku na ni linaleli, ka za lifasi, ni bo munna ni musali ba pili. Mwa Bibele ku na ni likuka ze sepeha ze kona ku lu tusa ku tatulula matata ni lipilaelo za mwa bupilo. I talusa ka za m’o Mulimu a ka petela mulelo wa hae ni ku tahisa miinelo ye minde fa lifasi. Bibele ki mpo ye nyangumuna luli!

3. Ku fiwa kwa Bibele ku lu talusezañi ka za Jehova, mi ki kabakalañi taba yeo ha i li ye tabisa?

³ Bibele hape ki mpo ye tabisa kakuli i bonisa se siñwi ka za Jehova Mulimu, yena Mufani wa yona. Ku fa kwa hae buka ye  cwalo ku bonisa kuli u bata kuli lu mu zibe hande. Kaniti, Bibele ya kona ku mi tusa ku sutelela ku Jehova.

4. Ki lifi z’e mi komokisa ka za ku hatiswa kwa Bibele?

⁴ Haiba mu na ni Bibele, haki mina mu nosi ba ba na ni yona. Bibele i hatisizwe mwa lipuo ze fitelela 2,300, ibe mutumbi kamba likalulo za yona, mi kacwalo buñata bwa batu mwa lifasi kaufela ba na ni yona. Viki ni viki, Libibele ze fitelela 1 milioni li fiwanga batu! Libibele ze s’e hatisizwe, ibe mutumbi kamba likalulo za yona, s’e li ze ñata-ñata. Kaniti, ha ku na buka ye swana ni Bibele.

5. Bibele i “tahile ka Moya wa Mulimu” ka nzila ifi?

⁵ Hape, Bibele i “tahile ka Moya wa Mulimu.” (2 Timotea 3:16) Ka nzila ifi? Yona Bibele ka sibili i alaba kuli: “Batu ne ba bulela ka taelo ya Mulimu inze ba susumezwa ki Moya o Kenile.” (2 Pitrosi 1:21) Ka mutala: Mutu wa lipisinisi a kana a fa muñoli ku ñola liñolo. Mwa liñolo leo ku inzi mihupulo ni litaelo za mutu wa lipisinisi. Kacwalo liñolo ki la hae, isi la muñoli. Ka ku swana, mwa Bibele ku inzi litaba za Mulimu, isi za batu ba ne ba i ñozi. Kacwalo, Bibele mutumbi kaniti luli ki “Linzwi la Mulimu.”—1 Matesalonika 2:13.

 YA LUMELELANA MI I NEPAHEZI

6, 7. Ki kabakalañi ku lumelelana kwa litaba ze mwa Bibele ha ku li ko ku komokisa?

⁶ Bibele ne i ñozwi mwahal’a lilimo ze 1,600. Bañoli ba yona ne ba pilile ka linako ze shutana-shutana mi ne ba li ba lisimuluho ze ñata. Ba bañwi ne ba li balimi, mandui, ni balisana. Ba bañwi ne ba li bapolofita, baatuli, ni malena. Luka, muñoli wa ye ñwi ya Libuka za Evangeli, n’a li mualafi. Bañoli ba yona niha ne ba li ba lisimuluho ze shutana-shutana, Bibele ya lumelelana ku zwa kwa makalelo ku isa kwa mafelelezo. *

⁷ Buka ya pili ya mwa Bibele i lu taluseza mo ne a kalezi matata a batu. Buka ya mafelelezo i bonisa kuli lifasi kaufela li ka ba paradaisi, kamba simu. Litaba kaufela ze mwa Bibele li kopanyeleza lika ze ezahezi mwahal’a lilimo ze likiti-kiti ze felile mi ka nzila ye ñwi li ama ku petiwa kwa mulelo wa Mulimu. Ku lumelelana kwa litaba ze mwa Bibele kwa komokisa, kono seo ki sona se lu kona ku libelela ka za buka ye zwa ku Mulimu.

8. Mu fe mitala ye bonisa kuli Bibele i bulela ka ku nepahala mwa litaba za sayansi.

⁸ Ha ku taha ku za sayansi, Bibele i bulela ka ku nepahala. Mane i na ni litaba ze n’e si ka zibwa kale ka nako ye ne li ñozwi. Ka mutala, mwa buka ya Livitike ku na ni milao ye n’e filwe Maisilaele ba kwakale ya makete ni ye ama ku sa lumeleza batu ku kopana ni ba bañwi ha ba na ni butuku bo bu yambukela, mi ka nako yeo, macaba a n’a pila bukaufi n’a sa zibi se siñwi ka za litaba zeo. Ka nako ye ne ku na ni mihupulo ye fosahezi ka za pupeho ya lifasi, Bibele yona ne i bulezi kuli lifasi ne li bonahala inge sikwenda, kamba le li cica. (Isaya 40:22) Bibele ne i bulezi ka ku nepahala kuli lifasi ne li ‘pahekilwe fa nto ye siyo.’ (Jobo 26:7) Ki niti kuli Bibele haki buka ya za sayansi. Kono mwa litaba za sayansi, i bulela ka ku  nepahala. Kana ne lu si ke lwa libelela kuli buka ye zwa ku Mulimu i be cwalo?

9. (a) Bibele i bonisa ku ba buka ye sepeha ni ye nepahezi mwa litaba za kwakale ka linzila lifi? (b) Ku bulela niti kwa bañoli ba yona ku mi talusezañi ka za Bibele?

⁹ Mwa litaba za kwakale ni mona, Bibele i bulela ka ku nepahala mi ya sepeha. Litaba za yona ki ze nongile. Li kopanyeleza litaba, isi fela za batu, kono ni lisimuluho za bona. * Ka ku shutana ni baituti ba litaba za kwakale ba silifasi, bao hañata ba sa bulelangi bufokoli bwa sicaba sa habo bona, bañoli ba Bibele ne ba bulela niti, mi mane ne ba ñolanga za bufokoli bwa bona beñi ni bwa sicaba sa bona. Ka mutala, mwa buka ya Numere mwa Bibele, muñoli wa yona Mushe u itumelela mafosisa a hae a matuna a n’a fezwi koto ye tuna. (Numere 20:2-12) Ku bulela niti ko ku cwalo haki hañata ku bonahalanga mwa litaba ze ñwi za kwakale, kono kwa bonahala mwa Bibele kakuli ki buka ye zwa ku Mulimu.

BUKA YE BONISA BUTALI

10. Ki kabakalañi ha ku sa komokisi kuli Bibele ki buka ye nde?

¹⁰ Bakeñisa kuli Bibele i ñozwi ka ketelelo ya moya wa Mulimu, i “na ni tuso kwa ku luta, ni ku kolisa, ni ku nyaza.” (2 Timotea 3:16) Ee, Bibele ki buka ye nde luli. I bonisa ku ba ni kutwisiso ye tuna ya batu. Mi seo ha si komokisi kakuli Muñoli wa yona, yena Jehova Mulimu, ki yena Mubupi! Wa utwisisa munahano ni maikuto a luna ku fita mo lu utwisiseza luna. Hape Jehova wa ziba ze lu tokwa kuli lu be ni tabo. Hape u ziba lika ze lu tokwa ku ambuka.

11, 12. (a) Jesu n’a ambozi fa litaba mañi mwa Ngambolo ya hae ya fa Lilundu? (b) Ki litaba mañi ze ñwi ze sebeza ze bulelwa mwa Bibele, mi ki kabakalañi likelezo za yona ha li li ze sebeza ka linako kaufela?

¹¹ Mu nge mutala wa ngambolo ya Jesu ye bizwa Ngambolo ya fa Lilundu, ye ñozwi kwa Mateu likauhanyo 5 ku isa 7.  Mwa ngambolo yeo ye luta ka bukwala bo butuna ka ku fitisisa, Jesu n’a bulezi ka za litaba li sikai, ku kopanyeleza cwalo ni mwa ku fumanela tabo ya luli, mwa ku tatululela lifapahano, mwa ku lapelela, ni mwa ku bela ni mubonelo o swanela wa bufumu. Manzwi a Jesu a na ni m’ata mi a sa sebeza kacenu sina mwa n’a sebeleza ha n’a bulezi.

¹² Likuka ze ñwi za mwa Bibele li ama bupilo bwa mwa lubasi, mwa ku sebeleza, ni mwa ku ezezana ni ba bañwi. Likuka  za mwa Bibele li sebeza kwa batu kaufela, mi likelezo za yona kamita ki ze tusa. Butali bo bu mwa Bibele bu taluswa ka bukuswani ki manzwi a Mulimu ka mupolofita Isaya a li: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ni ku luta se si ku swanela.”—Isaya 48:17.

BUKA YA BUPOLOFITA

13. Jehova n’a etelezi mupolofita Isaya ka moya ku ñola litaba mañi ka za Babilona?

¹³ Mwa Bibele ku na ni bupolofita bo buñata, mi buñata bwa bona se bu talelelizwe. Ki wo mutala. Ka mupolofita Isaya, ya n’a pilile mwa lilimo za ma-700 B.C.E., Jehova n’a bulezi cimo kuli muleneñi wa Babilona ne u ka sinyiwa. (Isaya 13:19; 14:22, 23) Litaba kaufela ne li filwe ka butungi, ili ku bonisa kuli seo ne si ka ezahala cwañi luli. Limpi ze n’e ka u taseza ne li ka omisa nuka ya mwa Babilona ni ku kena mwa munzi ku si na ndwa. Mi mane hape bupolofita bwa Isaya ne bu bonisize kuli mulena ya n’a ka tula Babilona ne i ka ba Sirusi.—Isaya 44:27–45:2.

14, 15. Litaba ze ñwi za bupolofita bwa Isaya ka za Babilona ne li talelelizwe cwañi?

¹⁴ Lilimo ze bat’o eza 200 hasamulaho, ili busihu bwa la October 5/6, 539 B.C.E., mpi ya to toma mafulo bukaufi ni Babilona. Muzamaisi wa yona ne li mañi? Ne li Sirusi, mulena wa Peresia. Kacwalo, nzila ne i lukisizwe ya kuli bupolofita bo bu makaza bu talelezwe. Kono kana mpi ya Sirusi ne i ka kena mwa Babilona ku si na ndwa, ka mo ne ku polofitezwi?

¹⁵ Busihu b’o, Mababilona ne ba eza mukiti mi ne ba ikutwa kuli ne ba li mwa silelezo ya mamota a bona a matuna. Kono Sirusi ka butali a fapula mezi a nuka ye n’e buba fahal’a munzi. Ku si ka fita nako, mezi na s’a li a manyinyani mi batu ba hae ne ba kona ku sila fa lilaho la nuka ni ku yo fita kwa mamota a munzi. Kono mpi ya Sirusi ne i ka kena cwañi mwa munzi? Ka libaka le liñwi, busihu b’o, likwalo za munzi ne li si ka kwaliwa!

16. (a) Isaya n’a polofitileñi ka za ze n’e ka ezahala ku Babilona kwa mafelelezo? (b) Bupolofita bwa Isaya ka za ku ba matota kwa Babilona ne bu talelelizwe cwañi?

 ¹⁶ Ne ku polofitilwe ka za Babilona kuli: “Ha u sa na ku zuswa ni kamuta; batu ha ba sa na ku yaha mwateñi, ku zwa kwa lusika lo luñwi ku isa ku lo luñwi, ku ya ku ile. Maarabe ha ba sa na ku toma litende za bona mwa teñi, nihaiba balisana ku olosa mitapi ya bona.” (Isaya 13:20) Bupolofita b’o ne bu si ka bonisa fela kuli munzi ne u ka wa. Ne bu bonisize hape kuli Babilona ne i ka ba matota ku ya ku ile. Bupaki bwa kuli manzwi ao a talelelizwe bwa bonahala. Matota fo ne ku banga Babilona wa kwakale, ili likilomita ze bat’o eza 80 mboela wa Baghdad, mwa Iraq, a bonisa kuli manzwi a n’a bulezi Jehova ka Isaya a talelelizwe, a’ li: ‘Ni ka i fiyela [Babilona] ka lufiyelo lwa ku sinya.’—Isaya 14:22, 23. *

17. Talelezo ya bupolofita bwa Bibele i tiisa cwañi tumelo?

¹⁷ Ku nahana ka za kuli Bibele ki buka ya bupolofita bo bu sepeha kwa tiisa tumelo, nji cwañi? Kaniti, haiba Jehova  Mulimu kwamulaho n’a talelelize lisepiso za hae, lu na ni mabaka a tiile a ku sepa kuli u ka taleleza ni sepiso ya hae ka za paradaisi fa lifasi. (Numere 23:19) Luli, lu na ni “sepo ya bupilo bo bu sa feli, bo bu sepisizwe ki Mulimu ya sa koni ku puma, pili, lifasi li si ka ezwa kale.”—Tite 1:2. *

“LINZWI LA MULIMU KI LE LI PILA”

18. Muapositola Paulusi wa Sikreste u bulela manzwi mañi a m’ata ka za “Linzwi la Mulimu”?

¹⁸ Ka ku ya ka ze se lu buhisani mwa kauhanyo ye, kwa bonahala hande kuli Bibele kaniti ki buka ye ipitezi. Niteñi, butokwa bwa yona ha bu feleli fela fa ku lumelelana kwa litaba za yona, ku nepahala kwa yona mwa litaba za sayansi ni ze ezahezi, butali bwa yona, ni ku sepeha kwa bupolofita. Muapositola  Paulusi wa Sikreste n’a ñozi kuli: “Linzwi la Mulimu ki le li pila, mi li na ni mata; kwa buhali li fita lilumo le li lozizwe kafa ni kafa, mi li punya ku y’o fita kwa makauhanelo a moya ni pilu, ni kwa makopanelo a masapo, ni kwa mooko; mi li na ni bubebe mwa ku atula maikuto ni mihupulo ya mwa pilu.”—Maheberu 4:12.

19, 20. (a) Bibele i kona ku mi tusa cwañi ku itekula? (b) Mu kona ku bonisa cwañi kuli mwa itebuha mpo ya Mulimu ye ipitezi, yona Bibele?

¹⁹ Ku bala “Linzwi” la Mulimu, lona lushango lwa hae mwa Bibele, ku kona ku cinca bupilo bwa luna. Ku kona ku lu tusa ku itekula hande ku fita mo ne lu ezezanga kwamulaho. Lu kana lwa li lwa lata Mulimu, kono ze lu eza ka za lituto ze mwa Bibele, lona Linzwi la hae le li ñozwi ka ketelelo ya moya, li ka bonisa mihupulo ya luna luli, mane nihaiba yona mihupulo luli ya mwa pilu.

²⁰ Bibele kaniti ki buka ye zwa ku Mulimu. Ki buka ye lukela ku baliwa, ku itutiwa, ni ku latiwa hahulu. Mu bonise kuli mwa itebuha mpo ye zwa ku Mulimu yeo ka ku zwelapili ku bala litaba ze ku yona. Ha mu nze mu eza cwalo, mu ka utwisisa hande hahulu zeo Mulimu a lelezi batu. Mwa kauhanyo ye tatama ku ka buhisanwa za kuli mulelo w’o ki ufi ni mo u ka petelwa.

[Litaluso za kwatasi]

ZE I LUTA BIBELE

▪ Bibele i ñozwi ka ketelelo ya moya wa Mulimu mi kacwalo ze i bulela ki ze nepahezi mi za sepeha.—2 Timotea 3:16.

▪ Litaba ze mwa Linzwi la Mulimu za tusa mwa bupilo bwa ka zazi.—Isaya 48:17.

▪ Lisepiso za Mulimu ze mwa Bibele li ka talelezwa luli.—Numere 23:19.

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 19]

Bibele ya “New World Translation of the Holy Scriptures” i fumaneha mwa lipuo ze ñata

[Maswaniso a fa likepe 22]

Isaya muñoli wa Bibele n’a polofitile ka za ku wa kwa Babilona

[Siswaniso se si fa likepe 25]

Matota a Babilona