1, 2. (a) Maria naalumelisizwe ka nzila ifi yanaasika lumeliswa kale ka yona? (b) Ki katulo mañi yanaatokwa kueza Maria mi neicincize cwañi bupilo bwahae?

MARIA naakomokile habona muenyi yato kena mwa ndu yahae. Muenyi yo naasika buza ka za bo ndatahe kamba bo mahe Maria. Naatile kuto bona yena kasibili! Maria naaikolwisa hande kuli muenyi yo nasazwi kwa Nazareta. Mwa tolopo yenyinyani yanapila kuyona, bazwahule nebakona kulemuseha ka bunolo. Muenyi yo yena naaipitezi. Naalumelisize Maria ka nzila yanaasika lumeliswa kale ka yona, ka kubulela kuli: ‘Lumela, wena yashemubilwe hahulu, Jehova uinzi ni wena.’—Mubale Luka 1:26-28.

² Ki mona moikalela Bibele cwalo kulutaluseza ka za Maria, mwanaa Heli, wa mwa tolopo ya Nazareta mwa Galilea. Likande la mwa Bibele lelibulela za Maria likala ka kubulela za nako muta Maria naatokwa kueza keto yabutokwa hahulu. Naali mwa libato kuli anyalwe ku Josefa wa mubeti—muuna yasika fuma kono ili yanani tumelo. Kacwalo kubonahala kuli Maria naasanahanangi za kuba ni lika lika zeñata mwa bupilo, kono kuli naakasebeza sina mutusi wa Josefa, ni kuba ni lubasi hamoho ni yena. Kono ka sipundumukela, Maria ato potelwa ki muenyi yanaamutiselize musebezi ozwa ku Mulimu wahae, ili buikalabelo bone bukacinca bupilo bwahae.

3, 4. Kuli lukone kuziba hande Maria, ki lika mañi zelusa swaneli kuisa pilu kuzona, mi luswanela kuisa pilu yaluna kwa nto mañi?

³ Batu babañata bakomokiswa ki taba yakuli Bibele hailutalusezi zeñata ka za Maria. Ibulela litaba zenyinyani ka za simuluho yahae, mi ilubulelela zenyinyani ka za butu bwahae, mi haitalusi ni hanyinyani ka za ponahalo yahae. Nihakulicwalo, zeibulela Bibele ka zahae lilutusa kuutwisisa luli mwanaainezi.

⁴ Kuli lukone kuziba hande Maria, lutokwa kuituta zeñata kufita kulumela feela litaba zeñata ili zeo bulapeli bobuñata buluta balateleli babona ka zahae. Cwale lusike lwaisa pilu ku zebabulela batu babañata babalika kutalusa mwainezi. Mi hape lusike lwaisa pilu kwa lituto za bulapeli ze pahamisa musali yaikokobeza yo kuli  ki “Mahe Mulimu” ni kuli ki “Mulena wa Musali wa Lihalimu.” Kono luise pilu ku zeipatulula Bibele ka za musali yo. Ilutusa kuutwisisa tumelo yahae ni molukona kulikanyiseza tumelo yeo.

5. (a) Lukona kuitutañi ku Maria ka mwanaalabezi Gabriele haamulumelisa? (b) Ki tuto ifi yabutokwa yelukona kuituta ku Maria?

⁵ Muenyi wa Maria nesi mutu-tu feela. Neli lingeloi lelibizwa Gabriele. Lingeloi leo hane libulelezi Maria kuli, ‘wena yashemubilwe hahulu,’ Maria ‘aziyeleha hahulu’ kabakala manzwi ao mi akala kunahanisisa mulumelisezo wo, wanaasika lumeliswa kale ka ona. (Luka 1:29) Naashemubilwe hahulu ki mañi? Maria naasalibeleli kushemubiwa hahulu ki batu. Kono lingeloi nelibulela za kushemubiwa ki Jehova Mulimu. Nihaike kuli Maria naatokwa kushemubiwa ki Mulimu, naasika nahana ka buikuhumuso kuli ushemubilwe kale ki yena. Mutala wa Maria ululuta kuli luswanela kulika kataata kuli lushemubiwe ki Mulimu ni kuli haluswaneli kunahana ka buikuhumuso kuli lushemubilwe kale. Mulimu uhanyeza babaikankabeka, kono ulata ni kutusa babaishuwa ni kuikokobeza.—Jak. 4:6.

6. Ki tohonolo ifi yeipitezi yanaafilwe Maria ki lingeloi?

⁶ Maria naatokwa kuba ni buikokobezo bobucwalo kakuli lingeloi neli mutiselize tohonolo yeipitezi hahulu. Neli mutaluselize kuli naakapepa mwana yanakaba wabutokwa hahulu kufita batu kaufela. Gabriele naaize: ‘Jehova Mulimu uka mufa lubona lwa Davida ndatahe, mi ukabusa sina Mulena fahalimwaa ba ndu ya Jakobo kuya kuile, mi Mubuso wahae hauna kufela.’ (Luka 1:32, 33) Kaniti, Maria naaziba sepiso ya Mulimu yanaafile Davida lilimo zefitelela 1,000 kwamulaho—ili sepiso yakuli yomuñwi kwa bana bahae ukabusa kuya kuile. (2 Sam. 7:12, 13) Kacwalo mwanaa Maria naakaba Mesia, yanaalibelezwi ki batu ba Mulimu ka lilimo-limo!

7. (a) Puzo ya Maria neipatuluziñi ka zahae? (b) Babanca kacenu bakona kuitutañi ku Maria?

⁷ Mi mane lingeloi neli mubuelelezi kuli mwanaa hae ‘ukabizwa Mwanaa Yapahami ka Kufitisisa.’ Mutu naakakona cwañi kupepa Mwanaa Mulimu? Nekuka konahala cwañi kuli Maria apepe mwana? Naabelelizwe ki Josefa kono naasika nyalwa kale ki yena. Maria naabuzize puzo yeo ka kusapata-pata, ali: ‘Kukona kuba  cwañi cwalo, hailifo hanisika ziba kale muuna?’ (Luka 1:34) Mulemuhe kuli Maria naabulezi za bwalyanjo bwahae asaswabi nihaiba hanyinyani. Ku yena, kuipuluka neli kwabutokwa hahulu. Kacenu, babanca babañata baakufelanga kueza somano mi basheununanga balikani babona babasali balyanjo. Lifasi licincize luli. Kono Jehova yena hasika cinca. (Mala. 3:6) Sina mwa miteñi ya Maria, Jehova uunga batu babalatelela likuka zahae kuli ki babutokwa.—Mubale Maheberu 13:4.

8. Maria naakakona cwañi kupepa mwana yapetehile, hailifo yena naasika petahala?

⁸ Nihaike kuli Maria neli mutangaa Mulimu yasepahala, neli mutu yasika petahala. Cwale naakakona cwañi kupepa mwana yapetehile, yena Mwanaa Mulimu? Gabriele naatalusize kuli: ‘Moya okenile ukataha kuwena, mi maata a Yapahami ka Kufitisisa aka kuukama. Ka lona libaka leo hape yakapepwa ukabizwa Yakenile, Mwanaa Mulimu.’ (Luka 1:35) Kukena kutalusa “kusasilafala,” “kutweka.” Hañata bana bahozanga sibi kwa bashemi babona. Kono mwa muinelo wo, Jehova naakaeza makazo yeipitezi luli. Naakashimbululela bupilo bwa Mwanaa hae kubuzwisa kwalihalimu ni kubukenya mwamba ya Maria mi naakaitusisa maata ahae asebeza, ona moya okenile, ‘kuukama’ Maria, ili kusileleza mwana kwa sibi sifi kamba sifi. Kana Maria naakozwi sepiso ya lingeloi? Naalabile cwañi?

9. (a) Ki kabakalañi bahanyezi habafosa ka kukakanya likande lelibulela za Maria? (b) Gabriele naatiisize cwañi tumelo ya Maria?

⁹ Bahanyezi ni baluti balituto za bulapeli bwa buhata, bapalelwa kukolwa kuli mwalyanjo naakakona kupepa. Kusina taba ni lituto zebaitutile, bapalelwa kuutwisisa taba ya niti yesakatazi kuiutwisisa. Gabriele naaize: ‘Ku Mulimu hakuna linzwi lelika pala kutalelezwa.’ (Luka 1:37) Maria naalumezi manzwi a Gabriele kuli ki a niti, kakuli naanani tumelo yetuna. Kono naasikaba feela ni tumelo asina bupaki. Ka kuswana ni batu babanahanisisanga fa lika, Maria ni yena naatokwa bupaki bonebuka mutusa kuba ni tumelo. Gabriele naaitukiselize kumufa bupaki bobuekezehile. Naamubulelezi za Elizabeta, mwanahabo yena yanasaahulile, ili yanaazibahala kuli ki musali wa muumba. Mulimu naaezize makazo ya kuli musali yo aitwale!

10. Nihaike kuli neli tohonolo kupepa Mwanaa Mulimu, ki kabakalañi muinelo wo hane usi obunolo ku Maria?

¹⁰ Cwale Maria naakaezañi? Naafilwe musebezi mi naanani bupaki bwa kuli Mulimu naakapeta lika kaufela zanaa mubulelezi Gabriele. Nihaike kuli neli tohonolo kupepa Mwanaa Mulimu, muinelo  wo nesi obunolo ku Maria. Sapili, naanani kunyakisisa za libato lahae ni Josefa. Kana Josefa naaka munyala hanaaka ziba kuli uitwezi? Sabubeli, musebezi wanafilwe kasibili neubonahala kuba buikalabelo bobusabisa. Naanani kulwala bupilo bwa butokwa ka kufitisisa kwa libupiwa kaufela za Mulimu—Mwanaa hae yalatwa! Naanani kumubabalela inzaa sali mbututu ni kumusileleza mwa lifasi lelimaswe. Bo neli buikalabelo butuna luli!

11, 12. (a) Batanga ba Mulimu babatiile ni babasepahala nebaezanga cwañi fokuñwi habafiwa misebezi yetaata yezwa ku Mulimu? (b) Maria naapatuluziñi ka zahae hanaalaba Gabriele?

¹¹ Bibele ibonisa kuli nihaiba batanga ba Mulimu babatiile, babasepahala, fokuñwi nebazina-zinanga hane bafiwa misebezi ki Mulimu. Mushe naahanile kuba mubuleli wa Mulimu bakeñisa kuli naasakoni kubulela ka bukwala. (Ex. 4:10) Jeremia naahanile musebezi wanaamufile Mulimu ka kubulela kuli naasali “mwanana.” (Jer. 1:6) Mi Jonasi naamatile musebezi wanaafilwe! (Jona. 1:3) Maria yena naakaeza cwañi?

¹² Ni la kacenu le, batu babañata baziba kuli naaikokobeza ni kuli naaipeya kuutwa. Naaize ku Gabriele: ‘Hakubone! Na ni mutangaa Jehova! Hakuezahale ku na kulikana ni moubulelezi.’ (Luka 1:38) Mutanga neli mutu wa kwatasi hahulu; bupilo bwahae nebuli mwa mazoho a mulenaa hae. Ki mona mwanaa ikutwezi Maria cwalo ku Mulenaa hae Jehova. Naaziba kuli naasilelezwa ki yena, ni kuli ubabalela babasepahala ku yena, mi naaka mufuyaula hanaanze aeza musebezi otaata wo ka mwanaakonela kaufela.—Samu 31:23.

13. Haiba lubona kuli kueza zalukupa Jehova kutaata kamba kuli hakukonahali, mutala wa Maria ukona kulutusa cwañi?

¹³ Fokuñwi Mulimu ulukupanga kueza lika zelubona luna kuli litaata kamba kuli halikonahali. Kono mwa Linzwi lahae ulufa mabaka akolwisa halukona kumusepa ka kutala, sina mwanaaezelize Maria. (Liprov. 3:5, 6) Kana ni luna lukasepa Jehova? Haiba lueza cwalo, uka lufuyaula, ili kulutusa kuba ni mabaka a kuba ni tumelo yetiile ku yena.

14, 15. (a) Jehova naafuyauzi cwañi Maria hanaapotezi Elizabeta ni Zakaria? (b) Manzwi a Maria afumaneha kwa Luka 1:46-55 apatululañi ka zahae?

¹⁴ Manzwi a Gabriele ka za Elizabeta neli abutokwa hahulu ku Maria. Kwa basali kaufela mwa lifasi, ki mañi yanaakona kuutwisisa  hande muinelo wanaali ku ona? Maria aakufela kwa naha ya malundu ya Juda, ili musipili one ukona kuzamaiwa mazazi amalaalu kamba amane. Maria hakena mwa ndu ya Elizabeta ni muprisita Zakaria, Jehova amufuyaula ka kumufa bupaki bobuñwi bone butiisize tumelo yahae. Elizabeta autwa tumeliso ya Maria mi honafo feela autwa mbututu mwamba yahae inze itula ka tabo. Atala moya okenile mi abulelela Maria kuli “ki mahe Mulenaa ka.” Mulimu naapatululezi Elizabeta kuli mwanaa Maria naakaba Mulenaa hae, yena Mesia. Hape ka susumezo ya moya ababaza Maria kabakala kuipeya kuutwa kwahae, ali: ‘Kuwabelwe musali yalumezi.’ (Luka 1:39-45) Kaniti, lika kaufela zanaasepisize Jehova ku Maria nelika talelezwa!

 ¹⁵ Maria ni yena cwale abulela. Manzwi ahae abulukilwe ka tokomelo mwa Linzwi la Mulimu. (Mubale Luka 1:46-55.) Manzwi a Maria ao ki ona amatelele ka kufitisisa kwa manzwi ahae añozwi mwa Bibele, mi apatulula zeñata ka zahae. Manzwi ahae abonisa buitumelo bwahae ku Jehova ka kumufuyaula kuli abe ni tohonolo ya kuba mahe Mesia. Abonisa butuna bwa tumelo yahae ka kubulela kuli Jehova ukokobeza babaikankabeka ni babamaata ni kutusa babaikokobeza ni babotana babazwelapili kumusebeleza. Hape manzwi ao abonisa butuna bwa zibo yahae. Kubonahala kuli naabulezi litaba zefitelela 20 ze mwa Mañolo A Siheberu! *

16, 17. (a) Maria ni mwanaa hae nebabonisize cwañi moya oluswanela kulikanyisa? (b) Musipili wa Maria wa kupotela Elizabeta uluhupulisa mbuyoti mañi?

¹⁶ Kaniti, Maria naanahanisisanga Linzwi la Mulimu ka butungi. Nihakulicwalo, naikokobelize, mi atuhelela Mañolo kuli abulele mwa sibaka sakuipulelela feela zahae. Mwana yanaasweli kuhula mwa mba yahae ni yena zazi leliñwi naakabonisa moya oswana, ka kubulela kuli: ‘Litaba zeniluta, hasi litaba zaka, kono ki za yena yanilumile.’ (Joa. 7:16) Lutokwa kuipuza kuli: ‘Kana naabonisa likute kwa Linzwi la Mulimu? Kamba kana nilata mihupulo yaka ni lituto zaka?’ Mubonelo wa Maria neli olukile.

¹⁷ Maria nainzi ni Elizabeta ka likweli zetaalu mi kusina kukakanya nebasweli kususuezana. (Luka 1:56) Likande lelitabisa la mwa Bibele lelibulela za kupota kwa Maria leo liluhupulisa kuli kuba ni mulikani ki mbuyoti. Haiba lubata balikani babalata Mulimu waluna luli, yena Jehova, fohe bulikani bwaluna ni yena bukatiya mi lukasutelela bukaufi ni yena. (Liprov. 13:20) Kwa mafelelezo, nako yakuli Maria akutele habo yena yafita. Josefa naakabulelañi hanaka ziba za muinelo wa Maria?

18. Maria naabuleleziñi Josefa, mi Josefa naalabile cwañi?

¹⁸ Maria naasika litela kuli mulwalo wahae ubonahale. Kaniti, naaikambotile ni Josefa. Pili asika ambola kale ni Josefa, mwendi naanahanile ka za mwanaaka alabela muuna yo yalukile, yasaba Mulimu hanaaka mubulelela taba yeo. Nihakulicwalo, aatumela muuna yo mi amubulelela lika kaufela zeneezahalile ku yena. Josefa naaziyelehile luli. Naabata kukolwa zanaabulela musizana yanaalata yo, kono nekubonahala inge kuli naasasepahali ku yena. Bibele haibuleli zanaanahana kamba mwanaanyakisiselize taba yeo. Kono ibulela kuli naalelile kumuleleka, kakuli ka nako yeo, kubeeleza mutu nekuswana feela inge linyalo. Nihakulicwalo, naasalati  kumuswabisisa kwa nyangela ni kumusinya libizo, kacwalo alela kumuleleka kwatuko. (Mat. 1:18, 19) Kubonahala kuli Maria naatomohile pilu habona muuna yamusa yo inzaa ziyelehile. Naasika nyaza Josefa kabakala kuli naasika lumela zanaa mubulelezi.

19. Jehova naatusize cwañi Josefa kueza nto yelukile?

¹⁹ Jehova naatusize Josefa kueza nto yelukile. Lingeloi la Mulimu nelibulelezi Josefa mwa tolo kuli mulwalo wa Maria utile ka makazo. Nto yeo iswanela kuba yeneimuluzi Josefa. Josefa cwale aeza sina mwanaaezelize Maria kwa makalelo—aeza zanaabata Jehova kuli alieze. Anyala Maria, mi aitukiseza kulwala buikalabelo bobutuna bwa kubabalela Mwanaa Jehova.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Batu babanyalani ni babahupula kukena mwa linyalo bakona kuitutañi ku Maria ni Josefa?

²⁰ Batu babanyezi ni bababata kukena mwa linyalo baswanela kuituta tuto kwa mutala wa Josefa ni Maria bane bapilile lilimo ze 2,000 kwamulaho. Josefa hanaanzaa bona musalaa hae inzaa peta buikalabelo bwakubabalela mwana, mwendi naatabile hahulu kuli lingeloi la Jehova neli mutusize. Josefa naaboni butokwa bwa kuitinga ku Jehova haeza liketo zetuna. (Samu 37:5; Liprov. 18:13) Kaniti, Josefa ka kuba toho ya lubasi, naazwezipili kuba ni tokomelo ni sishemo haeza liketo.

²¹ Ki sika mañi hape selukona kuituta kwa buitomboli bwa Maria bwa kunyalwa ku Josefa niha naasamukolwi? Nihaike kuli kwa makalelo nekuli taata kuli Josefa autwisise zanaa mubulelela Maria, Maria naazwezipili kulibelela kuli Josefa aeze keto, bakeñisa kuli ki yena yanaakaba toho ya lubasi. Kaniti, naaboni butokwa bwa kuba ni pilu-telele, mi yeo ki tuto yende kwa basali ba Sikreste kacenu. Hape likezahalo zeo nelilutile Maria ni Josefa butokwa bwa kuikambotanga ka kusepahala ni ka kulukuluha.—Mubale Liproverbia 15:22.

22. Ki ufi mutomo wa linyalo la Josefa ni Maria, mi ki nto mañi yene batokwa kueza?

²² Kaniti, linyalo la Josefa ni Maria nelikalezi fa mutomo omunde. Kaufelaa bona nebalata Jehova Mulimu mi nebalata kumutabisa sina bashemi babande babatokomela bana babona. Ki niti kuli kunani limbuyoti zeñata zene balibelezi, kono hape nebanani kutalimana ni matata amatuna. Nebanani kuuta Jesu, yanaaka hula kuba mutu yomutuna ka kufitisisa mwa lifasi kaufela.