Sipulumuki se si Bizwa Painted Lady—Ku Patululwa kwa Kunutu

BASHALIMELI ba mwa Yurope ka nako ye telele se ba ikozi ku buha lipulumuki za mibala-bala ze bizwa painted lady (ze bizwa ka sayansi kuli Vanessa cardui) mi ne ba sa zibi ze ezahalanga ku zona kwa mafelelezo a mbumbi. Kana za felanga ku shwa ku sa kala feela ku bata? Lipatisiso za cwanoñu fa li patuluzi taba ye ñwi ye ipitezi. Lipulumuki ze, li tamanga musipili wa ka silimo wa ku zwa kwa mutulo wa Yurope ku ya kwa Africa.

Babatisisi ba kopanyize litaba ze ñata ze fumanwi ka lipangaliko ze ipitezi ni litaba ze bihilwe ki baitateli ba ba pila mwa Yurope ba ba iponezi lipulumuki zeo. Ze fumanwi li patuluzi kuli kwa mafelelezo a mbumbi, lipulumuki ze eza bolule-lule li tutanga ku zwa kwa mboela, mi hañata li fufanga mwahalimu ili limita ze 500 ku zwa fafasi, kabakaleo hañata ha li bonwangi ki batu. Lipulumuki li libelelanga moya o fuka hande, ili wo li tusanga ku fufa ka avareji ya lubilo lo lu eza likilomita ze 45 ka hola, mwa musipili wa zona wa ku liba kwa Africa. Musipili wa zona wa ka silimo wa ku tuta ki wa butelele bo bu eza likilomita ze 15,000 ili o kalelanga kwa mutulo, kwa makalelo a Arctic mi u yo felelanga kwahule-hule ili kwa mboela wa West Africa. Musipili o li tamanga lipulumuki ze, u bato minahana habeli musipili wo li tamanga lipulumuki za kwa North America ze bizwa kuli North American monarch butterfly. Ku tandanga nako ye telele hahulu kuli lipulumuki zeo li zamaye musipili wa zona wa ku ya kwa Africa ni ku kuta hape kwa Yurope.

Caziba ya bizwa Jane Hill wa kwa University of York, mwa England, u talusa kuli: “Lipulumuki li zwelangapili ku zwala ni ku zwelapili mwa musipili wa zona.” Ka silimo ni silimo, kaufelaa zona za tutanga ku zwa kwa mutulo wa Yurope ku ya kwa Africa ni ku kuta hape kwa Yurope.

Yo muhulu wa babatisisi ba lipulumuki kwa sibaka ko ba buluka lipulumuki ya bizwa Richard Fox, u bulela kuli: “Libupiwa ze nyinyani-nyinyani ze, za buima bo bu sa kwani gramu iliñwi, ili za booko bo bu likana ni toho ya pini ni ze si na kolo ya ku ituta kwa lipulumuki za bashemi ze ziba lika ze ñata, li tamanga musipili o mutelele wa ku liba linaha.” Bo Fox ba ekeza ku bulela kuli: “Kwamulaho, batu ne ba nahananga kuli likokwani ze, ne li kashiwanga feela ki moya ku fitela li yo bulaiwa ki moya o bata wa kwa Britain, li si na sepo ya kuli lika li ka cinca kwapili kwa bana ba zona.” Niteñi patisiso ye “i bonisize kuli lipulumuki ze, li tamanga musipili o ipitezi hahulu.”

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 14]

© Bernd Zoller/age fotostock

[Caption on page 14]

Arctic Circle

YUROPE

AFRICA