LIMELA lianyanga mezi ni liseli la lizazi kuli lipange lico, mi mukwa wo ubizwa fotosinsesisi (photosynthesis). Lipatisiso zene ezizwe kwa limela zeñwi libonisa kuli, limela linani buikoneli bobuñwi hape bwa kuitusisa hanyinyani-hanyinyani lico zeo ka nako ya busihu.

Munyakisise taba ye: Ka nako ya musihali, limela lifetulanga moya wa kaboni-dayokisaidi (carbon dioxide) olianyanga mwa mbyumbyulu ni kupanga fateñi lico zazona. Ka nako ya busihu, limela liitusisanga lico zene lipangile ka nako ya musihali ilikuli lisike za shwa ni kuli lizwelepili kubeya miselo ni kuhula. Kwandaa zeo, limela liitusisanga lico zelibulukanga zeo ka mukwa oswanela isiñi ka kuakufa hahulu kamba kabunya hahulu ilikuli kube ni 5 pesenti ya lico zeñwi zekasiyala pili lisika kalisa kale kupanga lico zeñwi mwa lizazi lelitatama.

Lipatisiso zeo, neliezizwe kwa limela za mufuta omuñwi wa masitete zebizwa ka sayansi kuli Arabidopsis thaliana. Babatisisi nebafumani kuli limela zeo liitusisanga hande lico zazona ka kuya ka fo bukuma busihu, ibe kuli butanda lihola ze 8, ze 12, kamba ze 16 pili lizazi lisika pazula kale. Kubonahala kuli limela zeo liitusisanga lico zazona kulikana ni fo ikuma nako yesiyezi pili lizazi lisika pazula kale.

Limela lizibanga cwañi mwa kuitusiseza lico zelibulukile? Lipimanga cwañi nako yakuitusisa lico zazona? Mi ki nto mañi yelikonisanga kuziba mwa kuitusizeza lico zeo ka nako yeswanela? Kueza lipatisiso zeñwi, kwakona kulutusa kufumuna likalabo kwa lipuzo zeo.

Mubona cwañi? Kana buikoneli bwa limela bwa kuipangela lico, nebuitahezi feela ka kuipilaula? Kamba kana nebuezizwe ki Mubupi?