Bo Paul: Mwa November ka 1985, neluya kwa naha ya Liberia, kwa wiko wa Africa, kone luyo sebeleza lwapili sina balumiwa. Nelutabile hahulu! Fulai yene lukwezi yalula hanyinyani mwa Senegal. Bo Anne babulela kuli, “Hamulaho feela wa hora iliñwi lukaba mwa Liberia!” Cwale lwautwa zibiso yeli: “Batu kaufela babaya kwa Liberia batuluke mwa fulai ye. Fulai yaluna haikoni kuyo lula bakeñisa kuli batu babañwi bakwenuhezi muuso.” Lwaina ni balumiwa babañwi mwa Senegal ka mazazi alushumi, mi neluutwile makande a kuli batu babañata mwa Liberia nebasweli kubulaiwa ni kuli ba muuso nebatomile mulao wa kuli batu basike bazwa fa malapa abona manzibwani kuli basike bakunupiwa.

Bo Anne: Lu batu babanani hahulu tokomelo. Kuzwa feela kwa bwanana bwaka, neni banga ni tokomelo yetuna kuli mane batu neba nibeile libizo. Nasabanga nihaiba kutula mukwakwa! Kono nelubata luli kuya kwa Liberia kuli luyo eza musebezi one lufilwe.

Bo Paul: Na ni bo Anne luhulezi mwa sibaka sesiswana kwa wiko wa England, mi kuzwa ku luna kuya ku bona ki likilomita ze 8 feela. Bubeli bwaluna nelukalile kueza bupaina hamulaho feela wa kufeza sikolo sa sekondari, mi nelususuelizwe hahulu ki bashemi baka ni bo maa bona bo Anne. Nebatabile hahulu kuli neluiketezi kukena mwa sebelezo ya nako kaufela. Hane ninani lilimo ze 19, nenibile ni tohonolo ya kuyo sebeleza fa Betele, mi bo Anne ni bona nebatile fa Betele hamulaho wa sinawenga saluna ka 1982.

Bo Anne: Nelulata kusebeleza fa Betele, kono kamita nelutabela kuyo sebeleza kwa sibaka kone kutokwahala hahulu bakutazi. Kusebeza hamoho ni bane babanga balumiwa nekutahisize kuli lutabele hahulu kuba balumiwa. Nelulapelanga ka za taba yeo ka kunonga zazi ni zazi manzibwana ka lilimo zetaalu; kacwalo, nelutabile hahulu hane lumemilwe kuyo kena Sikolo sa Giliadi ka 1985, mwa kilasi yabu 79. Hasamulaho, nelukupilwe kuyo sebeleza kwa naha ya Liberia, kwa wiko wa Africa.

Bo Paul: Nelukwezi mwa fulai yapili yene lumelelizwe kuya kwa Liberia. Batu nebanani sabo mi ni ka nako yeo nebasa lumelezwi kuzwa fa lapa manzibwana.  Batu nebaikalezwi hahulu kuli mane nihaiba feela kuutwa lilato lelituna la mota ka kusalibelela, nekutahisanga kuli babalehe. Kuli lusike lwaikalelwa hahulu, nelubalanga litimana za Lisamu zazi ni zazi busihu. Nihakulicwalo, nelulata hahulu musebezi waluna. Bo Anne nebayanga mwa bukombwa zazi ni zazi, kono na nenisiyalanga fa Betele inze nisebeza ni muzwale yabizwa John Charuk. a Yeloseli ni kutwisiso yahae ka za mizwale ni likaizeli baluna nei nitusize kuituta zeñata.

Bo Anne: Nelulatile kapili kupila mwa Liberia kabakala mizwale ni likaizeli baluna. Nebanani lilato, silikani, mi nebasepahala. Nelubile balikani babatuna mi nekuswana feela inge kuli neli ba lubasi. Likelezo zabona zende neli lutusize kutiya kwa moya. Musebezi wa kukutaza neutabisa hahulu. Muñaa ndu nakona kunyema haiba mulaeza kapili. Batu nebanyakisisanga lipuzo za mwa Mañolo nihaiba mwa makululu. Kacwalo, nekuli bunolo kuambola ni bona. Nelunani lituto za Bibele zeñata kuli mane nekuli taata kulizamaisa kaufelaa zona. Neli sibaka sesinde luli sa kukutaleza!

Bo Paul: Ka 1989 ili hamulaho wa lilimo zeene za kozonyana, nekubile ni cinceho ya ka sipundumukela, ili ndwa ya mukowa. La July 2, 1990, batu bane bakwenuhezi muuso ili bane balwana ka litobolo, nebaambekile sibaka sene sili bukaufi ni Betele. Ka likweli zetaalu, nelusa koni kulizeza ba kwande foni, ibe ba lubasi kamba ba kwa ofisi yetuna yezamaisa musebezi waluna mwa lifasi kaufela. Nekunani mifilifili, kutaela kwa lico, mi basali nebaswaliwa likalala. Muinelo otaata wo neuzwezipili ka lilimo ze 14 mi naha kaufela neiamilwe.

Bo Anne: Batu ba mishobo yeshutana nebalwanisana ni kubulayana. Mwa makululu nekunani balwani bane banani lilwaniso zeñata ili bane baapezi ka nzila yekomokisa, mi nebakena mwa ndu ni ndu ni kushimba kaufela zene batabela. Babañwi ku bona nebaanga kuli kubulaya batu nekuswana feela ni kubulaya likuhu. Balwani nebakwalile mikwakwa mi nebabulayanga batu bane babatanga kufita ni kubundeka litupu zabona, mane nihaiba bukaufi ni ofisi ya mutai. Lipaki babañwi ni bona nebabulailwe, kukopanyeleza cwalo ni balumiwa bababeli babalatwa.

Mizwale ni likaizeli nebabeyanga bupilo bwabona mwa lubeta ka kupata Lipaki ba mishobo yenezuma-zumiwa ni kubulaiwa. Balumiwa ni ba lubasi lwa Betele ni bona nebaezize nto yeswana. Muyaho wa Betele neulundatami, babañwi nebalobalanga mwa mizuzu ya fafasi, mi babañwi bona nelupila ni bona mwa mizuzu yaluna yeneli fahalimu. Mwa muzuzu waluna nelupila ni lubasi lwa batu ba 7.

Bo Paul: Zazi ni zazi, balwani nebabatabanga kukena mwa muyaho kuli babone haiba kunani batu bone lupatile. Nelunani balibeleli babane: bababeli  nebatalimanga mwa lihaulo kuli babone zeezahala mi bababeli babañwi nebabanga kwa munyako wa lukwakwa. Haiba hakuna butata, mazoho a balibeleli bababeli ba kwa munyako wa lukwakwa naazwelangapili kuba fapilaa bona. Kono hane kubanga ni butata, nebabeyanga mazoho abona kwamulaho, ili kutalusa kuli balwani nebahalifile; kacwalo, balibeleli bane batalimanga mwa lihaulo nebayo patanga balikani baluna kapili.

Bo Anne: Zazi leliñwi, mizwale nebapalezwi kutibela sikwata sa balwani bane babifile kukena mwahali. Na ni kaizeli yomuñwi neluikwalezi mwa sitapelo ili mone kunani kabati yenenani kabakanyana mwa kuipata. Kaizeli yo aipata mwateñi. Balwani nebatile mwa muzuzu waluna kwahalimu inze bashimbile litobolo zetuna. Ka bunyemi, banata fa munyako wa muzuzu waluna. Bo Paul babakupa bali, “Bo Musalaaka ba mwa sitapelo.” Nekubile ni lilatanyana hane nikwala kabakanyana ka mwa kabati mwanaaipatile kaizeli mi kubaakanya sinca lika nekutahisize kuli niliyehe; kacwalo, mubili waka kaufela wakala kunjanja. Nenika kwalula cwañi munyako mwa muinelo wo? Nalapela mwa pilu, kukupa Jehova kuli anituse. Nakwalula munyako mi nabalumelisa ka kuwa pilu. Yomuñwi wa ku bona anikasheza kwatuko mi ayo kwalula mwa kabati ni kusuta-sutisa lika. Naakomokile kuli hakuna zanaafumani. Yena ni sikwata sahae babata-bata mwa mizuzu yemiñwi ni mwatasaa situwa. Kono hape hakuna zene bafumani.

Bo Paul: Nelusina hande za kuca ka likweli lisikai. Kono nelutiiswa ki lico za kwa moya. Tukiso ya fa Betele ya kunyakisisa liñolo la zazi kakusasana neiswana feela sina “mukushuko,” mi kaufelaa luna neluitebuha tukiso yeo kakuli nei lutiisanga hahulu.

Neluziba kuli hane lukaya fande kuyo leka lico kamba mezi, nelusike lwakona kusileleza bone lupatile, mi nebaka bulaiwa. Hañata, Jehova naalutusanga kufumana zene lutokwa ka nako yeswanela ni ka nzila yekomokisa. Jehova naalubabalezi ni kulutusa kusaikalelwa.

Miinelo mwa naha neitatafalile mi nekubonahala inge kuli hakuna sepo, kono niti neitusize kaufelaa luna kuba ni sepo. Hañata, mizwale ni likaizeli baluna nebabalehanga kuli bapilise bupilo bwabona, kono nebazwelangapili kuba ni tumelo mi nebasa ezangi lika zenekona kubashubulisa. Babañwi nebabulezi kuli zeneezahala ka nako ya ndwa neli “batusize kuitukiseza ñalelwa yetuna.” Baana-bahulu ni mizwale babanca nebabonisize bundume ka kueza mone bakonela kaufela kutusa mizwale ni likaizeli babona. Mizwale ni likaizeli bane babalehezi kwa libaka lisili nebatusana, mi nebakalile kukutaleza mwa libaka zeo. Nebaitusisize lika kaufela zene bafumani mwa mushitu otibani kuli bayahe Mandu A Mubuso a swalelele mwakuezeza mikopano. Mwa linako zetaata zeo, kufumaneha kwa mikopano ni kukutaza ku babañwi nekutusize mizwale ni likaizeli kuba ni sepo ni kususuezwa hahulu. Hane lufa lituso kwa mizwale ni likaizeli baluna, nelususuelizwe hahulu kakuli nebasika kupa liapalo kono nebakupile mikotana ya kuitusisa mwa bukombwa. Batu babañata bane baiponezi lika zemaswe mane ni kuezwa maswe ka nako ya ndwa, nebatabela kuutwa taba yende. Nebakomokile hahulu kubona kuli Lipaki nebanani  tabo ni mubonelo omunde, mi nebaswana feela sina liseli lelibenya mwa lififi lelituna! (Mat. 5:​14-16) Tukufalelo yetuna yene banani yona mizwale mane neitahisize kuli balwani babañwi babasituhu babe mizwale baluna.

Bo Paul: Ka linako zeñwi nelutokwa kuzwa mwa naha, neluzwile mwa naha halaalu ka nako yekuswani mi neluzwile mwa naha habeli ka nako yeeza silimo. Kaizeli yomuñwi yanaali mulumiwa naatalusize hande mone luikutwezi hane lutokwa kusiya mizwale baluna, naaize: “Kwa Giliadi, neba lulutile kuli luswanela kuisa hahulu pilu kwa musebezi olufilwe, mi neluezize cwalo. Kacwalo, kusiya mizwale baluna ka nako yetaata yeo neku luutwisize hahulu butuku kwa pilu!” Kono ka litohonolo nelukonile kutusa mizwale ni likaizeli baluna mwa Liberia inze lusebeleza mwa linaha zeneli bukaufi.

Bo Anne: Mwa May ka 1996, neluli babane mwa mota ya mutai mi nelushimbile mapepa amañata fone kunani litaba za butokwa ka za musebezi wa luna mwa Liberia. Nelubata kuya kwa sibaka sisili mwa tolopo yeo ili kone kusina mifilifili, mi neli musipili oeza likilomita ze 16. Honafo feela, sibaka mone lupila satasezwa. Balwani bane banyemile bakunupa mwahalimu, kuyemisa mota yaluna, kuhohela fande babalaalu ku luna, ni kuya ni mota yeo bo Paul inze bali mwateñi. Neluyemi fone balusiile fo mi nelusa zibi feela za kueza. Ka kusalibelela, lwabona bo Paul inze bazamaya mwahalaa batu mi nebasweli kulota mali mwa pata. Kwa makalelo, nelunahana kuli bakunupilwe, kono cwale lwalemuha kuli haiba neli cwalo, nebasike bakona kuzamaya! Nebanatilwe ki mulwani yomuñwi hane bazwisiwa mwa mota. Ka litohonolo, nebasika holofala hahulu.

Nekunani mota ya masole yeneli bukaufi ili mone kunani batu bane baikalezwi. Bakeñisa kuli mota yeo neitezi, nelusa koni kukena mwahali kono neluswalelezi feela kwa mota yeo inze luli fande. Mumatisi amatisa mota ka lubilo lolusabisa, mi nelubatile kuwa. Nelu mukupile kuli ayemise mota, kono naasika eza cwalo kakuli naaikalezwi. Nelukonile kuitiisa kuli lusike lwawa, kono hase lufitile nelunjanja kabakala sabo mi nelukatezi hahulu kabakala kuswalelela kwa mota.

Bo Paul: Hakuna sene lunani sona kwandaa liapalo zetezi masila, ni zepazauhile, mi lwatalimana ni kukomoka kuli nelusa pila. Nelulobezi mwa libala bukaufi ni fulai (helicopter) yenenatilwe ki malumo amañata, mi ki yona yene luile ni yona kwa Sierra Leone habusa. Neluitebuhile hahulu kuli nelusa pila kono neluikalezwi hahulu ka za mizwale baluna.

Bo Anne: Nelupunyize fa Betele mwa Freetown, kwa Sierra Leone, kusina butata mi nelubabalezwi hande. Kono ka bumai nakala kuhupulanga lika zemaswe zeneezahezi mwa Liberia. Mwahalaa lizazi, nenibanga ni tokomelo yetuna ni kukenelwa ki sabo mi neniikutwanga inge kuli nenilola. Ka nako ya busihu, hañata nenizuhanga inze ni njanja mi neniikalelwanga kuli mwendi nto yeñwi yemaswe neika ezahala. Nenibuyelanga ka manyando. Kono bo Paul neba niswalanga ni kulapela ni na. Mi neluopelanga lipina za Mubuso kufitela nituhela kunjanja. Neniikalelwanga kuli mwendi nakona kukula butuku bobutuna bone bukatahisa kuli nituhele kusebeza sina mulumiwa.

Hanina kulibala zeneezahezi hamulaho wa fo. Hona sunda yeswana yeo, lwaamuhela limagazini zepeli. Yeñwi ya limagazini zeo neli Muzuhe! ya June 8, 1996. Neinani taba yeli, “Coping With Panic Attacks.” Taba yeo nei nitusize kuutwisisa zeneezahala ku na. Magazini yeñwi neli Tawala ya Mulibeleli ya May 15, 1996, mone kunani taba yeli, “Where Do They Get Their Strength?” Mwa Tawala ya Mulibeleli yeo nekunani siswaniso sa kokwani yebizwa sipulumuki yene iholofezi. Taba yeo neitalusize kuli ka kuswana ni kokwani yeo yezwelangapili kuca ni kufufa kusina taba kuli mafufa ayona asinyehile hahulu, ni luna ka tuso ya moya wa Jehova lwakona kuzwelapili kutusa babañwi niha luutwisizwe butuku kwa pilu. Nenitiisizwe hahulu ki lico za kwa moya zeo zene lizwa ku Jehova, mi nelitile ka nako yeswanela luli. (Mat. 24:45) Nenibatanga litaba zeswana ni zeo ni kulibeya hamoho, mi neli nitusize hahulu. Hamulaho wa nako, nenituhezi kukataziwa hahulu ki lika zemaswe zene nihupulanga.

Bo Paul: Nelubanga ni tabo yetuna nako kaufela hane lukutelanga kwa Liberia. Kwa mafelelezo a 2004, nese luezize musebezi waluna ka lilimo zebato ba 20. Ndwa neifelile. Mi nekunani milelo ya kuyaha miyaho fa mutai. Kono ka kusalibelela, lwafiwa musebezi usili.

 Wo neli muliko omutuna. Nelulata hahulu mizwale ni likaizeli baluna ba mwa Liberia, nebali sina lubasi mi nelusa lati kubasiya. Hane lusiile mabasi aluna tenyene ni kuya kwa Giliadi, neluiponezi kuli kusiya lika kaufela mwa mazoho a Jehova kutahisa limbuyoti; kacwalo, lwalumela kueza musebezi one lufilwe. Nelukupilwe kuyo sebeleza mwa Ghana, ili naha yeneli bukaufi.

Bo Anne: Nelulilile hahulu haluzwa mwa Liberia. Nelukomokile hahulu muzwale wa musupali ili yanani butali, yabizwa Frank, hanaa lubulelezi kuli: “Muswanela kululibala!” Kihona atalusa kuli: “Lwaziba kuli hamuna kululibala, kono muswanela kuisa hahulu pilu kwa musebezi omufilwe. Uzwa ku Jehova; kacwalo, muise pilu kwa mizwale ni likaizeli komuya.” Nelususuelizwe hahulu ki manzwi a muzwale yo mi naalutusize kuitukiseza kuba ni balikani babanca mwa naha mone luzibahala feela kwa batu basikai, ili mo lika kaufela neli zenca ku luna.

Bo Paul: Kono kusika fita nako, lwafita fa kulata mizwale ni likaizeli baluna ba mwa Ghana. Nekunani Lipaki babañata hahulu mwa Ghana! Neluitutile zeñata kwa balikani baluna babanca bane basepahala ili bane banani tumelo yetiile. Hamulaho wa kusebeleza mwa Ghana ka lilimo ze 13, kwaezahala nto yeñwi hape yene lukomokisize. Nelukupilwe kuyo sebeleza fa mutai wa East Africa, mwa Kenya. Ki niti kuli nelutonda hahulu balikani baluna kone lusebelelize kwamulaho, kono kapili-pili lwaitama bulikani ni mizwale ni likaizeli babasepahala mwa Kenya. Mi sina feela mwa Ghana ni mwa Liberia, mwa Kenya ni mona kunani lika zeñata zetokwa kueziwa.

Bo Anne: Mwa bupilo bwaka, nikopani ni miinelo yetaata hahulu, mi ka linako zeñwi neniikalelwanga hahulu. Kupila mwa sibaka sesisabisa ni kukopana ni miinelo yetaata hahulu, kukona kutahisa kuli luikutwe kukula, kuikalelwa, ni kulembwala. Jehova haalusilelezangi ka makazo kwa miinelo yeo. Nihaiba ka nako ya cwalo, niziyelehanga hahulu haniutwa mulumo wa litobolo mi mazoho aka aomelelanga. Kono niitutile kuitinga fa tuso kaufela yalufa Jehova kuli alutiise, kukopanyeleza cwalo ni tuso ya mizwale ni likaizeli baluna. Mi niiponezi kuli kuba ni tomahanyo yende ya kueza lika za kwa moya kamita, kutahisa kuli Jehova alutuse kuzwelapili kueza musebezi walufile.

Bo Paul: Babañwi bakona kubuza kuli, “Kana mwalata musebezi omueza?” Linaha zakona kuba zende, kono hape miinelo yakona kucinca mi lifetuha kuba zesabisa. Kacwalo, ki lika mañi zelulata hahulu kufita naha? Ki mizwale ni likaizeli baluna ba butokwa hahulu, lona lubasi lwaluna. Kusina taba kuli luba lisimuluho zeshutana, kaufelaa luna lunani mubonelo wa Jehova wa lika. Nelunahana kuli nelulumilwe ka mulelo wa kususueza mizwale ni likaizeli baluna, kono mane ki luna babasusuelizwe hahulu.

Nako kaufela haluya kwa sibaka sisili, luiponelanga makazo yasweli kueza Jehova mwa linako zaluna, ili kuswalisanisa mizwale ni likaizeli mwa lifasi kaufela. Ibile feela luswalisana ni puteho, lunani lubasi mi luikutwa kulukuluha. Lukozwi kuli haiba luzwelapili kuitinga ku Jehova, uka lufa maata kuli luitiise kusina taba ni zekona kuezahala.—Mafil. 4:13.