MU LIKANYISE TUMELO YA BONA | NUWE

Naa Pilisizwe “ni ba Bañwi ba Supile”

NUWE ni Lubasi lwa hae ba kubukani hamoho pula inze i suluha. Mu eze inge mwa ba bona, ba li mwa liselinyana la lambi, ba lutuzi meeto ha ba nze ba teeleza kwa mezi a sweli ku suluha fahalimu ni ku nataka aleka kwa matuko. Mi ku bonahala kuli ku na ni lilata le tuna hahulu.

Nuwe u lukela ku ba ya naa ikutwile hande, ha naa talimela lifateho za balatiwa ba hae, ili musalaa hae ya sepahala, bana ba hae ba balaalu ba ne ba sebelize ni yena mwa musebezi wa hae, hamohocwalo ni basali ba bona. Ka nako ye taata yeo, ku bonahala kuli Nuwe naa omba-ombilwe ha naa boni kuli batu ba naa lata hahulu ne ba li hamoho ni yena. Kaufelaa bona ne ba pila mi ne ba iketile. Nuwe u lukela ku ba ya naa lapelezi lubasi lwa hae, mi mwendi naa ezize cwalo ka linzwi le li tuna kuli ba utwe za naa bulela.

Nuwe naa na ni tumelo ye tuna. Mulimu wa Nuwe, yena Jehova, naa silelelize Nuwe ni lubasi lwa hae bakeñisa kuli Nuwe naa bonisize tumelo ku yena. (Maheberu 11:7) Kana ne ba sa tokwa ku bonisa tumelo ku Mulimu pula ni ha ne i kalile ku nela? Eni, bakeñisa kuli ne ba ka kopana ni miinelo ye taata mwa mazazi a naa latelezi. Ni luna lu tokwa ku ba ni tumelo kabakala kuli lu pila mwa linako ze taata hahulu. Kamukwaocwalo, ha lu boneñi ze lu kona ku ituta kwa tumelo ya Nuwe.

“KA MAZAZI A MASHUMI A MANE, NI KA MASIHU A MASHUMI A MANE”

Kwande a aleka, pula ya zwelapili ku suluha “ka mazazi a mashumi a mane, ni ka masihu a mashumi a mane.” (Genese 7:4, 11, 12) Mezi naa sweli feela ku zwelapili ku ekezeha. Mi mezi ha naa nzaa ekezeha cwalo, Nuwe naa iponela Jehova, yena Mulimu wa hae inzaa eza lika ze peli ka nako ye swana, ili ku sileleza ba ba lukile ni ku fa ba ba maswe koto.

Muunda ne u felisize bukwenuheli bo ne bu kalile ku ba teñi mwahalaa mangeloi. Bakeñisa ku kukuezwa ki mubonelo wa Satani wa buitati, mangeloi a mañata naa siile “libaka za ona ze swanela” kwa lihalimu ni ku to ikungela basali fa lifasi ni ku pepa ni bona bana ba batuna ba ne ba bizwa Likwenyepa. (Juda 6; Genese 6:4) Satani u lukela ku ba ya naa tabile hahulu likezo zeo za bukwenuheli ha ne li nze li ezahala, bakeñisa kuli ne li tahisa kuli batu bona libupiwa ze makaza hahulu za Jehova fa lifasi ba sinyehe hahulu.

Kono mezi a muunda ha naa zwezipili ku ekezeha, mangeloi a naa kwenuhezi Mulimu ao naa hapelelizwe ku tubula mibili ya ona ya butu ni ku kutela kwa liluko la mioya, mi ku zwafo, naa si ka kona hape ku ipetula batu. Mangeloi ao naa siile basali ba ona ni bana ba ona fa lifasi, kamukwaocwalo, ba bulaiwa ki mezi a muunda hamohocwalo ni batu kaufela ba ba maswe ba ne ba pila ka nako yeo.

Ka nako ya naa pila Enoke, ili lilimo ze bato ba 700 pili muunda u si ka taha kale, Jehova naa lemusize batu kuli naa ka felisa bumaswe ni ku yundisa banyefuli. (Genese 5:24; Juda 14, 15) Ku zwa feela ka yona nako yeo, batu ne ba zwezipili ku eza lika ze maswe, ku sinya lifasi ni ku li taza ka mifilifili. Cwale ne ba sweli ku bulaiwa. Kana Nuwe ni lubasi lwa hae ne ba nyakalalile batu bao ha ne ba bulaiwa ki mezi?

Batili! Mi ni Mulimu ya na ni makeke ni yena naa si ka tabela. (Ezekiele 33:11) Jehova naa ezize lika ze ne ka konisa batu ba bañata ku punyuha. Naa lumile Enoke kuli a lemuse batu ka za sinyeho yeo, mi naa laezi Nuwe ku yaha aleka. Nuwe ni lubasi lwa hae ne ba belekile ka taata ku yaha aleka, ili musebezi-tuna o ne u  tandile lilimo ze ñata, mi batu ne ba iponela musebezi wo. Jehova hape naa taluselize Nuwe kuli a be “mukutazi wa ku luka.” (2 Pitrosi 2:5) Ka ku swana ni Enoke, Nuwe ni yena naa lemusize batu ka za kozi ye ne ka taha fa lifasi. Batu ne ba ezizeñi ka za taba yeo? Jesu, ya naa boni lika zeo inzaa li kwa lihalimu, hamulaho naa bulezi cwana ka za batu ba mwa miteñi ya Nuwe kuli: “Ne ba si ka lemuha se si siñwi ku fitela Muunda u taha ni ku ba kukisa kaufelaa bona.”—Mateu 24:39.

Mu nahane feela mwa naa ikutwezi Nuwe ni lubasi lwa hae kwa makalelo a mazazi a 40 ku zwa fa kwalela sikwalo sa aleka Jehova. Pula ye tuna yeo ha ne inze i zwelapili ku suluha ni ku nataka fahalimu a aleka ka zazi ni zazi, ku bonahala kuli lubasi lwa Nuwe ne lu patehile ku eza misebezi ye swana ka zazi ni zazi, ili ku babalelana, ku peta misebezi ya fa lapa, ni ku babalela lifolofolo mwa libaka za zona. Kono ka nako ye ñwi, aleka ya nyungana ni ku nanuha ka sipundumukela. Mi ya kala ku zamaya! Mezi ha naa sweli ku ekezeha, a kala ku nanulela aleka mwahalimu, ku fitela aleka i ‘nanulelwa fahalimwaa lifasi.’ (Genese 7:17) Kezahalo yeo ne i bonisize kuli Jehova ki Mulimu ya Maata Ote.

Nuwe u lukela ku ba ya naa itumezi ku Mulimu bakeñisa kuli naa mu pilisize ni lubasi lwa hae, mi hape naa itumezi kwa sishemo sa Mulimu kakuli naa ba file musebezi wa ku lemusa batu ba ne ba shwezi kwandaa aleka, za kozi ye ne taha. Ka lilimo za naa beleka ka taata ku yaha aleka, ne ku bonahala inge kuli musebezi wo ne u si na tuso. Batu ne ba sa i si pilu kwa litaba za naa bulela! Ku bonahala kuli Nuwe naa na ni banabahabo yena pili Muunda u si ka fita kale, ili baana ni basali ni bana ba bona ba bashimani ni ba basizana; kono ha ku na nihaiba a li muñwi kwa batu bao ya naa amuhezi lushango lwa Nuwe konji feela batu ba mwa lubasi lwa hae. (Genese 5:30) Ka nako yeo batu ba 8 bao ha ne ba li mwa aleka, mwendi ne ba sweli ku nahana za nako ye ne ba tandile inze ba lika ku tusa batu ba bañwi kuli ba punyuhe, mi taba yeo ne i ba omba-ombile.

Ku zwa mwa miteñi ya Nuwe ku to fita cwale, Jehova ha si ka cinca. (Malaki 3:6) Jesu Kreste naa talusize kuli mazazi e lu pila ku ona a swana ni “mazazi a Nuwe.” (Mateu 24:37) Lu pila ka nako ye ku tuha ku ezahala kozi ye tuna ye ka felisa lifasi le li maswe le. Batu ba Mulimu kacenu ni bona ba sweli ku lemusa batu kaufela za sinyeho ye taha. Kana mu ka tabela ku utwa lushango lo? Haiba mu amuhezi kale niti ya lushango lo, lo lu ka pilisa batu, kana ne mu si ke mwa  tabela ku swalisana ni ba bañwi ku lu zibahaza? Nuwe ni lubasi lwa hae ba lu tomezi mutala o lu swanela ku likanyisa.

“NE BA PILISIZWE KWA MEZI”

Aleka a ne i sweli ku cimbauka cwalo fahalimu a mezi ao a naa sweli ku ekezeha ka lubilo, ku bonahala kuli batu ba ne ba li mwa aleka ne ba utwile lilata le lituna le ne li eziwa ki mabala-tuna a naa sweli ku teeta. Kana Nuwe naa ikalezwi ka za mandinda a matuna kamba kana naa ikalezwi kuli mwendi aleka ne i ka sinyeha? Batili. Mihupulo ye cwalo ya kona ku bateñi mwahalaa bahanyezi kacenu, kono Nuwe nee si muhanyezi. Bibele i bulela kuli: “Ka tumelo, Nuwe . . . a yaha aleka.” (Maheberu 11:7) Tumelo kwañi? Jehova naa ezize bulikani ni Nuwe ili ku lumelelana ni yena kuli naa ka mu pulusa ni ba naa li ni bona kaufela kwa Muunda. (Genese 6:18, 19) Kana Yena ya naa bupile lihalimu, lifasi, ni lika kaufela ze pila ku lona, naa ka palelwa ku sileleza aleka? Batili. Nuwe naa ezize hande ku sepa kuli Jehova naa ka taleleza sepiso ya hae. Mi kaniti luli Nuwe ni lubasi lwa hae “ne ba pilisizwe kwa mezi.”—1 Pitrosi 3:20.

Hamulaho wa mazazi a 40 ni masihu a 40, pula ya tuhela ku nela. Ka ku ya ka kalenda ya luna, pula ne i tuhezi ku nela i bato ba mwa December ka silimo sa 2370 B.C.E. Kono Nuwe ni lubasi lwa hae ne ba sa na ni musebezi o mutuna. Aleka ye ne i tezi lifolofolo yeo ne i kukile mwa mezi a naa kwahezi lifasi kaufela, mi mezi ao ne li a mañata hahulu kuli mane naa kwahezi ni malundu. (Genese 7:19, 20) Mu eze inge mwa bona Nuwe ni bana ba hae bo Sema, Kama, ni Jafeta i nze ba eza musebezi wa ku fepa lifolofolo kaufela, ku li babalela, ni ku bona kuli li iketile. Mulimu ya naa tahisize kuli lifolofolo kaufela za mwa naheñi zeo li kone ku kena mwa aleka, ki yena hape ya naa li konisize ku ina mwateñi ka nako ya Munda. *

Ku bonahala kuli Nuwe naa ñola litaba kaufela ze nee ezahala. Litaba zeo li lu bonisa fo ne i kalezi ku nela pula ni fo ne i tuhelezi. Hape li lu bonisa kuli mezi naa tezi mwa lifasi ka mazazi a 150. Hamulaho wa mazazi ao, mezi a kala ku fukuzeha. Zazi le liñwi aleka ya to fuama fa “malundu a Ararati,” a fumaneha mwa naha ye bizwa cwale kuli Turkey. I lukela ku ba ka April ya silimo sa 2369 B.C.E. Hamulaho wa mazazi a 73 ku zwa fo, mwa kweli ya June, lingo za malundu za kala ku bonahala. Mwa September, ha se ku fitile likweli ze taalu, Nuwe a zwisa kalulo ye ñwi ya situwa sa aleka. Ku eza cwalo ne ku tahisize kuli moya ni liseli li kene mwa aleka. Hape Nuwe naa likile pili ku bona haiba mezi na saa kalile hande kuli ba kone ku zwa mwa aleka ni ku yo pila kwande. A zwisa liñwalala, le ne li zwezipili ku fufa fande ka nakonyana, mwendi inze li to lulanga fa aleka, hasamulaho a zwisa liiba le ne li kutelanga ku yena ku fitela li fumana sibaka fa ku lula.—Genese 7:24–8:13.

Ku si na ku kakanya, Nuwe naa zwezipili ku isa mamelelo ya hae kwa ku lapela Mulimu. Lu eze inge ba ba bona Nuwe ni lubasi lwa hae inze ba kopana ku lapela hamoho ni ku ikambota za Ndataa bona ya sileleza. Nuwe naa itingile ku Jehova ha naa ezanga likatulo za butokwa. Nuwe ni haa na boni kuli lifasi “ne li se li omile” hamulaho wa ku ba mwa aleka ka nako ye fitelela silimo, naa si ka kwalula sikwalo kuli ba zwe mwa aleka. (Genese 8:14) Naa si ka eza cwalo bakeñisa kuli naa libelela kuli Jehova a mu taluseze ku eza cwalo!

Bo ndate lubasi kacenu ba kona ku ituta ze ñata ku muuna ya sepahala yo. Naa eza lika ka swanelo, naa beleka ka taata, naa na ni pilu-telele, mi naa tokomela hande batu ni lifolofolo kaufela ze ne li mwa pabalelo ya hae. Nihakulicwalo, nto ya naa nga ku ba ya butokwa hahulu ki ku eza pili tato ya Jehova Mulimu. Haiba lu likanyisa tumelo ya Nuwe mwa lika zeo kaufela, lu ka tahiseza batu kaufela be lu lata limbuyoti.

“U ZWE MWA ALEKA”

Kwa mafelelezo, Jehova a bulelela Nuwe kuli: “U zwe mwa aleka, wena ni musalaa hao, ni bana ba hao, ni basali ba bana ba hao, ba ba inzi ku wena.” Ka ku ipeya ku utwa, lubasi kaufela lwa zwa mwa aleka mi lifolofolo kaufela ni zona za ba latelela. Kamukwaufi? Kana ne li zwile ka ku sinana? Batili. Bibele i bulela kuli: “Ka mifuta ya zona, za zwa mwa aleka.” (Genese 8:15-19) Ha se ba zwile mwa aleka ni ku buyela moya o munde wa fa lilundu ni ku bona naha ya malundu a Ararati, Nuwe ni lubasi lwa hae ba bona sibaka se si kenisizwe. Fa lifasi ka nako yeo, ne ku si na likwenyepa, mifilifili, mangeloi a naa kwenuhezi Mulimu, ni batu kaufela ba ba maswe! * Batu cwale ne ba ka kalisa ku pila bupilo bo bu nca.

 Nuwe naa ziba za naa swanela ku eza. Naa kalile pili ku lapela Mulimu. A yaha aletare ni ku itusisa ze ñwi kwa lifolofolo za naa nga Mulimu kuli li kenile, ili ze ne kenyizwe li li “ze 7” mwa aleka, mi a ezeza Jehova sitabelo sa ku cisa. (Genese 7:2; 8:20) Kana Jehova naa tabezi sitabelo seo?

Bibele i alaba ka manzwi a mande a, a li: “[Jehova] a lupelela munko o munati.” Pili muunda u si ka ba teñi, pilu ya Mulimu ne i utwanga butuku bakeñisa kuli batu ne ba talize lifasi ka mifilifili, kono cwale pilu ya hae ne i tabile hahulu kakuli fa lifasi ne ku pila lubasi lwa balapeli ba hae ba ba sepahala ba ne ba bata ku eza tato ya hae. Jehova naa sa tokwi kuli ba petahale. Timana ye swana i zwelapili ku bulela kuli: “Mihupulo ya mutu ki ye maswe ku kala kwa bwanana bwa hae.” (Genese 8:21) Ha mu nyakisise ka mo Jehova naa zwezipili ku ba ni pilu-telele ni makeke kwa batu.

Mulimu naa felisize sikuto sa naa kutile mubu. Bo Adama ni Eva ha ne ba ipanguzi, Mulimu naa kutile mubu, mi ne ku ka ba bela taata ku fumana lico. Ndatahe Nuwe Lameke, naa beile mwanaa hae libizo la Nuwe, mi mwendi libizo leo li talusa, “Pumulo,” kamba “Ku omba-omba,” mi naa polofitile kuli Nuwe u ka tahisa kuli batu ba pumule kwa sikuto seo. Nuwe u lukela ku ba ya naa tabile hahulu ha naa boni kuli bupolofita bo bwa talelezwa kakuli ka nako yeo mubu ne u ka ba fumanisa lico ka bunolo. Ku swanezi Nuwe ha naa kalile musebezi wa bulimi!—Genese 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.

Hape Jehova naa file baikulu ba Nuwe milao ye minde ye ne ka ba tusa mwa bupilo, milao yeo ne i kopanyeleza ku sa bulaya ni ku sa itusisa mali ka nzila ye fosahalile. Ku tuha fo, Mulimu naa ezize tumelelano ni batu ya kuli haa na ku bulaya hape libupiwa kaufela ze pila fa lifasi ka muunda. Jehova naa bonisize kuli manzwi a hae naa ka talelezwa ka ku tisa nambwamutalati, mi lo ne li lona lwa pili fo ne i bonahalezi nambwamutalati fa lifasi. Ni kacenu, ha lu bona nambwamutalati lu hupuliswa sepiso ye nde ye omba-omba ya Mulimu yeo.—Genese 9:1-17.

Kambe likande la Nuwe ne li la ku ikupulela feela, ne li ka fela nambwamutalati ha ne i bonahezi. Kono Nuwe haki mutu wa ku ikupulela feela, naa li teñi luli mi bupilo bwa hae ne si bo bu bunolo. Bakeñisa kuli batu ka nako yeo ne ba pilanga nako ye telele, muuna ya sepahala yo naa zwezipili ku pila lilimo ze 350, mi mwa lilimo zeo naa kopani ni matata. Naa ezize mafosisa a matuna bakeñisa kuli ka nako ye ñwi naa kile a kolwa hahulu bucwala, mi mafosisa ao naa ekezehile hahulu muikulu wa hae Kanana ha naa ezize sibi se situna ni ku fita ili se ne si tahisize kuli lusika lwa Kanana lu be ni bumai bo butuna. Nuwe naa pilile nako ye telele kuli mane naa iponezi baikulu ba hae ha ba kala ku eza libi ze tuna, ze cwale ka ku lapela milimu, ni ku tahisa mifilifili ye ne bile teñi mwa mazazi a Nimrodi. Kono hape Nuwe naa iponezi lika ze nde za naa ezize mwanaa hae Sema, mi Sema naa tomile mutala o munde wa tumelo kwa lubasi lwa hae.—Genese 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11.

Sina Nuwe, ni luna lu tokwa ku zwelapili ku tiya mwa tumelo. Batu ba bañwi ha ba bonisa kuli ha ba na taba ni Mulimu wa niti, kamba ha ba tuhela ku mu sebeleza, luna lu swanela ku zwelapili ku sebeleza Mulimu sina mwa naa ezelize Nuwe. Jehova u itebuha hahulu ha lu zwelapili ku mu sebeleza ka busepahali. Sina feela mwa naa bulelezi Jesu Kreste kuli: “Ya itiisize ku isa kwa mafelelezo ki yena ya ka piliswa.”—Mateu 24:13.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Ku bonahala kuli Nuwe naa etelelanga lubasi lwa hae mwa ku lapela Mulimu nihaiba ka linako ze taata

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Nuwe ni lubasi lwa hae ne ba zwile mwa aleka ni ku kala ku pila mwa lifasi le li kenisizwe