1, 2. Le mutadi umo wendakana wadi umona namani bantu ba lwitabijo batelelwe mu Bible, ne mwanda waka bano bantu baikele bu balunda bayampe?

“WISAMBANGA myanda ya bantu ba mu Bible wita’mba i balunda nandi ba pa kala.” Mo mwanenene kaka umo pa kupwa kwivwana mwisambo wa mutadi wendakana umo ke mwije. I bya bine, mwanda uno tutu walongele makumi a myaka wifunda Kinenwa kya Leza ne kufundija’kyo ku bantu—penepa bana-balume ne bana-bakaji bavule ba lwitabijo batelelwe mu Bible bamwekele pamo bwa balunda nandi bawadi wiyukile nabo mu būmi bwandi bonso.

² Le bano bantu batelelwe mu Bible babulwe’po kwikala balunda nobe? Le wibamonanga bu bantu bādi’ko binebine? Langa’po bidi mowadi wa kwiimvwanina shi wadi wisamba ne kunanga nabo, ne kupityija kitatyi pamo mwanda wa kuyuka bana-balume ne bana-bakaji pamo bwa Noa, Abalahama, Luta, Ediya, ne Eseta. Kadi langulukila pa lupusa lobadi bakokeja kwikala nalo pa būmi bobe—badi babwanya kukupa madingi a kamweno ne akankamika’po kasha!—Tanga Nkindi 13:20.

3. (a) I muswelo’ka otubwanya kumwena mu kwifunda myanda ya bana-balume ne bana-bakaji ba lwitabijo batelelwe mu Bible? (b) I bipangujo’ka byotusa kubandaula?

³ Na bubine, kitatyi kya “kusanguka kwa . . . boloke” buno bulunda bukekala bwa binebine. (Bil. 24:15) Ino, nansha ke pano pene tubwanya kumwena mu kwifunda myanda ya bana-balume ne bana-kakaji ba lwitabijo batelelwe mu Bible. Muswelo’ka? Mutumibwa Polo uleta ano malondololo mafike’po amba: “Mwikale bakulonda mu boba bakupyana myanda-yamilao.” (Bah. 6:12) Kumeso kwa kushilula kwifunda myanda ya bana-balume ne bana-bakaji ba lwitabijo, tubandaulei bidi bipangujo bityetye bya mu binenwa bya Polo byotwavuluka’bi: Le lwitabijo i bika, ne mwanda waka tusakilwa’lo? I muswelo’ka otubwanya kwiula bantu ba lwitabijo ba pa kala?

4. Le bantu bamonanga lwitabijo namani, ne mwanda waka badi mu kilubo?

⁴ Lwitabijo i ngikadilo isangaja, yādi milēmekibwe mpata na bana-balume ne bana-bakaji botusaka kwifunda mu kino kitabo. Bantu bavule dyalelo basakanga kwilusebula, na kulanga’mba bantu betabijanga pambulwa bukamoni nansha bubinga kampanda bushilakane. Inoko badi mu kilubo. Lwitabijo lwa bine ke kitabija-vidingipo mhm; ke mwiivwaninopo’tu bitupu; lulomba bivule kupita’ko’tu kwitabija kitabije itabije. Kitabija-vidingi kiletanga kyaka.  Kwitabija bitupu kubwanya kujimina na mu kukopa kwa diso, kadi ne kwitabija Leza kitabije itabije nako kekubwenepo, ke pantu ne “bademona nabo mo monka bētabijanga ne kuzakala ponka.”—Yak. 2:19.

5, 6. (a) Le lwitabijo lwetu lwimanine pa bintu’ka bibidi byampikwa kumweka? (b) Le lwitabijo lwetu lufwaninwe kwimanina pa kyalwilo’ka kikomo? Leta kimfwa.

⁵ Lwitabijo lwa bine i lupite bino byonso. Vuluka mwilushintulwila Bible. (Tanga Bahebelu 11:1.) Polo wānene amba lwitabijo lwimanine pa bintu bibidi byoketukokejapo kumona. Kibajinji, lwimanine pa bintu “byampikwa kumweka.” Meso etu a ngitu keabwanyapo kumona bintu bidi mūlu—kimfwa Yehova Leza, wandi Mwana, Bulopwe bubikele pano mūlu. Kya bubidi, lwitabijo lwimanine pa “bintu bikulupilwe”—yoya myanda keyalongekele. Pano ketukokejapo kumona ntanda impya iketuletelwa panopano na Bulopwe bwa Leza. Le kino kishintulula’mba lwitabijo lwetu mu bino bintu, ne mu byobya byotukulupile keludipo na kyalwilo?

⁶ Nansha dimo! Polo washintulwile’mba lwitabijo lwa bine ludi na kyalwilo kikomo. Paātelele lwitabijo’mba i “kusumininwa,” wāingidije bishima bibwanya kwalamunwa ne bu “mukanda.” Langa bidi shi muntu wakupe njibo. Ubwanya kukupa mikanda na kunena’mba, “Njibo yobe mipya ai keyo.” Kino kekishintululapo’mba usa kushikata pa papye’wa mhm, ino mikanda i kyeya mungya bijila bya Leta kilombola’mba njibo ke yobeyobē. Muswelo umo, bukamoni bwa lwitabijo lwetu i bwa binebine kadi bukomo, bukokeja kwikala bu kyeya kya lwitabijo lwetu alo lwine.

7. Le lwitabijo lwa bine lulomba bika ne bika?

⁷ Nanshi, lwitabijo lwa bine lufwaninwe kwimanina pa myanda mishilakane, ne kikulupiji kyampikwa kutelententa kitala padi Yehova Leza. Lwitabijo lwitukwashanga tumumone pamo bwa Tata wetu wa buswe ne kukulupila’mba milao yandi yonso i ya bine kadi isa kufikidila. Ino lwitabijo lwa bine lulomba bikwabo bivule. Enka na kintu kyūmi, lwitabijo lufwaninwe kudishibwa, mwanda wa lwikale lūmi. Lufwaninwe kumweka mu bilongwa, shi bitupu lufwanga fwē.—Yak. 2:26.

8. Mwanda waka lwitabijo ludi na mvubu?

⁸ Mwanda waka lwitabijo ludi na kamweno? Polo i mulete malondololo mafike’po. (Tanga Bahebelu 11:6.) Ketubwanyapo nansha dimo kufwena kudi Yehova, nansha kumusangaja shi ketudipo na lwitabijo. Nanshi lwitabijo ludi na mvubu shi tusaka kufikila pa kitungo kipityile byonso kadi kya kamweno ku bipangwa byonso bya ñeni: kufwena kudi Tata wetu wa mulu Yehova ne kumutumbija.

9. Le Yehova wālombwele namani’mba uyukile kisakibwa kyetu kitala lwitabijo?

⁹ Yehova uyukile’mba tusakilwa lwitabijo o mwanda i mwitupe bimfwa bya kwitufundija muswelo wa kwilukomeja ne  kwilulombola. Weselanga kipwilo kya bwine Kidishitu na bimfwa bya bana-balume ba lwitabijo bendeja’kyo. Kinenwa kyandi kinena’mba: “Iulai lwitabijo lwabo.” (Bah. 13:7, Myanda Miyampe ku Bonso) Kadi i mwitupe’bo bangi kashā. Polo wēsambile pa “kibumbo kikatakata . . . kya tumoni,” ke bana-balume ne bana-bakaji ba pa kala betushidile kimfwa kilumbuluke kya lwitabijo kadi. (Bah. 12:1) Kudi kadi ne bantu bavule bakwabo ba lwitabijo kebatelelwepo mu mulongo wa Polo, mu Bahebelu shapita 11. Mu Bible mudi mānga mingi ya bana balume ne bana-bakaji bavule batame ne banuke ba bibidiji palapala balombwele lwitabijo mu būmi bwabo kadi badi na bivule bya kwitufundija batwe badi mu kino kitatyi kisakene lwitabijo ku bavule.

10. Le kifundwa kya kasuku kikokeja kwitukwasha namani twiule kimfwa kya bana-balume ne bana-bakaji ba lwitabijo?

¹⁰ Kebibwanikapo kwiula muntu shi kumutadilepo ne kumubandaula na katentekeji. Kitatyi kyotanga dino dibuku, ukajingulula padi’mba bukimbi buvule bwalongelwe mwanda wa kukukwasha wifunde kuyuka bano bana-balume ne bana-bakaji ba lwitabijo. Le ubulwe’po nobe kulongela’ko bukimbi bukwabo bwa ntentekelo? Mu kifundwa kyobe kya kasuku, kola mu Bible na bingidilwa byodi nabyo. Kitatyi kyolangulukila pa byowifunda, tompa kuvuluka mwādi mupityila myanda, ne bibidiji bya mānga ilombwelwe mu Bible. Tompa kumona byobādi bamona, kuteja mawi, kwivwana luvumba. Kutabukidila, tompa kujingulula mwiivwanino wa bantu batelelwe. Shi witule pa kyaba kya bano bana-balume ne bana-bakaji ba lwitabijo, bakekala ba bine kodi kadi ukeyuka nabo senene—bakwabo ukebamona bu balunda nobe ba pa kala.

11, 12. (a) I muswelo’ka obwanya kwiula ba Abalama ne Salai? (b) Le i muswelo’ka obwanya kumwena mu kimfwa kya Hana, Ediya ne Samwele?

¹¹ Shi wibayuke bya binebine, ukasaka kwibeula. Tulete kimfwa, langa’po bidi shi ulangulukila pa mwingilo mupya. Mu bulongolodi bwa Yehova unenwe kutandabula mwingilo obe mu muswelo kampanda. Padi i bakunene kuviluka kwenda kokwa kusakilwa basapudi bavule, nansha padi i kusapula muswelo mukwabo wa busapudi omona bu mukomo nansha okwibidilepo. Kitatyi kyobandaula uno mwingilo, ne kulombela, ubulwe’po kumwena’mo shi ulangulukile pa kimfwa kya Abalama? Aye ne Salai besuminwe na mutyima umo būmi bwa bupeta bwa mu Ulu, ino baeselwe kutabuka. Shi ulonde kimfwa kyabo, bine ukeivwana bu pano ubebayuka senene kupita pa kala.

¹² Ino le ukalonga namani, shi muntu kampanda wa pabwipi wakusanshija, kadi ubafikila ne ku kutyumukwa mutyima—kolanga  ne bya kuleka kwenda ku kupwila? Kulangulukila pa kimfwa kya Hana ne pa muswelo wāmusanshije Penina, kukakukwasha ukwate butyibi buyampe—kadi ukamumona bu mulunda nobe wa pa mutyima. Muswelo umo, shi ubatyumukwa mutyima ne kwimona bu wakubulwa mvubu padi ukamona’mba wiifwene na Ediya kitatyi kyowifunda masusu amutene ne muswelo waāsengelwe na Yehova. Kadi bankasampe baningilwa na bakwabo ba ku masomo balonga busekese, bakokeja kuvuluka Samwele pa kupwa kwifunda muswelo waālwile na kuningilwa kubole kwa bana ba Edi mu kipema.

13. Le kwiula lwitabijo lwa bantu batelelwe mu Bible kukakumwekeja bu muntu wampikwa mvubu? Shintulula.

¹³ Le kwiula lwitabijo lwa bano bantu batelelwe mu Bible kukakumwekeja bu muntu wiulañana kiuleiule nansha bu muntu wa kubulwa mvubu? Nansha dimo! Vuluka amba, Kinenwa kya Yehova kitukankamika kwiula bantu ba lwitabijo. (1 Kod. 4:16; 11:1; 2 Tes. 3:7, 9) Na bubine, bantu bamo botusa kwifunda, nabo bāiwile bantu ba lwitabijo bāikele’ko kumeso abo. Kimfwa, tukajingulula mu Shapita wa 17 wa dino dibuku’mba, mu binenwa byandi, Madia wāingidije binenwa bya Hana, ne kumumona bu kimfwa. Le bino byāmwekeje’mba Madia wādi na lwitabijo lutyetye? Aa! Inoko, kimfwa kya Hana kyākweshe Madia akomeje lwitabijo lwine lwādi lwa kumulengeja elongele dijina dya pa bula kumeso a Yehova Leza.

14, 15. Le i myanda’ka ya mvubu idi mu dino dibuku, ne i muswelo’ka okokeja kwidingidija biyampe?

¹⁴ Dino dibuku i dilupulwe mwanda wa kukukwasha ukomeje lwitabijo lobe. Mashapita alonda’ko, i malupulwe mu bishinte binena’mba “Iulai Lwitabijo Lwabo” bya mu Kiteba kya Mulami kya tamba mu 2008 kufika mu 2013. Inoko mudi myanda mipya mibwejibwe’mo. Bipangujo i biteankanibwe mwanda wa kwisambilwa’po ne kulombola mwa kwingidijija bidi’mo. Mudi kadi ne bifwatulo bivule bya misombelo byelelwe mu dino dibuku, kadi byobya byadi’ko kala i bibaijibwe ne kutyityijibwa. Myanda mikwabo, kimfwa bitatyi ne kalata, nabyo i bibwejibwe’mo. Iulai Lwitabijo Lwabo i kingidilwa kiteankanibwe mwanda wa kwifunda pa kasuku, mu kisaka ne mu kipwilo. Bisaka bivule bikokeja kutanga mānga idi’mo na diwi ditunduke pamo.

¹⁵ Tulomba’mba dino dibuku dikukwashe wiule lwitabajo lwa bengidi ba Yehova ba kikōkeji ba pa kala. Kadi tulomba dikukwashe utame mu lwitabijo pofwena pabwipi na Tata wetu wa mūlu Yehova!