1, 2. (a) Le ino ntanda mibi i miifwane namani na kipolapola udi pabwipi na kwipaibwa? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.) (b) Le muntu yense mūlu ne pano panshi ukeivwana namani pakonakanibwa ino ngikadilo ya bintu?

TALA bidi uno mwanda. Kipolapola umo uleta kyaka unanga mu kifungo, papo boba bamulamine abaela nsadi amba, “Kibundu kidya na bōmi!” Mwanda waka abamunena namino? Mwanda nansha uno kipolapola byakidi mūmi kadi mukomo ku ngitu i mutyibilwe nsambu ya lufu ne pano udi pabwipi na kwipaibwa. Udi pamo bwa aye kemufwe kala. *—Tala kunshi kwa dyani.

² Ino ntanda mibi yotushikete’mo idi pamo bwa uno kipolapola udi pabwipi na kwipaibwa. Bible unena’mba: “Ino ntanda ipitanga.” (1 Yoano 2:17) Yehova i mukwate butyibi bwa kufudija panopano ponka ino ngikadilo ya bintu, nanshi kekudipo ne kya kutatena kine. Inoko kudi kwishila kukatampe pa mfulo ya ngikadilo ya bintu na kwipaibwa kwa uno kipolapola. Bantu bamo babwanya kulanga’mba kipolapola’wa  i mutyibilwe mambo na bukondame ne kupatanya butyibi’bwa, kebanena’mba kafwaninwepo kwipaibwa. Inoko, Yehova i mutyibi mubwaninine, ne butyibi bwandi bwa konakanya ino ngikadilo ya bintu i boloke. (Kupituluka 32:4) Buno bonakani kebukatundululwapo. Pakapwa konakanibwa ino ngikadilo ya bintu, muntu yense mūlu ne pano panshi uketabija’mba butyibi bwa Yehova i boloke. Bine kukekala nsangaji yonkayonka!

3. Le i bintu’ka biná bikatalulwa’ko pakāya Bulopwe bwa Leza?

³ Lelo mu “ino ntanda” isa ‘kupita’ mubadilwa bika ne bika? Mubadilwa ne bintu bibi bilongeka mu būmi dyalelo. Panopano ponka, bino bintu byonso bisa kutalulwa’ko. Na bubine ino i “myanda miyampe ya Bulopwe.” (Mateo 24:14) Mu kino kishinte, tusa kwisambila’mo pa bintu biná bikatalulwa’ko pakāya Bulopwe bwa Leza: bantu babi, malongolodi mabi, bilongwa bibi, ne ngikadilo mibi. Pa kintu ne kintu, tusa kwifunda’po (1) mokikadile na lupusa potudi dyalelo, (2) bikalonga’po Yehova, ne (3) byakapingakenya’po.

4. Le dyalelo, bantu babi badi na lupusa namani potudi?

⁴ Le dyalelo, bantu babi badi na lupusa namani potudi? Mutumibwa Polo wānenene amba mu mafuku a mfulo, kwadi kwa kwikala “bitatyi bya makambakano bikomo ne mwa kulongela.” Kupwa wābweja’ko amba: “Babi ne bandimbañani bakabipila’ko kutabuka.” (2 Temote 3:1-5, 13) Le kodi mwimwene uno mwanda? Bavule mu bukata mwetu kebasusulwe na bantu babi, kimfwa kukupilwa, kusañunwa kusansa mutyima kwa lukoba, ne kutambwa na bantapañani. Bankuma-bibi bamo bebiloñanga’tu patōkelela. Bakwabo nabo bemwekejanga bu basakanga kukwasha bantu bakwabo, inoko na bubine i babi. Nansha shi ketwasuswilwe na babi, abo’ko badi na lupusa potudi. Tufītwanga mutyima ponso potwivwana myanda ya muswelo mubi ususulwa bana, banunu ne bantu bakwabo bafudile. Bano bantu babi baloñanga bintu bibamwekeja pamo bwa banyama ba budyani nansha bu bandemona. (Yakoba 3:15) Na bya dyese, Kinenwa kya Yehova kitupa lukulupilo.

5. (a) Le bantu babi bakidi na mukenga’ka? (b) Le i bika bikafikila boba bapela kushinta?

⁵ Lelo Yehova ukalonga’po bika? Pano’ko bidi Yehova i mupe bantu babi mukenga wa kushinta. (Isaya 55:7) Nansha ino ngikadilo ya bintu byoisa konakanibwa panopano ponka, Yehova kebatyibile kala butyibi bwa mfulo. Penepa, le i bika bikafikila boba bapela kushinta ne bendelela na kukwatakanya ino ngikadilo ya bintu kufika’nka ne kitatyi kya kyamalwa kikatampe? Yehova i mulaye kutalula’ko bantu babi bonso pano pa ntanda. (Tanga Ñimbo ya Mitōto 37:10.) Bantu bavule dyalelo, i befunde kufya bintu bibi byobalonga, kadi pavule pene kebapebwangapo mfuto. (Yoba 21:7, 9) Inoko Bible wituvuluja’mba: “Meso andi adi pa mwikadilo wa muntu, ino umonanga matabula andi onso. Kekudipo mfindi nansha munjiñininya wa lufu, ko bakefya balonga byabukondame.” (Yoba 34:21, 22) Nanshi i kutupu muswelo nansha umo wa kufyama Yehova. Ubwanya kumona bintu  byonso bilonga bantu babi. Pa kupwa kwa Amakedona, tukebatalanga pa bifuko byabo, inoko ketukebamone’popo. Bakatalulwa’ko lonsololo!—Ñimbo ya Mitōto 37:12-15.

6. Le i bāni bakapanda pakatalulwa’ko bantu babi, ne mwanda waka ino i myanda miyampe?

⁶ Le i bāni bakapanda pakatalulwa’ko bantu babi? Yehova i mwitulaye amba: “Bakikōkeji bakapyananga ntanda; kadi bakēsangaja mu bungi bwa ndoe.” Kadi’nka mu uno Mutōto, tutanga’mo amba: “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.” (Ñimbo ya Mitōto 37:11, 29) Lelo “bakikōkeji” ne “boloke” i bāni? Ba kikōkeji i boba betyepeje, befunda myanda ya Yehova ne kumukōkela. Boloke nabo i boba basenswe kulonga bisaka Yehova. Mu ntanda ya dyalelo, mudi bantu babi bavule kupita boloke. Inoko mu ntanda mipya, mukekalanga enka bantu ba kikōkeji ne boloke, kadi bakalamuna ino ntanda ke paladisa!

7. Le dyalelo, malongolodi mabi adi na lupusa namani potudi?

⁷ Le dyalelo, malongolodi mabi adi na lupusa namani potudi? Bintu bibi bivule bilongeka mu ntanda ya dyalelo kebikolomonwangapo na bantu abo bene, ino i na malongolodi. Malongolodi a bipwilo ongolanga bantu midiyo ne midiyo. Kimfwa, babepanga pa mwikadile Leza, banena’mba Bible kakulupilwapo, kadi babepelanga bantu pa mukekadila ntanda ne bantu mu mafuku āya kumeso. Maludiki mabi akolomonanga mavita, kwiketakanya kwa tubila ne kususula balanda ne bafudile. Maludiki amo abapeta bya binebine ne kukoma mwanda wa ntondo ne kwitabija majika-kanwa. Matyapu a makomwa-meso onanga bifuko bishiketwe’mo, bintu bya kipangila, ne kumwena pa mitwe ya bantu mwanda wa bantu batyetye kete bekale bampeta. Na bubine, malongolodi mabi o alengeja masusu mavule mu ntanda ya dyalelo.

8. Mungya Bible, le i bika bikafikila malongolodi amonwa na bantu bavule dyalelo bu makomo?

⁸ Le i bika bikalonga’po Yehova? Kyamalwa kikatampe kikashilula kitatyi kikatambwa malongolodi a bipwilo na bantu ba politike, mene atelwa na Bible bu ndumba wa dijina dya bu Babiloni Mukatampe. (Kusokwelwa 17:1, 2, 16; 18:1-4) Ano malongolodi a bipwilo asa konakanibwa fututu. Ino le i bika bikafikila malongolodi makwabo mabi? Bible wiadingakanya pamo bwa ngulu ne bisanga mwanda amwekanga bu makomo bininge. (Tanga Kusokwelwa 6:14.) Kadi unena’mba maludiki ne malongolodi makwabo onso keakwatakanyapo Bulopwe bwa Leza akonakanibwa. Kino kyo kikekala kipindi kya mfulo kya kyamalwa kikatampe. (Yelemia 25:31-33) Kupwa papo, kekukekalapo monka malongolodi mabi!

9. I kika kitukulupija’mba ntanda mipya ikekala milongololwe senene?

⁹ Le i bika bikapingakena pa malongolodi mabi? Pa kupwa kwa Amakedona, le kekukekalapo bulongolodi nansha bumo pano pa ntanda? Bible unena’mba: “Mungya mulao wandi, tutengele madiulu mapya ne ntanda mipya mwine mukekalanga boloke.” (2 Petelo 3:13) Madiulu a kala ne ntanda ya kala i imbikalo mibi ne bantu boiludika. Pobikapwa kutalulwa’ko, le bikapingakanibwa na bika? Bikapingakanibwa  na “madiulu mapya ne ntanda mipya.” Madiulu mapya afunkila pa umbikalo mupya, Bulopwe bubundilwe na Yesu Kidishitu ne ba 144 000. Ntanda mipya nayo ifunkila pa bantu bakaludikwa na Bulopwe bwa Leza. Yesu ne bakaludika nabo, bakeula Yehova Leza mu muswelo mubwaninine, mwanda aye i Leza wa ndudi. (1 Kodinda 14:33) Nanshi “ntanda mipya” ikekala milongololwe senene. Mukekalanga bantu bayampe bakalama bintu senene. (Ñimbo ya Mitōto 45:16) Bano bantu bakaludikwa na Kidishitu ne ba 144 000. Langa’po bidi kitatyi kikapingakanibwa malongolodi onso mabi na bulongolodi bumo kete, budi na bantu bekutyile mu bumo kadi kebubwanyapo konwa!

10. Le i bilongwa’ka bibi bilongeka kwenu, ne bidi na lupusa namani podi ne pa kyenu kisaka?

¹⁰ Le dyalelo, bilongwa bibi bidi na lupusa namani potudi? Tudi mu ntanda muyudile busekese, budimbidimbi, ne bupolapola bwa malwa. Kwipwija mukose kudi mu ino ntanda kumwekejanga bino bintu bu biyampe pokufutulula misoñanya ya Yehova ya kiyampe ne kibi. (Isaya 5:20) Nakampata bambutwile bafwaninwe kulonga bukomo bwa kukinga babo bana ku luno lupusa lubi. Na bubine, bene Kidishitu bonso ba bine baloñanga bukomo bwa kulama kipwano kyabo na Yehova mu ino ntanda ifutulula misoñanya yandi.

11. Le butyibi bwa Yehova butala Sodoma ne Ngomola bwitufundija bika?

¹¹ Le Yehova ukalonga bika pa bilongwa bibi? Tala byālongele Yehova pa bilongwa bibi byādi bilongwa mu bibundi bya Sodoma ne Ngomola. (Tanga 2 Petelo 2:6-8.) Lota wādi muntu moloke, aye ne kyandi kisaka bāsusukile bininge pa mwanda wa bilongwa bibi byādi bilonga bantu ba mu kibundi. Yehova wāonakenye bino bibundi mwanda wa kufudija bintu bibi byādi bilongwa’mo. Ne kino i “kimfwa kya bintu bikafikila” bantu babi dyalelo. Enka mwafundwidile’ko Yehova bilongwa bibi pa kala, mo monka mwasa kufundwila’ko bilongwa bibi pasa konakanya ino ngikadilo ya bintu.

12. Le i mingilo’ka imoimo yotengele kukengila pakatalulwa’ko ino ngikadilo ya bintu?

¹² Le i bika bikapingakena pa bilongwa bibi? Mu ntanda mipya, tukengilanga mingilo mivule isangaja. Kimfwa, tukalamuna ntanda ke paladisa ne kūbaka etu mobo ne a baswe betu. Kadi tukatundaila midiyo ne midiyo ya bantu bakasangulwa ne kwibafundija myanda ya Yehova ne byonso byalongēle muzo wa muntu. (Isaya 65:21, 22; Bilongwa 24:15) Mu kine kitatyi’kya, tukatendelanga Yehova ne kwingila mingilo mivule ileta nsangaji!

13. Le i bika bilupukile ku butomboki bwa mu Edena?

¹³ Le dyalelo, ngikadilo mibi idi na lupusa namani potudi? Mu ino ntanda byomuyudile bantu babi, malongolodi mabi, ne bilongwa bibi, o mwanda bantu badi mu ngikadilo mibi. Batwe bonso tuteñwanga na bintu pamo bwa mavita, bulanda, kwisañuna kwa lukoba, misongo ne lufu. Ino ngikadilo mibi idi’ko mwanda Satana, ne ba Adama ne Eva bātombokele Yehova. Kadi buno butomboki budi na lupusa pa batwe bonso.

14. Le Yehova ukalonga bika pa ngikadilo mibi?

 ¹⁴ Le Yehova ukalonga bika pa ngikadilo mibi? Tala bidi bino bimfwa. Yehova i mulaye kupwija mavita onso. (Tanga Ñimbo ya Mitōto 46:8, 9.) Ukatalula’ko misongo. (Isaya 33:24) Ukamininina lufu nyeke ne nyeke. (Isaya 25:8) Ukapwija bulanda. (Ñimbo ya Mitōto 72:12-16) Kadi Yehova ukafundula’ko ngikadilo mikwabo yonso mibi ilengeja bumonya malwa dyalelo. Ukatalula’ko enka ne lupusa lubi lwa Satana ne bandemona bandi!—Efisesa 2:2.

15. Le i bintu’ka bimobimo bikatalulwa’ko lonso pa kupwa kwa Amakedona?

¹⁵ Wimone bidi mokekadila mu ntanda yampikwa’mo mavita, misongo ne lufu! Mutupu bibumbo bya basola, bingidilwa bya bulwi, nansha kuvuluka mavita kwine mpika. Ketukasakilwapo mpitalo, badokitele, bamuñanga, lamolo, nansha tubudi twine. Kekukekalapo butapani, o mwanda ketukasakilwapo bampulushi, mañengele a bidyumu, nansha ke maloko ne mafungulo mene! Ino ngikadilo yonso mibi itulengeja tuzumbije mutyima ikatalulwa’ko lonsololo.

16, 17. (a) Le boba bakapanda pa Amakedona bakeivwana namani? Leta kimfwa. (b) Le tubwanya kukulupila namani amba tukapanda pakafula ino ntanda mibi?

¹⁶ Lelo būmi bukekala namani pakatalulwa’ko ngikadilo mibi? I bikomo kufwatakanya. Ketudi balonge kitatyi kilampe mu ngikadilo mibi, o mwanda i bikomo kuvuluka makambakano onso otutenwe nao. Kimfwa, bantu bashikete kubwipi na ngala ya kudiye bakambakanibwanga na lunwa kitatyi ne kitatyi. Ne bantu bashike kubwipi na kyala mwelwa busala nabo bakambakanibwanga kyaba kyonso na luvumba lubi. Inoko kitatyi kikatalula’ko Yehova ino ngikadilo yonso mibi, kukekala nsangaji keidi mpwilo!

¹⁷ Le i bika bikapingakena pa makambakano onso otwikonda nao dyalelo? Ñimbo ya Mitōto 37:11 ilondolola’mba: “Bakēsangaja mu bungi bwa ndoe.” I kisenga’po kashā pa kuyuka’mba bino ye bitusakila Yehova! Mu bino bitatyi bya makambakano, longa bukomo bobe bonso mwanda wa kwikala pabwipi na Yehova ne na bulongolodi bwandi. Lukulupilo lobe lwa kumeso i lulēme mpata, o mwanda langulukila’po na mushike, wilumone amba i lwa bine kodi, ne kusapwila’lo bantu bakwabo. (1 Temote 4:15, 16; 1 Petelo 3:15) Shi ulonge namino, nabya kulupila’mba ukekala mūmi nyeke na nsangaji pakafula ino ngikadilo ya bintu!