Fundula Meso Obe ku bya Bitupubitupu!

“Fundula meso ami ku kubandila bya bitupubitupu, kadi umpumputumwine mu mashinda obe.”—MIT. 119:37.

1. Lelo meso otupelwe adi na mvubu muswelo’ka?

 BUYA’BYOPO kwikala na meso amona! Etukwashanga tujingulule bintu bitujokolokele—mobikadile ne buya bwabyo. Meso etu etukwashanga tumone balunda bayampe ne byaka bibi. Na meso, tumonanga buya bwa bintu, tusangelanga bipangwa bya kutendelwa, ne kwimwena bintu bilombola kwikala’ko kwa Leza ne ntumbo yandi. (Mit. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Loma 1:20) Kadi meso byoadi dishinda dya mvubu disambulwila ñeni myanda, engilanga mingilo mikatampe pa kuyuka Yehova ne kuningisha lwitabijo lwetu mwadi.—Yos. 1:8; Mit. 1:2, 3.

2. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima pa byotutala, ne i ñeni’ka yotuboila ku kwabija kwaābije mulembi wa mitōto?

² Inoko bintu byotumona bibwanya kwitona. Kudi kukwatañana kukatampe pa bukata bwa bintu byotumona ne ñeni yetu mwanda bikokeja kulangula nansha kutamija bilokoloko bya mutyima wetu. Byotudi mu ntanda myoneke idi’mo kwisakila ibikelwe na Satana Dyabola, tulombolwanga bintu ne bifwatulo bikokeja kwitulumbakanya bukidibukidi—nansha shi tubatale’ko’tu dimo kete. (1 Yoa. 5:19) O mwanda ke kya kutulumukapo shi mulembi wa mitōto waābije Leza amba: “Fundula meso ami ku kubandila bya bitupubitupu, kadi umpumputumwine mu mashinda obe.”—Mit. 119:37.

Mukokeja Kwitongwela Meso Etu

3-5. I mānga’ka ya mu Bible ilombola kyaka kya kuleka meso etongola?

³ Tala byāfikile Eva, mwana-mukaji mubajinji. Satana wālombwele Eva amba meso obe ‘akakuputuka’ shi udye kipa kya ku “mutyi wakuyukanya buya ne bubi.” Eva i uno wātengelwe na mulangwe wa ‘kuputukwa’ meso. Wāsangedile bininge kudya kipa kyajidikilwe pa kumona “mutyi nao wadi mulumbuluke kudyako, kabidi wadi wa buya bwa dyangi kutalako, ne byo wadi mutyi wa kusanshibwa kupanako ñeni.” Kutala ku mutyi na mutyima wa kwabila kwāfikije Eva ku kujilula mbila ya Leza. Mulumyandi Adama nandi wājilwile, kino kyaleta makambakano ku muzo onso wa muntu.—Ngal. 2:17; 3:2-6; Loma 5:12; Yak. 1:14, 15.

⁴ Mu myaka ya Noa, bamwikeulu bamo nabo bāshintyile pa mwanda wa byobāmwene. Ngalwilo 6:2 unena pa yabo myanda amba: “Bāna ba Leza bana-balume bamwene’mba bāna bana-bakaji ba bantu i ba buya bwa dyangi, ino basonga bakaji muswidile mityima yabo.” Kutala bana bana-bakaji ba bantu na meso a kwabila kwālangwile kilokoloko kya busekese bwampikwa kwendela’mo mu ba mwikeulu batomboki, nabo babutula lutundu lwa ba bikandangobo. Bubi bwa muntu mu kine kitatyi’kya bwāfikije ku konakanibwa kwa muzo onso wa muntu, kutalula’mo’nka Noa ne kisaka kyandi.—Ngal. 6:4-7, 11, 12.

⁵ Myaka tutwa pa kupita’po, meso a Akana Mwine Isalela amongola waiba bintu mu kibundi kyākwetwe kya Yediko. Leza wāsoñenye amba bintu byonso bya mu kino kibundi byadi bya konakanibwa, kutalula’mo enka bintu bimobimo byādi bya kwelwa mu kibīko kya bulēme kya Yehova. Bene Isalela bādyumwinwe amba: “Mwidyumujanyei banwe  bene ku kintu kya mafingo nansha i kimo, kutyina’mba [mwakabila]” ne kuyata bintu bimo bya mu kibundi. Kitatyi kyājilwile Akana, bantu ba Isalela bānekenibwe ne bavule bāfwa. Akana kāitabijepo bwivi bwandi kufika’nka ne byobāmusokwele. “Po namwene” bitūtwe, i Akana unena, “nebikomenwe meso, kadi nayatyile’byo.” Kilokoloko kya meso andi kyāmufikije ku konakanibwa pamo ne “byonsololo byadi nabyo.” (Yos. 6:18, 19; 7:1-26) Akana waābile mu mutyima wandi bintu byādi bimujidikwe.

Ufwaninwe Kwidingila

6, 7. Lelo Satana wingidijanga divule ‘budyumuku’ka’ mwanda wa kwitongola, ne bantu batumbija bya busunga bengidijanga’bo namani?

⁶ Bantu dyalelo batompibwanga muswelo umo onka na wātompelwe Eva, bamwikeulu bampikwa kikōkeji, ne Akana. Mu “budyumuku” bonso bwingidijanga Satana mwanda wa kongola bantu, “kilokoloko kya meso” kikokanga bantu bininge. (2 Kod. 2:11; 1 Yoa. 2:16) Bantu batumbija bya busunga dyalelo bayukile biyampe amba tamba kala bantu bakokwanga na byobamona. Sendwe umo mu bya kusumbija wa mu Bulaya wanene amba: “Meso i kipindi kya ku ngitu kikokañana kupita byonso, divule atādilanga byumvwanino bikwabo kadi adi na bukomo bwa kunekenya ne milangwe yonso miluji.”

⁷ Ke kya kutulumukapo shi bantu batumbija bya busunga betufunkanga bifwatulo palapala bineñenibwe na bunwa amba bikoke meso ne kulangula kilokoloko kya kwabila bintu byabo nansha twaji! Mukimbi umo wa mu États-Unis wēfundile mwikadile bintu bisasula bya busunga na lupusa pa bantu, wanene amba, “kebipungwangapo mwanda’tu wa kulombola bantu bitupu, ino nakampata, bidi na mvubu ya kulangula mutyima wa muntu wa kusepelela’byo ne kulonga’po kintu.” Kulangula masenda o muswelo umo obengidijanga divule. O mwanda kidi na mvubu mikatampe tute mutyima ku byotutala ne ku byotutweja mu ñeni ne mu mutyima!

8. Lelo kulama meso etu i kukomenejibwe mu Bible namani?

⁸ Bene Kidishitu ba bine kebakingilwepo ku bilokoloko bya meso ne bya ngitu. O mwanda Kinenwa kya Leza kitukankamika twikale kwidingila pa byotutala ne byotusaka. (1 Kod. 9:25, 27; tanga 1 Yoano 2:15-17.) Yoba muntu mululame wāyukile amba kumona ne kwabila i bikwatañane bininge. Wānene amba: “Nasamba kipwano ne meso ami; lelo penepo nkatala nkungakaji namani?” (Yoba 31:1) Yoba wāpelele kutenga mwana-mukaji mu muswelo wa busekese, kadi wākankeje ne ñeni yandi kutamija ino milangwe. Yesu wānene ukoma amba ñeni ifwaninwe kulamwa kwampikwa kwiisubija na milangwe ya busekese paānene amba: “Yewa wakutala mwanamukaji meso a mutyima wakumusaka, nankyo wapu kupya kala mambo nandi umutyima wandi.”—Mat. 5:28.

Bintu bya bitupu bya kwepuka

9. (a) Mwanda waka tufwaninwe kudyumuka nakampata kitatyi kyotwingidija Entelenete? (b) I bika bikokeja kulupuka’ko shi muntu watale’tu nansha dimo bifwatulo bya bantu badi mutaka?

⁹ Mu ino ntanda ya dyalelo mwendanga musambakana kibidiji kya ‘kwendelela kutala’ bifwatulo bya bantu badi mutaka, nakampata ku Entelenete. Ketusakilwapo kukimba ano mateba—ao’ko o etukimba! Muswelo’ka? Musapu utumbija bintu ukokeja kumweka mu kitulumukila pa tabulo wa kompyuta na kifwatulo kikokañana. Nansha kadi mukanda wa ku kompyuta ukokeja kumweka bu wampikwa bubi ukokeja kwalamuka mu kukopa kwa diso ke kifwatulo kya bantu badi mutaka kipungwe mu muswelo obikoma ne kushita’kyo. Nansha shi muntu atale’ko’tu dimo kumeso kwa kubula’kyo, byaamona’bya bibalamata kala mu ñeni yandi. Kutala’tu dimo bifwatulo bya badi mutaka kukokeja kuleta bikoleja. Kukokeja  kushiya muntu na mutyima wa mundamunda moneke kalu pa kubula’byo mu ñeni yandi. Ino kibi kutabuka, shi muntu ‘wendelela kwibitala’ ku kusaka, nabya ufwaninwe kwipaya bilokoloko byandi bibibibi.—Tanga Efisesa 5:3, 4, 12; Kol. 3:5, 6.

10. Mwanda waka bana bo bene bonwa na bifwatulo bya bantu badi mutaka, ne i bika bikokeja kulupuka’ko shi batala’byo?

¹⁰ Bana bakokeja kukokwa na bifwatulo bya bantu badi mutaka mwanda wa mutyima wabo wa kusaka kuyuka. Shi abebimone, bikokeja kōna mu kitatyi kilampe muswelo obamona bulādi. Lapolo umo unena’mba, kōnwa ñeni uno muswelo kuvutakanyanga misoñanya itala pa bulādi ke “bikomo kulama kipwano senene, buswe; kumona bana-bakaji muswelo ungi; ne bityebitye kusanswa kwibibandila, kintu kikokeja kōna mufundilo wa masomo, bulunda ne kipwano mu kisaka.” Kintu kibi bininge i muswelo obikavutakanya busongi.

11. Leta’ko kimfwa kilombola kyaka kidi mu kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka.

¹¹ Tutu umo Mwine Kidishitu usonekele amba: “Mu byonso byonadi muninwe nabyo kumeso kwa kwikala Kamoni, byadi bikomo kuleka i kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka. Nakivulukanga bino bintu bityani—kukokwa na bintu bya bitupubitupu, minjiki palapala, na bintu byomona, nansha ke milangwe minyengakane. I bulwi bwa difuku ne difuku kebudi mpwilo.” Tutu mukwabo paādi nkasampe, watadile majulunale a bifwatulo bya badi mutaka a shandi wampikwa kwitabija, padi bambutwile bandi kutupu’bo. Usoneka’mba: “Bine, bifwatulo’bya byaonene ñeni yami pa bwanuke! Ne pano ke papite myaka 25, bifwatulo bimo bikinshele mu bongolo. Nansha byonalwa nabyo bininge, ino bikidi monka. Nakitopekanga bikomo nansha byokendi muleke’byo.” I biyampe’po kashā kwiepeja ku ano makambakano na kuleka kutala bino bintu bya bitupubitupu! Le muntu ubwanya namani kulonga kino? Ufwaninwe kwielela’ko kuleta “milangwe yonso, shi yaka, shi yaka, monka mu bupika bwa kikōkeji kya Kidishitu.”—2 Kod. 10:5.

12, 13. Le i bintu’ka bya bitupubitupu kebifwaninwepo kubandila Bene Kidishitu, ne mwanda waka?

¹² Kintu kikwabo “kikobakane,” nansha kya bitupubitupu kya kwepuka, i kwipwija mukose kukankamika kuswa bupeta, majende nansha kulombola bya bikandangobo, kumwanga mashi, ne kwipayañana. (Tanga Mitōto 101:3.) Bambutwile Bene Kidishitu badi na kiselwa kibapele Yehova kya kusañuna byo babandila mu yabo njibo. Bine, kekwakekala Mwine Kidishitu wa bine nansha  umo wa kwikuja mu bya majende ku kusaka. O mwanda bambutwile bafwaninwe kuta mutyima ku mafilime, bintu bilombolwa ku TV, makayo a video, ne mu kusoma mabuku a banuke nansha myanda isepeja ayo’ko īsambila pa maleñanya.—Nk. 22:5.

¹³ Twikale bankasampe nansha batame, meso etu keafwaninwepo kuloelelwa mu makayo a video alombola bya bikandangobo ne kwipayañana. (Tanga Mitōto 11:5.) Tufwaninwe kupela kuta ñeni yetu ku bilongwa bipelejibwe na Yehova. Vuluka amba Satana usakanga kona milangwe yetu. (2 Kod. 11:3) Nansha ke kupityija kitatyi kilampe bininge na kubandila bintu bimonwa bu biyampe kukokeja kwitūdila kitatyi kya butōtyi bwetu bwa kisaka, butangi bwetu bwa Bible bwa difuku ne difuku, ne kya kuteakanya kupwila.—Fid. 1:9, 10.

Iula Kimfwa kya Yesu

14, 15. Lelo i ditompo’ka dya busatu diyukene pi na pi dyātompelwe Yesu na Satana, ne Yesu wābwenye kwidinekenya namani?

¹⁴ I kya bulanda, mu ino ntanda mudi bintu bimo bya bitupubitupu kebyepukwapo kumona. Nansha ke Yesu mwine walombwelwe bino bintu ku bukomo. Satana pa kutompa Yesu musunsa wa busatu amba aleke kulonga kiswa-mutyima wa Leza, “Dyabola nandi wakamukandija pa lūlu lulalula, kamulombola malopwe onso a panopantanda ne ntumbo yao.” (Mat. 4:8) Mwanda waka Satana wālongele nabya? Wādi usaka kumwena mu bukomo budi na meso. Kutala buya bwa malopwe a ntanda kwādi kwa kukokela Yesu asake ntumbo ya ino ntanda. Le Yesu wālongele’po namani?

¹⁵ Yesu kātelepo mutyima ku bino bintu byaātompelwe nabyo. Kālekelepo mutyima wandi utamije bilokoloko bibi. Kadi kādipo usakilwa kubandila byobya byāmulombwele Satana penepa kapele’byo. Yesu wēbipelele kiponka na ponka. Wāmupinga amba, “Funduka papo abe Satana.” (Mat. 4:10) Yesu wātele mutyima pa kipwano kyandi na Yehova kadi walondolola mungya kitungo kine kyaāidile—ke kulonga kiswa mutyima kya Leza kadi. (Bah. 10:7) Ku mfulo, Yesu wābwanya kuvutakanya nkuku ya Satana.

16. I ñeni’ka yotuboila ku kimfwa kya Yesu kya kukomena matompo a Satana?

¹⁶ Tukōkeja kwifunda bivule kupityila ku kimfwa kya Yesu. Kibajinji, i kutupu mukingwe kala ku manwa a Satana. (Mat. 24:24) Kya bubidi, byobya byotubandila sō byo bivudija kilokoloko mu mutyima wetu, shi kya kulonga biyampe shi kya kulonga bibi. Kya busatu, Satana wingidijanga “kilokoloko kya meso” mu miswelo yonso yabwanya mwanda wa kwitulubija. (1 Pet. 5:8) Kya buná, netu tubwanya kukomena Satana, nakampata shi tulonga’po kintu kwampikwa kwija.—Yak. 4:7; 1 Pet. 2:21.

Lama Diso “Ditōke”

17. Mwanda waka kwilaija kintu kya bitupubitupu kitutane ebiya ketukimbe kya kulonga i kubulwa ñeni?

¹⁷ Potwipānanga kudi Yehova, tumulayanga’mba tubapele byobya bya bitupubitupu. Potutyipa kulonga kiswa mutyima kya Leza, twiluñanga pamo na mulembi wa mitōto wānene amba: “Nakankaja maulu ami ku mashinda mabi onso, na’mba ndame mwanda obe.” (Mit. 119:101) Kwilaija kintu kya bitupubitupu kitutane ebiya ketukimbe kya kulonga i kubulwa ñeni. Byobya bipelejibwe mu Bisonekwa i bitulombolwe patōka. Ketwidilwepo nkuku ya Satana. Lelo i kitatyi’ka kyātompelwe Yesu ashinte mabwe ke  mikate? I aye pa kupwa kushikilwa mafuku 40 mwinya ne bufuku kudya mpika, wādi “kaikele’nka ne nzala.” (Mat. 4:1-4) Satana udi na bukomo bwa kuyuka kitatyi kyotudi na bukōkekōke ne kyotukōkeja kutompibwa twapona. Nanshi, kino kyo kitatyi kya kuta mutyima bininge ku bino bintu. Kokaleñanya’ko! Shi difuku ne difuku tulamine mu ñeni mpiko yetu ya kwipāna kudi Yehova, nabya tukasumininwa kupela bintu bya bitupubitupu.—Nk. 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Lombola kwishila kwishidile diso “ditōke” ne diso “dibi.” (b) Mwanda waka i biyampe twendelele kufwatakanya bintu bya mvubu, ne Fidipai 4:8 uleta madingi’ka pa uno mwanda?

¹⁸ Difuku ne difuku, tumonanga pi na pi bintu bivule bikokañana ne bilabika, kadi kuvula byendanga bidila’ko. O mwanda tukamona amba kidyumu kya Yesu kya kulama diso “ditōke” kidi na mvubu mpata. (Mat. 6:22, 23) Diso “ditōke” ditalanga sō enka pa kitungo kimo—kulonga kiswa mutyima wa Leza. Ino diso “dibi,” i dya bongojani, dyabila, kadi ditadidila sō pa bintu bya bitupubitupu.

¹⁹ Vuluka amba meso etu adishanga ñeni yetu, ñeni yetu nayo yadisha mutyima wetu. Nanshi i kya kamweno twendelele kufwatakanya bintu bya mvubu. (Tanga Fidipai 4:8.) Na bubine, twendelelei nanshi kulonda milombelo yālombele mulembi wa mitōto amba: “Fundula meso ami ku kubandila bya bitupubitupu.” Shi twielele’ko kwiendeja mungya ino milombelo, tukakulupila’mba Yehova ‘uketupumputumwina mu mashinda andi.’—Mit. 119:37; Bah. 10:36.

I Bika Byotufwaninwe Kuvuluka pa . . .

• kukwatañana kudi pa bukata bwa meso etu, ñeni, ne mutyima?

• byaka bidi mu kutala bifwatulo bya bantu badi mutaka?

• mvubu idi mu kulama diso “ditōke”?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Bifwatulo pa paje 26]

Lelo bintu bya bitupubitupu bifwaninwe Mwine Kidishitu kwepuka kutala i bintu’ka?