1. Lelo tudi mu bitatyi bya muswelo’ka?

TUDI mu “bitatyi bya makambakano bikomo ne mwa kulongela.” Tamba kashā “mafuku a mfulo” ashilula mu 1914, ngikadilo ya ntanda yendanga ibipila’ko bininge. (2 Temote 3:1-5) Kadi tubwanya kukulupila’mba ntanda ikendelela kubipila’ko, mwanda bupolofeto bwa mu Bible bunena amba, “babi ne bandimbañani bakabipila’ko kutabuka.”—2 Temote 3:13.

2. Le i kwipwija mukose kwa muswelo’ka kusangelanga bantu bavule? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

² Bantu bavule dyalelo, bepwijanga mukose na kutala nansha kulonga bintu bya bukalabale, bya busekese, nansha bya majende ne maleñanya. Kimfwa, Entelenete, mpangiko ya ku televijo, mafilime, mabuku, ne majulunale alengejanga bantu bamone bukalabale ne busekese bu biyampe. Kadi mwikadilo wadi ukūwa bantu pano ekemwitabijibwe enka ne na bijila mu bifuko bimobimo. Inoko kino kekilombolapo amba Yehova witabije ino ngikadilo.—Tanga Loma 1:28-32.

3. Le bantu bavule babwanya kumona namani boba beendeja mungya misoñanya ya Leza?

³ Mu myaka katwa kabajinji namo, bantu bādi babandila  bintu bya bukalabale ne bya busekese mwanda wa kwipwija mukose. Inoko balondi ba Yesu kebādipo balonga uno muswelo, mwanda bādi beendeja mungya misoñanya ya Leza. Kino kyādi ‘kitulumuja’ bantu bavule bādi bebajokolokele. Byafula namani? Bantu bashilula kufutulula bene Kidishitu ne kwibapangapanga. (1 Petelo 4:4) Dyalelo nadyo, bantu bavule balañanga’mba boba beendeja mungya misoñanya ya Leza i beni. Na bubine, Bible witudyumuna’mba boba bonso balonda kimfwa kya Kidishitu Yesu “nabo bakapangwapangwa.”—2 Temote 3:12.

4. Mwanda waka ketufwaninwepo kusanswa ntanda?

⁴ Shi tusaka kulonga kiswa-mutyima kya Leza ketufwaninwepo kusanswa “ino ntanda nansha bintu bidi mu ino ntanda.” (Tanga 1 Yoano 2:15, 16.) Satana, “leza wa ino ngikadilo ya bintu” ye uludikanga ino ntanda. Wingidijanga mitōtelo, imbikalo, malongolodi a bya busunga ne bisanji mwanda wa kongola bantu. (2 Kodinda 4:4; 1 Yoano 5:19) Ketusakengapo ntanda ikale na lupusa potudi, o mwanda tufwaninwe kwepuka balunda babi. Bible witudyumuna patōkelela amba: “Kemwakyongolwai. Kupwana na babi konanga bibidiji biyampe.”—1 Kodinda 15:33.

5, 6. Le i bāni boketufwaninwepo kupwana nabo, ne mwanda waka?

⁵ Pa kulama kipwano kyetu kiyampe na Yehova, ketufwaninwepo kupwana na muntu ye-yense ulonga bibi. Mu bano bantu mubadilwa ne boba betelanga bu batōtyi ba Yehova ino kumukōkela mpika. Shi bano bantu abalonga bubi bukatampe ne kwisāsa mpika, tufwaninwe kutyiba nabo kipwano.—Loma 16:17, 18.

⁶ Bantu basakanga nyeke kusangaja balunda nabo ne kwitabijibwa nabo. O mwanda shi tupwane na boba kebakōkelepo Leza, tukakokwa kulonga byobalonga. Kimfwa, shi tupwene bininge na bantu ba busekese, tukokeja kwikala bwa abo. Kino’ki kekifikile batutu ne bakaka bamo. Kadi bonso kebaikelepo kwisāsa, bapangilwe. (1 Kodinda 5:11-13) Poso’tu besāse, shi bitupu ngikadilo yabo iifwene na yoya itelelwe na Petelo.—Tanga 2 Petelo 2:20-22.

7. Le i bāni botufwaninwe kupwana nabo?

⁷ Nansha shi tusakanga kwikala biyampe na muntu ye-yense, ketufwaninwepo kupwana na boba bapela kukōkela Leza. Kikekala kya kubulwa lūku kudi Kamoni wa Yehova kunga kulāla kyumba kimo na muntu kalēmekelepo Yehova ne kwiendeja mungya misoñanya yandi. Mo monka, i bibi kukimba kwisonga na muntu kengidilapo Yehova. I kya mvubu kwitabijibwa na Yehova kupita’ko kwitabijibwa na bantu kebamusenswepo. Tufwaninwe kupwana enka na boba balonga kiswa-mutyima kya Leza kete. Yesu wānene amba: “Yewa ense ulonga kiswa-mutyima kya Leza, yao ye mwanetu mwana-mulume, ye mwanetu mwana-mukaji, ye mama.”—Mako 3:35.

8. Le balunda babi bāikele na lupusa’ka pa bantu ba mu Isalela wa kala?

⁸ Balunda babi baletanga musala. Tala kimfwa byobya byātene bene Isalela. Kumeso kwa kutwela mu Ntanda ya Mulao, Yehova wēbadyumwine pa mwanda utala bantu bādi kala mu mine ntanda’ya. Wānene amba: “Kokakolwa kufukatyila balezaleza babo, nansha kwibengidila kwine nansha kwibalondela mu bilongwa byabo; ino nanshi ukebafulamika ne kulalakanya bipanda byabo. Ebiya kadi mukengidilanga Yehova Leza wenu.” (Divilu 23:24, 25) Ino bene Isalela bavule kebātejejepo bulombodi bwa Leza, babulwa kikōkeji kwadi. (Ñimbo 106:35-39) Byafula kwepi? Yehova wāpela  muzo wa Isalela ne kutonga kipwilo kya bwine Kidishitu ke bantu bandi.—Mateo 23:38; Bilongwa 2:1-4.

9. Mwanda waka bisanji bya ino ntanda bileta kyaka?

⁹ Bisanji bivule bya mu ino ntanda, pamo bwa mpangiko ya televijo, mateba a Entelenete, ne mabuku abwanya kona kipwano kyetu na Yehova. Bino bintu byonso kebipungilwepo mwanda wa kukwasha bene Kidishitu bekale na lwitabijo mudi Yehova ne mu milao yandi. Inoko, bikankamikanga bantu bakulupile ntanda imbi ya Satana. O mwanda tufwaninwe kutadija na byotutala, byotutanga ne byotwivwana kutyina’mba byaketuletela “bya kusakasaka bya ino ntanda.”—Tetusa 2:12.

10. Le i bika bikafikila bisanji bya ino ntanda?

¹⁰ Panopano ponka, ntanda ya Satana ne bisanji byayo bibi bisa konakanibwa. Bible unena amba: “Ino ntanda ipitanga ne bya kusakasaka byayo bine, inoko yewa ulonga kiswa-mutyima kya Leza udi’ko nyeke.” (1 Yoano 2:17) Mo monka ne kaimba wa mitōto wāimbile amba: “Bakulonga bibi bakatyibwako.” Kadi wābweja’ko amba: “Bakikōkeji bakapyananga ntanda; kadi bakēsangaja mu bungi bwa ndoe.” Mu bula bwa bitatyi binga? “Boloke bakapyananga ntanda, ne kwikala monka nyeke.”—Ñimbo 37:9, 11, 29.

11. Le i muswelo’ka witukwashanga Leza tushale nyeke bamukōkele?

¹¹ Na kwishila na ntanda ya Satana, bulongolodi bwa Yehova bwitukwashanga twende mu dishinda ditwala ku būmi bwa nyeke. Yesu wālombele Yehova amba: “Buno’bu bo būmi bwa nyeke, bekale kukuyuka abe, Leza umo kete wa bine, ne yewa owatumine, Yesu Kidishitu.” (Yoano 17:3) Yehova wingidijanga bulongolodi bwandi mwanda wa kwitupa byonso byotusakilwa pa kumuyuka. Kimfwa, tudi na mapepala mavule, maboloshile, mabuku, mavideo ne myanda ya pa Diteba itukwasha twingidile Leza. Kadi Bulongolodi bwandi buteakanyanga kupwila mu bipwilo 110 000 ne kupita kujokoloka ntanda yonso. Myanda yotwifunda mu Bible ku kuno kupwila ne ku bitango ikomejanga lwitabijo lwetu mudi Yehova ne mu milao yandi.—Bahebelu 10:24, 25.

12. Shintulula madingi a mu Bible a kwisonga “enka mudi Mfumwetu kete.”

¹² Bene Kidishitu basaka kusonga nansha kusongwa bafwaninwe kutadija bantu bobapwana nabo. Kinenwa kya Leza kitudyumuna amba: “Kemwakīkutyilai mu lupungu lubi na bampikwa kwitabija. Mwanda le i kisense’ka kidi pa boloke ne kujilula bijila? Nansha le kitōkeji ne fukutu bikwatañene pa bika?” (2 Kodinda 6:14) Bible ulombola bengidi ba Leza kwisonga “enka mudi Mfumwetu kete,” ko kunena amba, kwisonga enka na muntu mwipāne ne mubatyijibwe kadi wiendeja mungya misoñanya ya Yehova. (1 Kodinda 7:39) Shi wisonge na muntu wa uno muswelo, usenswe Yehova, ukekala na mwikadi ukakukwasha ushale nyeke na kikōkeji kudi Leza.

13. Lelo i musoñanya’ka utala pa busongi wāletele Leza ku bene Isalela?

¹³ Yehova uyukile bintu bya kamweno kotudi, kadi musoñanya wandi wa kwisonga “enka mudi Mfumwetu kete” keushilwele’nka dyalelo. Kimfwa, tala byānenene Yehova kudi bene Isalela pa mwanda utala bantu kebādipo bamwingidila. Kupityila kudi Mosesa, wēbasoñenye amba: “Nansha kwisonga nabo; obe mwana mwana-mukaji kokamusongeja ku wabo mwana mwana-mulume, nansha wabo mwana mwana-mukaji kokamusongeja na obe mwana mwana-mulume, mhm. Mwanda  ukavundamuna obe mwana mwana-mulume kunonda, amba bakengidila baleza bangi; enka nabya bulobo bwa Yehova bukakijibwa padi banwe, kabidi ukakonakanya bukidi bukidi bonka.”—Kupituluka 7:3, 4.

14, 15. Le i bika byāfikile Solomone pa kufutulula musoñanya wa Yehova?

¹⁴ Kinondanonda na kubikala kwa Solomone bu mulopwe wa Isalela, wālombele tunangu, ne Yehova wālondolwele milombelo yandi. Ebiya Solomone wātumba bu mulopwe wa tunangu wa muzo munekenye. Na bubine, mulopwe wa ku Sheba mwana-mukaji watendela tunangu twa Solomone ne kumunena amba: “Abe wi mupite ñeni ne dyese ku yoya ntumbo yo naivwene.” (1 Balopwe 10:7) Ino kadi kimfwa kya Solomone kitufundija bikokeja kulongeka shi muntu wafutulula musoñanya wa Leza ne kwisonga na muntu kengidilapo Yehova.—Musapudi 4:13.

¹⁵ Nansha Yehova byaāmwesele, Solomone kākōkelepo ku musoñanya wa patōkelela wa Leza. Solomone “wasanswa bana-bakaji bangi ba ntanda ne miseke” kebādipo bengidila Yehova, kadi mfulo mfulō wāikala na bakaji 700 ne baabala 300. Byaikala namani? Solomone pa kununupa, bandi bakaji “bamwalamuna mutyima wandi kalonda balezaleza bangi, . . . kadi Solomone walonga kyokya kibikibi mu meso a Yehova.” (1 Balopwe 11:1-6) Kipwano kibi kyāmulengeje akomenwe kutōta Yehova. Shi kino kyāfikile Solomone, kibwanya kufikila ne muntu ye-yense. O mwanda ketufwaninwepo nansha dimo kulanga kwisonga na muntu kasenswepo Yehova!

16. Lelo Bible uleta madingi’ka ku yewa wisongele na wampikwa kwitabija?

¹⁶ Le bikekala namani shi muntu waikala mutōtyi wa Yehova inoko wadi kala mwisonge na wampikwa kwitabija? Bible unena  amba: “Bānwe bakaji nenu mo monka, kōkelai balume benu; amba, shi kudi bamobamo bakubulwa kukōkela mwanda, nankyo banekenībwe kwampikwa kwisambilwa mwanda, ponka pa mwikadilo wa bakaji babo.” (1 Petelo 3:1) Bine, kino kitala ne mulume wa mukaji katōtangapo Yehova. Kinenwa kya Leza kilombola patōka amba: Ikala mulume nansha mukaji muyampe, kadi ingidija misoñanya ya Leza itala pa busongi. Ebiya, mwinē pobe pakajingulula’mba ubashinta mu muswelo muyampe, ukokeja nandi kusangela kwingidila Yehova. Kino kekifikile ba mulume ne mukaji bavule.

17, 18. Le i bika byākweshe Noa apande ku Dilobe, ne i bika byākweshe bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bapande ku kutūtwa kwa Yelusalema?

¹⁷ Balunda babi bakokeja kukutonona uleke kukōkela Yehova, ino balunda bayampe bakakukwasha umukōkele. Noa i kimfwa kilumbuluke kotudi. Wāikele’ko mu kitatyi kyādi “bubi bwa bantu . . . ke bwa ntanda ne miseke panopantanda” kadi “kufwatakanya konsololo’tu kwa kuvuluka kwa mityima yabo kwadi bubi bonka bonka nyeke.” (Ngalwilo 6:5) Bantu bābipile kutabuka, o mwanda Yehova wātyibile nsambu ya konakanya ntanda mibi’ya. Inoko Noa wādi mwishile nabo. Bible umutela bu “moloke swa” mwine “wadi unanga ne Leza.”—Ngalwilo 6:7-9.

¹⁸ Noa kāpwenepo na bantu bakubulwa kusanswa Yehova. Aye ne kyandi kisaka bāingile bininge mwanda wa kūbaka safini, kadi wādi “musapudi wa boloke.” (2 Petelo 2:5) Noa, wandi mukaji, bandi bana basatu ne bakaji babo bādi mu kipwano kiyampe abo bene na bene. Bāputumine mu kulonga bintu bisangaja Leza, pa kino bapanda ku Dilobe. Batwe bonso dyalelo twi ba ku lutundu lwabo, o mwanda tufwaninwe kufwija’ko pangala pa kikōkeji kya Noa ne kisaka kyandi kudi Yehova ne kwepuka balunda babi. Muswelo umo onka, bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji kebāpwenepo na bantu kebādipo baswele Yehova. Bāmukōkele ne kupanda kitatyi kyātūtyilwe Yelusalema mu 70 K.K.—Luka 21:20-22.

19. Le i bika biketukwasha tushale nyeke bakōkele Yehova?

¹⁹ Pamo bwa Noa, kisaka kyandi ne bene Kidishitu ba mu myaka katwa ka bajinji, ketupwanangapo na muntu ye-yense kasenswepo Yehova. Tudi na midiyo ne midiyo ya batutu ne bakaka ba kikōkeji botukokeja kupwana nabo. Baketukwasha ‘twimanije pototo mu lwitabijo’ mu bino bitatyi bya makambakano. (1 Kodinda 16:13; Nkindi 13:20) Langa’po bidi mokikekadila kya kutendelwa kupanda ku mfulo ya ino ntanda mibi ne kwikala na būmi mu ntanda impya ya Yehova! Bine, i kya mvubu twepuke balunda babi tamba’nka pano!