Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tuenzayi mudimu pamue ne mutentekedi

Tuenzayi mudimu pamue ne mutentekedi

Tuenzayi mudimu pamue ne mutentekedi

Mukalenge, ndi ngimana misangu yonso pa mutu pa tshibumba tshia nsentedi mu dîba dia munya, ne badi banteka mu muaba wanyi wa butentekedi bufuku, ku dituku ku dituku.’​—YESHAYA 21:8.

1. Mmilayi minene kayi idi Yehowa nkayende ujadika?

 YEHOWA udi Mulongolodi Munene wa malu. Satana Diabolo (muanjelu mutomboke) kêna mua kuenza tshintu nansha tshimue bua kupumbishisha dilongolola Diende dinene dia kuvuija dîna Diende dinsantu ne kujadika Bukalenge bulenga buakokesha bantu pa buloba bukudimuna mparadizu nansha. (Matayo 6:9, 10) Mu Bukokeshi abu, bantu nebikale ne disanka dia bushuwa. Nzambi ‘neamine lufu tshiendelele; ne Mukalenge Yehowa neakupule binsonji ku mêsu kua bantu bonso.’ Bantu nebikale ne disanka ne buobumue, ne nebapete kabidi ditalala ne malu mimpe a bungi. (Yeshaya 25:8; 65:17-25) Yehowa nkayende ke udi ujadika milayi minene eyi!

2. Mbantemu kayi ba pa buloba badi Yehowa mujule?

2 Kadi Mufuki Munene udi kabidi ne bantemu bende pa buloba. Kubangila ku Abele mu bikondo bia kumpala kua Kristo, bantu bavua bu ‘divuba dia bantemu’ bakanyema lubilu lua ditantamana, misangu mivule mu ntatu mipite bukole. Bilejilu biabu bilenga bidi bikankamija bena Kristo ba lulamatu lelu’eu. Kristo Yezu ke ntemu wa dikima wa tshitembu menemene. (Ebelu 11:1–12:2, NW) Tshilejilu, vuluka mêyi a ndekelu akambilaye Pontio Pilato ne: ‘Ngakuledibua bua bualu ebu, ngakuluila pa buloba bualu ebu, bua kuamba malu malelela.’ (Yone 18:37) Kubangila mu tshidimu tshia 33 B.B. too ne mu tshia 2000 B.B., bena Kristo ba lukunukunu mbalonde tshilejilu tshia Yezu ne mbatungunuke ne kuyisha, bamanyisha “mianda minene ya Nzambi” ne dikima.​—Bienzedi 2:11.

Bitendelelu bia Babulona

3. Mmunyi mudi Satana muluishe dimanyisha malu a Yehowa ne disua diende?

3 Munkatshi mua binunu bia bidimu, Satana Diabolo (Muluishi munene) mmukebe ne muoyo mubi wonso bua kusaka bantu bua babenge lumu luimpe ludi bantemu ba Nzambi bayisha. Bu mudiye ‘tatu wa mashimi,’ “dragon munene . . . , nyoka au wa kale,” udi ‘udinga ba pa buloba bonso.’ Udi uluisha bantu badi ‘batumikila mikenji ya Nzambi’ mvita ya munanunanu, nangananga mu matuku aa a ku nshikidilu.​—Yone 8:44; Buakabuluibua 12:9, 17.

4. Mmunyi muakafika Babulona Munene ku dikalaku?

4 Kukadi bidimu bitue ku 4 000, kunyima kua mvula wakashipa bantu mu matuku a Noa, Satana wakajula Nimeloda, “tshilembi tshikole ku mesu kua Yehowa.” (Genese 10:9, 10) Tshimenga tshinene tshivua Nimeloda musombele, Babulona (anyi Babela), tshiakalua nsangilu wa bitendelelu bia ba-demon. Pavua Yehowa mutompakaje muakulu wa bibaki ba tshibumba tshia Babela, bantu bakatangalaka pa buloba, kuyabu ne bitendelelu biabu bia dishima. Nenku Babulona wakalua mamuende wa nsangilu wa bitendelelu bia dishima bia buloba bujima udi mukanda wa Buakabuluibua ubikila ne: Babulona Munene. Mukanda eu udi umanyisha dibutuka dia ndongoluelu eu wa kale wa malu a ntendelelu.​—Buakabuluibua 17:5; 18:21.

Tshisamba tshia Bantemu

5. Ntshisamba kayi tshiakalongolola Yehowa bua kuikalatshi ntemu wende, kadi bua tshinyi wakalekela baya natshi mu bupika?

5 Bidimu bu 500 kunyima kua tshikondo tshia Nimeloda, Yehowa wakavuija tshisamba tshia Isalele (tshienza ne ndelanganyi ya muena lulamatu Abalahama) bua kuikalatshi ntemu Wende pa buloba. (Yeshaya 43:10, 12) Bantu ba bungi ba mu tshisamba atshi bakasadila Yehowa ne lulamatu. Kadi munkatshi mua nkama ya bidimu mivule, malongesha a dishima a bisamba bia bena mutumba akanyanga Isalele, ne bantu aba bavua Yehowa mudie nabu tshipungidi bakamuela nyima ne kubangabu kutendelela nzambi ya dishima. Ke bua tshinyi mu 607 K.B.B., basalayi bena Babulona, balombola kudi Mukalenge Nebukadenesâ, bakabutula Yelushalema ne ntempelo uvuamu ne kuyabu ne bena Yuda ba bungi ku bupika mu Babulona.

6. Ndumu luimpe kayi luakamanyisha mutentekedi wa tshiprofete wa Yehowa, ne ndîba kayi diakakumbana lumu elu?

6 Bushuwa, ntendelelu wa dishima wakatamba mulelela bukole! Kadi bukoke bua Babulona buvua bua tshitupa tshîpi. Bidimu bitue ku 200 kumpala kua muanda eu, Yehowa ukavua mutume dîyi ne: “Ya, utekeku nsentedi, yeye atuambile malu adiye umona.” Nngumu kayi ivua mutentekedi eu ne bua kumanyisha? ‘Babulona wakûpuka, wakûpuka; mpingu yonso ya nzambi yabu yakutshibuka bitupa-bitupa, yakupona panshi pa buloba.’ (Yeshaya 21:6, 9) Ke muakenzekabi, mu 539 K.B.B., mêyi aa a tshiprofete akakumbana. Babulona wakakuluka nansha muvuaye ne bukole, ne bena Yuda bakapingana kuabu.

7. (a) Dinyoka divua Yehowa mupeshe bena Yuda diakabalongesha tshinyi? (b) Mmu mateyi kayi muakapona bena Yuda bakafuma mu bupika, ne biakafikisha ku bualu kayi?

7 Bena Yuda aba bavua bafume mu bupika bakapeta dilongesha dia se: bavua ne bua kulekela ntendelelu wa mpingu ne wa nyuma mibi. Kadi mu bungi bua bidimu, bakapona mu mateyi makuabu. Bamue bakakuatshika mu buteyi bua nkindi ya bena Greke. Bakuabu bakanemenena mu bilele bia bantu kupita Dîyi dia Nzambi. Banga pabu bakabanga kutumbisha ditunga diabu. (Mâko 7:13; Bienzedi 5:37) Dîba diakaledibua Yezu, tshisamba etshi tshikavua kabidi tshiele ntendelelu mulelela nyima. Nansha muvua bantu ba ku umue ku umue bitabe lumu luimpe luakayisha Yezu, tshisamba etshi mu kabujima tshiakabenga Yezu ne Nzambi wakatshibenga patshi. (Yone 1:9-12; Bienzedi 2:36) Isalele kavua kabidi ntemu wa Nzambi to, ne mu tshidimu tshia 70 B.B., bakabutula kabidi Yelushalema ne ntempelo uvuamu, musangu eu kudi basalayi bena Lomo.​—Matayo 21:43.

8. Nnganyi wakalua ntemu wa Yehowa, ne bua tshinyi didimuija divua Paulo mupeshe ntemu eu divua diakanyine?

8 Pinapu, “Isalele wa Nzambi” muenza ne bena Kristo ukavua muledibue, ne yeye ke uvua mpindieu ntemu wa Nzambi kudi bisamba. (Galatia 6:16) Ne lukasa luonso Satana wakenza mayele bua kunyanga tshisamba etshi tshipiatshipia tshia mu nyuma. Ku ndekelu kua bidimu lukama bia kumpala, lungenyi lua kuenza tusumbu tukese-tukese luakabuela mu bisumbu. (Buakabuluibua 2:6, 14, 20) Ke bualu kayi didimuija dia Paulo didi dilonda edi divua diakanyine: ‘Nudimuke bua muntu kikadiku udi mua kununyanga ne nkindi yende ne lubombo lua patupu, bu mudi bilele biamba kudi bantu, bu mudi mayisha a kumudilu a pa buloba, ne ki mbu mudi Kristo mutuyishe.’​—Kolosai 2:8.

9. Anu bu mukavua Paulo mudimuije, mmalu kayi akafikisha Bukua-buena-Kristo ku dikalaku?

9 Ndekelu wa bionso nkindi ya bena Greke, malongesha a bitendelelu bia bena Babulona ne pashishe “meji” a bantu bu mudi dilongesha dia se: bintu bionso mbidimenene ne diela mpata bua amue malu adi mu Mifundu biakanyanga bitendelelu bia bantu ba bungi bavua bamba muvuabu bena Kristo. Biakenzeka anu mukavua Paulo mumanyishe ne: ‘Ndi mumanye ne: pangumuka bianyi, nkashama idi ne luonji neilue munkatshi muenu, neyone tshisumbu tshia mikoko; bantu nebabike munkatshi muenu mene, bambila bantu malu adi kaayi malelela bua kukokabu bayidi ku nyima kuabu.’ (Bienzedi 20:29, 30) Butontolodi ebu ke buakalela Bukua-buena-Kristo.

10. Mmalu kayi akaleja patoke ne: bantu bonso kabavua balonde ntendelelu munyanguke uvua mu Bukua-buena-Kristo?

10 Bantu bavua balamate bushuwa ntendelelu mulelela bavua ne bua ‘kutshinta bikole bua ditabuja diakapabu bansantu musangu umue tshiendelele.’ (Yuda 3) Dimanyisha malu a ntendelelu mulelela ne a Yehowa divua ne bua kujimina pa buloba anyi? Tòo. Bu muvua tshikondo tshia kubutula ntomboji Satana ne midimu yende yonso tshienda tshisemena pabuipi, biakamueneka patoke ne: bantu bonso kabavua balonde ntendelelu wa butontolodi wa Bukua-buena-Kristo nansha. Ku ndekelu kua lukama lua bidimu lua 19, mu tshimenga tshia Pittsburgh, mu provense wa Pennsylvanie mu États-Unis, kasumbu ka balongi ba Bible ba muoyo umue kavua kalongolola bimpe ne kakalua nshindamenu wa kasumbu ka bantemu ba Nzambi ba mu tshikondo tshietu etshi. Bena Kristo aba bakakoka ntema ya bantu ku bijadiki bia mu Mifundu bidi bileja ne: nshikidilu wa bukua-panu budiku lelu ukadi pabuipi. Bilondeshile milayi ya mu Bible, ‘nshikidilu’ wa bukua-panu ebu wakatuadija mu 1914 ne mvita ya kumpala ya buloba bujima. (Matayo 24:3, 7) Kudi bijadiki binene bidi bileja ne: bakipata Satana ne bisumbu biende bia ba-demon mu diulu pakavua tshidimu atshi tshimane kutuadija. Lukama lua bidimu lua 20 luvuabu bakuatshile ku bianza kudi ndululu ndufile tshijadiki tshinene tshia se: Satana udi wenza mudimu wende, ne tshimanyinu tshia dikalaku dia Yezu mu Bukalenge bua mu diulu tshidi tshikumbana mu mushindu wa dikema.​—Matayo, nshapita 24 ne 25; Mâko, nshapita 13; Luka, nshapita 21; Buakabuluibua 12:10, 12.

11. Ntshinyi tshiakasua Satana kuenza, kadi mmunyi muakapangilaye?

11 Mu ngondo muisambombo 1918, ne tshikisu tshionso Satana wakakeba bua kujimija balongi ba Bible abu bakavua bayisha mu matunga mavule tshikondo atshi. Wakakeba kabidi bua kubutula Société (Watch Tower Bible and Tract Society) muanyisha kudi mbulamatadi. Bakela balombodi ba Société mu buloko bamba ne: bavua basaka bantu bua kutombokela mbulamatadi, anu muvuabu babande Yezu mu bidimu lukama bia kumpala. (Luka 23:2) Kadi mu 1919, bakabalekela, kupetabu mushindu wa kutungunuka ne mudimu wabu. Ne pashishe, bakalua kuleja ne: kabavua benze bualu bubi nansha bumue to.

“Nsentedi” mmushale mutabale

12. Mbanganyi badi benza kasumbu ka mutentekedi anyi “nsentedi” wa Yehowa lelu, ne mmuenenu kayi udibu nende?

12 Pakatuadija ‘tshikondo tshia ku nshikidilu,’ Yehowa wakateka kabidi mutentekedi bua kudimuijaye bantu bua malu adi atangila dikumbana dia malongolola ende. (Danyele 12:4; 2 Timote 3:1) Too ne lelu’eu, kasumbu aka ka mutentekedi (bena Kristo bela manyi anyi Isalele wa Nzambi) kadi kenza mudimu biumvuangane ne malu akamba Yeshaya bua mutentekedi wa tshiprofete ne: ‘Wakateleja matshu ende, wakadi ne mbabi. Ka yeye au wakadila bu nyama wa ntambue ne: ‘Mukalenge, ndi ngimana misangu yonso pa mutu pa tshibumba tshia nsentedi mu dîba dia munya, ne badi banteka mu muaba wanyi wa butentekedi butuku, ku dituku ku dituku.’ (Yeshaya 21:7, 8) Eu ke mutentekedi udi wangata mudimu wende ne mushinga!

13. (a) Mmukenji kayi udi mutentekedi wa Yehowa mumanyishe? (b) Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Babulona Munene mmukuluke?

13 Ntshinyi tshiakamona mutentekedi eu? Mutentekedi wa Yehowa (peshi kasumbu kende ka bantemu) wakamanyisha kabidi ne: ‘Babulona wakûpuka, wakûpuka; mpingu yonso ya nzambi yabu yakutshibuka bitupa-bitupa, yakupona panshi pa buloba!’ (Yeshaya 21:9) Bua musangu eu, kunyima kua Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima, Babulona Munene, nsangilu wa buloba bujima wa bitendelelu bia dishima ke udibu batonkole mu nkuasa. (Yelemiya 50:1-3; Buakabuluibua 14:8) Bualu ebu kabuena butukemesha to! Mvita ya Kumpala ya Buloba bujima ivuabu babikila kabidi ne: Mvita Minene yakatuadija mu matunga a Bukua-buena-Kristo muvua bamfumu ba bitendelelu ba nseke yonso ibidi bakankamija bansongalume babu balengele bua kuya ku mvita. Mbundu kayipu! Mu 1919, Babulona Munene kavua mua kupangisha Balongi ba Bible (ke muvuabu babikila Bantemu ba Yehowa musangu au) bua kulekela lulèngù ne kutuadija mudimu wa diyisha pa buloba udi utungunuka too ne lelu. (Matayo 24:14) Mudimu eu wakaleja dikuluka dia Babulona Munene, anu muvua dipatula dia Isalele mu bupika mu lukama lua bidimu luisambombo K.B.B. dileje dikuluka dia Babulona wa kale.

14. Ntshibejibeji kayi tshidi mutentekedi wa Yehowa muenze natshi mudimu buloba bujima, ne mmunyi mudi Yehowa mubeneshe dienza natshi mudimu?

14 Misangu yonso kasumbu ka mutentekedi katu kakumbaja mudimu waku ne lukunukunu ne katu ne dijinga dikole dia kuenza tshidi tshiakane. Mu ngondo wa muanda-mutekete 1879, Balongi ba Bible bakatuadija kupatula tshibejibeji etshi tshivuabu babikila musangu au ne: Tshibumba tshia Nsentedi tshia Siona ne Mumanyishi wa Dikalaku dia Kristo (mu Anglais: Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence). Nimero yonso wa kubangila mu 1879 too ne wa mu dia 15 Tshisua-munene 1938 uvua ne miaku eyi pa tshizubu: “ ‘Mutentekedi, udi wamba tshinyi bua butuku?’​—Yeshaya 21:11.” * Munkatshi mua bidimu 120, ne lulamatu luonso Tshibumba tshia Nsentedi ntshijoje malu adi enzeka pa buloba ne diumvuija diawu dia tshiprofete. (2 Timote 3:1-5, 13) Kasumbu ka mutentekedi wa Nzambi ne balunda baku “mikoko mikuabo” mbenze mudimu ne tshibejibeji etshi ne makanda onso bua kumanyisha bantu ne: Bukalenge bua Kristo bukadi pa kubingisha bumfumu bua Yehowa. (Yone 10:16) Yehowa mmubeneshe tshibejibeji etshi tshia Tshibumba tshia Nsentedi anyi? Nimero wa kumpala mu 1879 uvua ne bibejibeji 6 000, kadi lelu Tshibumba tshia Nsentedi tshidi tshipatuka pa buloba bujima bungi bupite pa 22 000 000 mu miakulu 132​—ne 121 ya kudiyi idi ipatuka diatshimue. Mbiakanyine bua mudi tshibejibeji tshia malu a Nzambi tshidi tshitambe kutangalaka pa buloba tshitumbisha dîna dia Nzambi mulelela, Yehowa!

Dilengeja ku kakese ku kakese

15. Ndilengeja kayi dia ku kakese ku kakese diakatuadija mene kumpala kua 1914?

15 Munkatshi mua bidimu bitue ku 40 too ne pakatuadija Kristo kukokesha mu diulu mu 1914, Balongi ba Bible bavua balekele malongesha a mu Bukua-buena-Kristo avua kaayi a mu Bible, bu mudi ntambu ya bana batekete, dibenga kufua dia anyima, mpurgatoriyo, makenga a mu inferno wa kadilu ne Nzambi wa Busatu bunsantu. Kadi bivua bilomba kabidi dîba dia bungi bua kumbusha ngenyi mibi yonso. Tshilejilu, mu bidimu bia 1920, Balongi ba Bible ba bungi bavua bavuala mundadi muikale ne nkuruse muela mu tshifulu tshia butumbi, ne bavua basekelela Nowele ne bibilu bikuabu bia bampangano. Kadi bua ntendelelu kuikalaye muimpe, bavua ne bua kumbusha bintu bionso bia ntendelelu mubi. Bible Munsantu udi ne bua kuikala nshindamenu umuepele wa ditabuja ne nsombelu wa bena Kristo. (Yeshaya 8:19, 20; Lomo 15:4) Mbibi bua kusakidila anyi kumbusha tshintu kampanda mu Dîyi dia Nzambi.​—Dutelonome 4:2; Buakabuluibua 22:18, 19.

16, 17. (a) Nngumvuilu kayi mubi uvua nende kasumbu ka mutentekedi munkatshi mua bimue bidimu bia bungi? (b) Ndiumvuija dimpe kayi didibu bafile bua “tshioshelu” ne ‘dikunji’ mu “Ejipitu”?

16 Kudi tshilejilu tshidi tshituleja mushinga udi nawu mukenji eu. Mu 1886 pavua Charles Taze Russell mupatule mukanda wakaluabu kubikila ne: Le Divin Plan des Ages, mukanda eu uvua ne tablo uleja diumvuangana pankatshi pa bikondo bia bukua-bantu ne Tshibumba Tshinene (Piramide) tshia mu Ejipitu. Bavua bamba ne: tshibumba etshi tshia Palô Koufou ke dikunji divuabu batele mu Yeshaya 19:19, 20 ne: ‘Mu dituku adi tshioshelu tshia Yehowa netshikale mu muaba wa munkatshi mua buloba bua Ejipitu, ne dikunji nedikale ku mukalu wabu dijidila kudi Yehowa. Nedikale bu tshimanyinu ne bu tshimanyishilu kudi Yehowa wa misumba mu buloba bua Ejipitu.’ Ndiumvuangana kayi divua mua kuikala pankatshi pa tshibumba etshi ne Bible? Tshilejilu, bilondeshile ngumvuilu uvuabu nende dîba adi, bavua bamba muvua bule bua imue njila ya munda mua Tshibumba Tshinene etshi buikale buleja tshikondo tshivua “dikenga dinene” ditela mu Matayo 24:21 ne bua kutuadija. Bamue Balongi ba Bible bakalua kuditua ne kasuki mu dipima bitupa bishilangane bia tshibumba etshi bua kujadika malu bu mudi dituku divuabu ne bua kuya mu diulu!

17 Bakangata Tshibumba Tshinene etshi ne mushinga munkatshi mua bimue bidimu bia bungi, too ne pakalua nimero wa Tshibumba tshia Nsentedi wa mu dia 15 Kasuabanga ne wa mu dia 1 Tshisua-munene 1928 (Angl.) kuleja patoke ne: Yehowa kavua dijinga ne tshibumba tshiasa ne mabue kudi ba-palô bampangano ne tshikale ne bimanyinu bia lubuku lua mitoto luenzeja kudi ba-demon bua kujadika malu adiye mumanyishe mu Bible nansha. Kadi mulayi wa Yeshaya uvua ne bua kuikala ne diumvuija dia mu nyuma. Anu bu mudibi bileja mu Buakabuluibua 11:8, “Ejipitu” udi tshimfuanyi tshia bukua-panu bua Satana. “Tshioshelu tshia Yehowa” tshidi tshituvuluija milambu mianyishibue idi bena Kristo bela manyi bafila patshidibu pa buloba apa bua tshitupa tshîpi. (Lomo 12:1; Ebelu 13:15, 16) Dikunji didi “ku mukalu [wa Ejipitu]” didi dileja tshisumbu tshia bena Kristo bela manyi, tshidi tshikale ‘dikunji ne tshishindamenu bia malu malelela’ ne tshidi tshikale ntemu mu “Ejipitu,” bukua-panu ebu bukadibu pa kushiya.​—1 Timote 3:15.

18. (a) Mmunyi mudi Yehowa mutungunuke ne kutokeshila Balongi ba Bible ba muoyo umue malu? (b) Biamona muena Kristo ne: bualu kampanda bua mu Mifundu budibu bumvuije mbumukolele bua kubumvua, mmuenenu kayi wa meji udiye ne bua kuikala nende?

18 Bu mudi bidimu bienda bipita, Yehowa udi utungunuka ne kututokeshila kabidi bulelela ne ngumvuilu mulenga wa dîyi diende dia mulayi. (Nsumuinu 4:18) Mu bidimu bidi panshi ebi, mbatukankamije bua kukonkonona kabidi mu buondoke malu aa: tshipungu tshikala katshiyi mua kupita kumpala kua nshikidilu kulua, mufuanu wa mikoko ne mbuji, tshintu tshibipe ne dîba dimanatshi mu muaba munsantu, tshipungidi tshipiatshipia, dikudimuka mpala dia Yezu ne ntempelo wa mu tshikena-kumona tshia mu mukanda wa Yehezekele. Ku misangu bidi mua kuikala bikole bua kumvua malu aa adibu bashintulule, kadi adi mua kulua kumvuika mu tshikondo tshiakanyine. Bikala muena Kristo kayi umvua bimpe ngumvuilu mupiamupia wa mvese kampanda, udi ne bua kudipuekesha pa kuambulula mêyi a muprofete Mika a se: ‘Nengindile Nzambi wa lupandu luanyi.’​—Mika 7:7.

19. Mmunyi mudi bashadile bela manyi ne balunda babu mikoko mikuabu baleje dikima difuane dia ntambue mu matuku aa a ku nshikidilu?

19 Vuluka ne: mutentekedi ‘wakadila bu nyama wa ntambue ne: Mukalenge, ndi ngimana misangu yonso pa mutu pa tshibumba tshia nsentedi mu dîba dia munya, ne badi banteka mu muaba wanyi wa butentekedi bufuku, ku dituku ku dituku.’ (Yeshaya 21:8) Bashadile bela manyi mbaleje dikima difuane dia ntambue mu diela bitendelelu bia dishima patoke ne mu dileja bantu njila wa budikadidi. (Buakabuluibua 18:2-5) Bu mudibu benza “mupika wa lulamatu ne wa budimu,” mbatupeshe Bible mivule, bibejibeji ne mikanda mikuabu mu miakulu ya bungi, ‘mbiakudia mu tshikondo tshiakanyine’ menemene. (Matayo 24:45, NW) Mbaditue mu disangisha “musumba munene . . . wa mu matunga onso ne bisa ne bantu ne miakulu yonso.” Bantu ba mu musumba eu mbalengeja pabu kudi mashi a Yezu adi apikula ne badi badileja ne muoyo bu wa ntambue pa kuenzela Nzambi “mudimu wa tshijila munya ne butuku.” (Buakabuluibua 7:9, 14, 15, NW) Mbipeta kayi bidibu bapatule tshidimu tshishale kudi kasumbu aka kakese ka Bantemu ba Yehowa bela manyi batshidi ne muoyo ne balunda babu ba mu musumba munene? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshituleje bipeta ebi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ Kubangila mu dia 1 Tshiongo 1939, bakashintulula mêyi aa, kubangabu kufunda ne: “‘Nebamanye ne, meme ndi Yehowa.’​—Yehezekele 35:15.”

Udi muvuluke anyi?

Mbantemu kayi badi Yehowa mujule mu kupita kua bidimu?

Mmunyi muakatuadija Babulona Munene?

Bua tshinyi Yehowa wakalekela babutula Yelushalema, tshimenga tshikulu tshia tshisamba tshiende tshia bantemu, mu 607 K.B.B.? ne mu 70 B.B.?

Ndungenyi kayi ludibu baleje kudi kasumbu ka mutentekedi wa Yehowa ne balunda babu?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

‘Mukalenge, ndi ngimana misangu yonso pa mutu pa tshibumba tshia nsentedi’

[Bimfuanyi mu dibeji 10]

Kasumbu ka mutentekedi wa Yehowa kadi kangata mudimu waku ne mushinga wa bungi