1. Ang’o momiyo Shilo nopong’ gi kuyo koda ywak?

 SAMUEL nong’eyo lit ma ne nitie e dala mar Shilo. Chiegni kamoro amora e dalano ji ne ywak. Par ane kwan mang’eny mag udi ma ne mon koda nyithindo ywakie nikech ne giyudo wach ni oneg wuonegi, chwogi, yawuotgi, koda owetegi e lweny. Noyudo Jo-Filistia osenego jolweny chiegni 4,000 mag Israel, kendo koro ne gichako ginego jolweny 30,000 e lweny malich miwuoro!—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Gin masiche mage moluwore oluwore ma ne okelo ne Shilo wichkuot kendo omaye duong’?

² Mano ne en mana achiel kuom masiche mang’eny ma ne giyudo. Eli, Jadolo Maduong’ ne nigi yawuoyi ariyo maricho miluongo ni Hofni kod Finehas. Yawuoyigo ne oting’o Ark mar muma ma giwuokgo Shilo. Ark mar muma ma kinde mang’eny ne ikano kama ler mar tabernakel, ne en sanduk makende ma ne en ranyisi manyiso ni Nyasaye ne nie kind joge. Jo-Israel nokawo sandugno ma gidhigo e lweny ka giparo e yo mofuwo ni sandugno ne dhi bedonegi bilo ma ne dhi miyo gilo wasikgi. Kata kamano, Jo-Filistia nokawo Ark mar muma, ma ginego Hofni gi Finehas.—1 Sam. 4:3-11.

³ Ark mar muma nosebedo kamiyo tabernakel man Shilo obed gi huma kuom higni miche. To koro ne osekawe. Bang’ yudo wach marachno, Eli makoro ne en jaduong’ ma jahigni 98 nogore piny ataro gi kome motho. Chi wuode, ma ne eka oa dong’ chi liel e odiechieng’no, bende ne otho kanyuol. Kapok otho, dhakono nowacho niya: “Duong’ osea kuom Israel.” Kuom adier, weche ne dhi bedo mopogore ahinya e dala mar Shilo.—1 Sam. 4:12-22.

4. En ang’o mwabiro wuoyoe e sulani?

⁴ Samuel ne dhi nyagore nade gi weche malitgi? Be ne odhi bedo gi yie motegno ma okony joma Jehova noseweyo e lwet nono? Kinde moko, waduto wanyalo romo gi chandruoge koda  weche manyoso chunywa kendo matemo yie marwa. Omiyo, we wane ane gima wanyalo puonjore kuom Samuel.

5, 6. Kuom higni 20 bang’ tho Eli, en wach mane ma Muma wuoyoe, to Samuel to ne timo ang’o e kindeno?

⁵ Muma weyo wach Samuel gi kanyo, kae to odok e wach Ark, konyisowa kaka Jo-Filistia nosandore kuom kawo sandugno, mochunogi duoke. Iwuoyo kuom Samuel kendo gimoro higni 20 bang’ tho Eli. (1 Sam. 7:2) Ang’o ma ne Samuel timo e higni piero ariyogo? Muma miyowa dwoko.

⁶ Iwachonwa ni kapok higni piero ariyogo ochakore, “wach Samuel nochopo kuom Israel duto.” (1 Sam. 4:1) Muma wacho ni bang’ hignigo, Samuel ne jalimo mier adek madongo mag Israel higa ka higa, kong’ado buche kendo ka okonyo ji gi paro. Bang’e, ne ojaduogo Rama kama ode ne nitie. (1 Sam. 7:15-17) Nenore maler ni Samuel ne en ng’ama odich kinde duto, kendo e higni piero ariyogo, ne nitie gik mang’eny ma ne otimo.

7, 8. (a) Samuel nochiwo ne ji ote mane bang’ tiyo matek kuom higni piero ariyo? (b) Ji ne orwako nade wach ma ne Samuel onyisogi?

⁷ Timbe terruok koda mibadhi ma yawuot Eli ne timo nomiyo yie mar ji mang’eny odok chien. Nenore ni thothgi ne ochako lamo nyiseche manono nikech mano. Kata kamano, bang’ tiyo matek kuom higni piero ariyo, Samuel nowachonegi kama: ‘Ka uduogo ir Jehova gi chunyu duto, goluru nyiseche mayore kod Ashtaroth mondo gia kuomu, kendo chikuru chunyu kuom Jehova, kendo utine En kende; mi enoresu a e luet Jo-Filistia.’—1 Sam. 7:3.

⁸ “Luet Jo-Filistia” ne hinyo Jo-Israel. Bang’ loyo chuth jolweny mag Israel, Jo-Filistia noneno ni ginyalo sando oganda Nyasaye maonge gima geng’ogi. Kata kamano, Samuel nosingone Jo-Israel ni gik moko ne dhi lokore mana ka gidok ir Jehova. Be ne giikore dokne Jehova? Ee, kendo mano ne omoro Samuel. Ne giweyo nyisechegi manono “ma gitiyo ni Jehova kende.” Samuel nochoko ji Mizpa, dala ma ne ni e wi gode yo nyandwat mar Jerusalem. Ji ne ochokore kanyachiel, ne gitweyo ma giloko chunygi kuom richogi ma ne gitimo mar lamo nyiseche manono.—Som 1 Samuel 7:4-6.

9. Jo-Filistia ne dwaro timo ang’o sama ne gifwenyo ni Jo-Israel ochokore, to Jo-Israel notimo ang’o kane giwinjo wachno?

 ⁹ Kane Jo-Filistia ofwenyo ni Jo-Israel ochokore kamano, ne gineno ni mano en thuolo maber mar monjogi. Ne gioro jolwenjgi odhi Mizpa mondo otiek oganda Jehova. Jo-Israel nowinjo wach masira ma ne birono. Ka gin gi luoro mang’eny, ne gikwayo Samuel mondo olemnegi. Notimo kamano, kochiwo misango bende. Kane pod gin e nyasino, jolweny mag Jo-Filistia nobiro monjogi ka gin Mizpa. Eka Jehova nodwoko lamo mar Samuel. Nonyiso mirimbe ‘mokelo mor polo maduong’ kuom Jo-Filistia.’—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) Ang’o momiyo nyaka bed ni mor polo ma Jehova ne okelo kuom Jo-Filistia ne opogore? (b) Ang’o ma notimore bang’ lweny ma ne ochakore Mizpa?

¹⁰ Kokono nochando Jo-Filistiago ahinya ma gichochni. Be iparo ni Jo-Filistia ne gin joma nyalo luoro mor polo? Be ne en mana mor polo mapile? Ooyo, mano dine ok obwogogi nikech Jo-Filistia ne gin jolweny mochwiny, mong’iyo gi lweny. Omiyo, nyaka bed ni mor polono ne en koko maduong’ ma ne pok giwinjo nyaka nene. Dibed ni gima nobwogogi ne en ‘mor maduong’’ makende ma polo ne omorgo, koso ni polo ne omor to ne onge kata boche? Dibed ni gima ne ochochogi ne en ni kokono ne chalo ka gima wuok e kor gode? Bed ni ne en wach mane ma ne obwogogi, ne gichochni ma weche olokorenegi, ma koro kar bedo jomonj, ne gibedo joma imonjo. Chwo mag Jo-Israel nowuok Mizpa ma giloyo Jo-Filistia, kendo ne giriembogi gidhi mabor yo milambo mar Jerusalem.—1 Sam. 7:11.

¹¹ Lwenyno nokelo lokruok maduong’. A kanyo nyaka tho Samuel, Jo-Filistia ne weyo miere ma ne gisemayo Jo-Israel. Mierego nodok e lwet oganda Nyasaye mos mos.—1 Sam. 7:13, 14.

12. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Samuel notimo gik makare, kendo gin kido mage ma ne okonye timo kamano?

¹² Higni miche bang’e, jaote Paulo nokwano nying Samuel e kind jong’ad bura koda jonabi ma nochung’ motegno e timo gik makare. (Hib. 11:32, 33) En adier ni Samuel nokonyo ahinya e miyo ji otim gik mabeyo kendo makare e wang’ Nyasaye. Gimomiyo nobedo ng’at masiko kakonyo en ni nohore mos korito Jehova, kodhi nyime gi tije kata kane nitie gik manyoso chunye. Bende, ne en gi chuny mar dwoko erokamano. Bang’ Jo-Israel  loyo Jo-Filistia ka gin Mizpa, Samuel nochungo kidi mondo oparnegi ni Jehova nokonyogi.—1 Sam. 7:12.

13. (a) Mondo waluw ranyisi mar Samuel, gin kido mage madwarore ni wabedgo? (b) En kinde mane mowinjore nyago kido kaka mag Samuel?

¹³ Be diher timo gik makare? Ka en kamano, dwarore ni ipuonjri kuom Samuel ma ne en ng’at mahore mos, ng’at mabolore, kendo ma ne nigi chuny mar dwoko erokamano. (Som 1 Petro 5:6.) Donge dwarore ni waduto wabed gi kidogo? Bedo ni Samuel ne onyago kendo onyiso kidogo kane pod en rawera ne okonye ahinya nikech kane odoko ng’at maduong’, noromo gi gik mapek manyoso chuny.

14, 15. (a) Gin weche mage manyoso chuny ma Samuel noromogo kosebedo “jaduong’ moti”? (b) Be Samuel ne en wuoro marach kaka Eli? Ler ane.

¹⁴ Wachako waromo gi wach Samuel ka koro en “jaduong’ moti.” Samuel koro ne nigi yawuoyi ariyo mosebedo madongo, Joel kod Abija, kendo nomiyogi migawo mar konye e ng’ado bura. Gima lit ne en ni ok ne gin joma igeno. Kata obedo ni Samuel ne en ng’at makare kendo majadier, yawuote to ne tiyo gi migepegi e timo dwachgi giwegi, ng’ado bura marach, kendo kawo asoya.—1 Sam. 8:1-3.

 ¹⁵ Chieng’ moro, jodongo mag Israel nobiro ir janabini makoro noseti ka giywakne kama: “Yawuoti ok wuothi e yoreni.” (1 Sam. 8:4, 5) Be Samuel nong’eyo wachno? Muma ok wachi. Mopogore gi Eli, Samuel to ne ok en wuoro marach. Jehova nosiemo kendo nomiyo Eli kum nikech ok ne orieyo timbe maricho mag yawuote nimar ne omiyogi luor moloyo Nyasaye. (1 Sam. 2:27-29) Jehova ne ok oyudo rach ma kamano kuom Samuel.

16. Jonyuol ma nyithindgi ong’anjo winjo nade, to ranyisi mar Samuel nyalo hoyo kendo tayo jonyuol ma kamago nade?

¹⁶ Muma ok nyiswa wichkuot, kibaji, kata chuny malit ma Samuel ne nigo kane oyudo wach timbe maricho mag yawuote. Kata kamano, jonyuol mathoth nyalo ng’eyo kaka Samuel nowinjo. E kindegi ma piny nie mudho, nyithindo mathoth ng’anjo ne jonyuol e okang’ maduong’ miwuoro. (Som 2 Timotheo 3:1-5.) Jonyuol makedo gi lit ma kamano nyalo yudo hoch koda puonj kuom ranyisi mar Samuel. Ok noweyo ngang’ mondo timbe maricho mag yawuote omi owe tiyo ne Nyasaye. Ng’e ni ranyisi mar janyuol pod nyalo puonjo nyathi ma chunye tek maok winj wach, kendo maok rwak kum. Bende ber ng’eyo ni jonyuol be nigi thuolo mar moro Wuon-gi ma en Jehova Nyasaye—kaka Samuel notimo.

17. Jodong Israel ne dwaro ni Samuel otimnegi ang’o, to Samuel nokawo wachno nade?

¹⁷ Yawuot Samuel ne ok ong’eyo kaka timbegi maricho ne dhi ketho kama duong’. Jodong Israel nowacho ne Samuel niya: “Koro ketnwa ruoth mondo obed jabuchwa machalore gi ogendini duto.” Be dibed ni Samuel ema ne gikwedo? Donge nosebedo kong’adonegi bura e nying Jehova kuom higni pieche? Koro ne gidwaro, ok mana janabi kaka Samuel, to ne gidwaro ruoth mondo obednegi jang’ad-bura. Ogendni ma ne olworogi ne nigi ruodhi kendo Jo-Israel bende ne dwaro ruoth! Samuel nokawo wachno nade? Wasomo niya: “Wachno ne rach ni Samuel.”—1 Sam. 8:5, 6.

18. Ere kaka Jehova nohoyo Samuel kendo nyiso kaka richo mar Jo-Israel ne duong’?

¹⁸ Ne ane gima Jehova nowacho kane Samuel ochopone gi wachno e lemo: “Iwinj dwond ji kuom duto ma giluwoni: nikech ok gidagi in, to an e ma gisedaga, ni kik abed ruodhgi.” Wechego ne ohoyo Samuel, to komachielo, kwayo mar Jo-Israelno ne onyiso achaye maduong’ ne Nyasaye Manyalo Duto. Jehova nonyiso janabi mare mondo ochiw siem kuom chandruok maduong’ ma joge ne dhi bedogo kuom bedo gi ruoth ma dhano.  Kane Samuel owachonegi kamano, ne giramo niya: “Ok kamano; to nyaka wabed gi ruoth kuomwa.” Nikech kinde duto Samuel nobolore ne Nyasaye, ne odhi ma owalonegi ruoth ma Jehova noyiero.—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Samuel notimo ang’o manyiso ni noluwo kaka Jehova nochike kuom ketonegi Saulo obed ruodh Jo-Israel? (b) Ere kaka Samuel nomedo konyo oganda Jehova?

¹⁹ Samuel notimo gima Nyasaye nochike ka en gi chuny mane? Be ne ong’ur kata timo ka ok oketo chunye? Be noweyo nyosruok mar chuny omi ochak bedo gi mirima? Ji mang’eny nyalo bedo gi mirima ka gin e chalno, to Samuel ne ok obedo gi mirima. Noolo mo e wi Saulo kendo noyie ni mano e ruoth ma Jehova owuon noyiero. Nonyodho Saulo, tim manyiso ni orwake kendo obolorene kaka ruoth manyien. Kendo Samuel noluwo ne ji duto ni: “Uneno jalo ma Jehova oyiero, kaka onge ng’ato machal kode e kind ji duto?”—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samuel ne ok oketo pache e nyawo mag ruoth ma Jehova noyiero, to noketo pache kuom kido mabeyo mag ruoth. To en owuon, noketo chunye duto e winjruok mare gi Nyasaye moloyo manyo pak kuom oganda ma ne pachgi yungni. (1 Sam. 12:1-4) Bende, notimo migepene kochung’ motegno, kopuonjo oganda Nyasaye gik ma ne nyalo ketho winjruokgi gi Nyasaye, kendo nojiwogi gimakre motegno gi Jehova. Puonj mage nomulo chuny ji mi ne gikwaye mondo olemnegi. Nomiyogi dwoko majaber niya: “Kuom Nyasaye anano mondo kik akethi e nyim Jehova kaweyo lemonu: to ananyisu yo maber kendo makare.”—1 Sam. 12:21-24.

21. Ranyisi mar Samuel nyalo konyi nade kapo ni kinde moro chunyi nyosore nikech ng’at machielo omi migawo ma ne idwaro ni obed mari?

²¹ Be chunyi osenyosore kinde moko kane omi ng’at machielo migawo ma ne idwaro ni obed mari? Ranyisi mar Samuel puonjowa ni ok onego wawe ngang’ nyiego kata mirima obed e chunywa. (Som Ngeche 14:30.) Nyasaye nigi tije mathoth mabeyo manyalo kelo mor ne moro ka moro kuom jotichne.

22. Ang’o momiyo Samuel ne ni kare neno kido mabeyo mag Saulo ka eka Saulo obedo ruoth?

²² Samuel ne ni kare kuom neno kido mabeyo mag Saulo;  Saulo ne en ng’at makende. Ne en ng’at marabora kendo ma jachia, ne en jachir kendo noriek, bende ne oonge sunga ka eka nobedo ruoth. (1 Sam. 10:22, 23, 27) E wi michgo, ne omiye mich machielo majaber—mar timo yiero kaka nodhi tiyo gi ngimane. (Rapar 30:19) Be notiyo maber gi michno?

23. En kido mane maber ma Saulo nokwongo lalo, to ere kaka nonyiso chuny mar ng’ayi?

²³ Gimarach en ni sama ng’ato obedo gi teko e wi jomoko, gima jakwongo lal en kido mar bolruok. Bang’ kinde matin kende, Saulo nochako bedo ng’at ma jasunga. Nochako chayo chike ma Jehova ne miye kokalo kuom Samuel. Chieng’ moro, Saulo ne orikni chiwo misango ma Samuel ne biro chiwo. Nochuno Samuel miye siem motegno kendo nokoro ni pinyruoth ne ok bi dong’ e od Saulo. Kar mondo siemno opuonje, Saulo ne odhi nyime timo timbe maricho mag ng’anjo.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Ere kaka Saulo ne ok oluwo Jehova e lweny ma ne nie kindgi gi Jo-Amalek? (b) Saulo notimo ang’o ka norieye, to Jehova nong’ado ang’o?

²⁴ Kotiyo gi Samuel, Jehova nowacho ne Saulo mondo odhi oked lweny gi Jo-Amalek. Achiel kuom chik ma Jehova nochiwo ne en ni gineg Agag ma ne en ruoth marach. Kar timo mano, Saulo noweyo Agag kaachiel gi gik mamoko mabeyo beyo ma ne onego gikethi. Kane Samuel odhi rieye, nonenore maler kaka Saulo noseweyo luwo Jehova. Kar rwako weche Nyasaye kobolore mondo orieye, notemo nyiso ni ne otimo mana gima tin, nopanjo ne wachno, kendo notemo keto ketho kuom jomoko. Kane Saulo otemo baro ne kumno kowacho ni moko kuom gigo ne gin mibiro tigo e chiwo misango ne Jehova, Samuel nowachone weche mong’ere ahinyagi: “Ne, winjo oloyo timo misango.” Ka en gi chir, Samuel nosiemo Saulo monyise gima Jehova oseng’ado: Pinyruoth ne idhi yiechi kuom Saulo ma mi ng’ama chielo maber moloye. a—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Ang’o momiyo Samuel ne ywago Saulo, to Jehova norieyo janabine e yo mane? (b) Ang’o ma Samuel nopuonjore kane ochopo e od Jesse?

²⁵ Samuel nowinjo malit ahinya nikech ketho mag Saulo.  Otieno mangima, noywak ne Jehova kuom wachno. Bende nochako ywago Saulo. Samuel noyudo oseneno nyalo maduong’ ma Saulo ne nigo, to koro mago duto ne dhi lal. Ng’at ma ne ong’eyo chon koro ne oselokore. Kido mage mabeyo noselal kendo nochako ng’anjo ne Jehova. Samuel nodagi chuth neno Saulo kendo. Jehova nowuoyo gi Samuel niya: “Nyaka karang’o mibiro yuago Saulo, to asedage ni kik obed ruodh Israel? pong’ tung’ mari gi mo, kendo idhi, mi naori kuom Jesse ja Bethlehem: nikech aseyierona ruoth e kind yawuote.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ Dwaro mar Jehova ok otenore kuom dhano morem masiko lokore lokore. Ka ng’ato achiel olokore moweye, Jehova biro manyo ng’at machielo mondo otim dwaro mare. Omiyo, jaduong’ Samuel noweyo ywago Saulo. Kotelne gi Jehova, Samuel nodhi e od Jesse e dala mar Bethlehem, kama noromoe gi yawuot Jesse ma jochia. Kata kamano, Jehova noparo ne Samuel ni kik ong’i kaka ng’ato chalo gioko. (Som 1 Samuel 16:7.) Gikone, Samuel noromo gi Daudi ma ne en wuod odno machogo kendo en ema ne Jehova oyiere!

27. (a) Ang’o ma nokonyo Samuel omed bedo gi yie motegno? (b) Ranyisi ma Samuel noketo jiwi nade?

²⁷ E higni ma ngima Samuel nochomo gikone, Samuel noneno e yo maler moloyo kaka Jehova ne ni kare kuom keto Daudi kar Saulo. Saulo nochako bedo gi kido mar nyiego kodwaro nego Daudi kendo nokwedo lamo madier. Kata kamano, Daudi to nonyiso kido mabeyo—chir, chung’ motegno, yie, kendo makruok chuth gi Nyasaye. Kaka ngima Samuel ne ochomo giko, yie mare ne medo bedo motegno. Noneno ni onge chal manyoso chuny kata chandruok moro amora ma Jehova ok nyal loyo kata loko mondo obed gweth. Gikone, Samuel ne otho, ma oweyo nying maber ma nosiko kuom higni pieche. Israel duto noywago Samuel—to gi gimomiyo! Nyaka chil kawuono, jotich Jehova bende penjore niya, ‘Be anyalo luwo yie mar Samuel?’