1, 2. (a) Wendo moro ne omoso Maria e yo mane? (b) Maria ne nie chal mane matek?

 MARIA ne obwok sama nopo ka wendo moro odonjo e dalagi. Wendono ne ok openje wuon-gi kata min-gi nikech en ema ne wendono obiro lime! Ne en gadier ni wendono ne ok oa Nazareth, nimar e gweng’ matin kaka Nazareth, ng’ama wendo ne nenore anena. Ng’atni to ne en ng’ama wendo. Mos mare be nopogore. Nomoso Maria kama: “Misawa, in ng’ama otimni ng’wono, Ruoth ni kodi.”—Som Luka 1:26-28.

² Kamano e kaka Muma chako wuoyo kuom Maria nyar Heli, nyako ma nodak e taon mar Nazareth e piny Galili. Sigand Maria chakore gi kama imiyee migawo moro mapek. Noyudo osesingore donjo e kend gi Josef ma ne en fundi bao. Josef ne ok en jamwandu, to ne en ng’at moluoro Nyasaye. Omiyo, Maria ne paro ni ne odhi mana bedo chi Josef koriwe lwedo e pidho nyithindgi. Kata kamano, apoya nono, wendoni nokelone migawo mowuok kuom Nyasaye, ting’ ma ne dhi kelo lokruok maduong’ e ngimane.

3, 4. Mondo wang’e adiera e wi Maria, gin weche mage monego wagol e pachwa, to onego waket pachwa kuom ang’o?

³ Ji mang’eny wuoro ahinya sama gifwenyo ni Muma wacho mana weche matin e wi Maria. Muma nyisowa mana matin e wi kaka nopon koda e wi kite, to ok onyiswa gimoro amora kuom kaka nochalo. Kata kamano, wanyalo puonjore gik mang’eny kuom gima Wach Nyasaye wacho kuome.

⁴ Mondo wang’e Maria maber, onego wagol e pachwa chuth gik mang’eny ma dinde mopogore opogore puonjo kuome. Omiyo, piche modhuro ma ji osegoro kata opayo ka gitemo nyisogo kaka Maria ne chalo ok onego ochik pachwa. Bende, ok onego wayie mondo obag pachwa gi puonj mochochni mag jodin maluongo nyako ma ne oboloreni gi nyinge madongo dongo kaka “Min Nyasaye” koda nyinge mamoko. Kar mano, we mondo waket pachwa kuom gima Muma wacho e wi Maria. Muma nyisowa weche mabeyo ahinya e wi yie ma ne Maria nigo koda kaka wanyalo luwo ranyisine.

5. (a) Yo ma ne Maria orwakogo mos mar Gabriel puonjowa ang’o kuome? (b) En wach mane maduong’ mwanyalo puonjore kuom Maria?

⁵ Wendo ma ne olimo Maria ne ok en dhano. Ne en malaika miluongo ni Gabriel. Weche ma ne omosogo Maria ni ‘ng’a motimne ng’wono’ nomiyo chuny Maria ‘oparore ngang’.’ (Luka 1:29) Nowuoro ni en ng’ano ma ne otimone ng’wono. Maria ne ok par ni nonyalo bedo ng’at makende e kind jomoko. Kata kamano, malaikano to ne wuoyo e wi ng’wono ma ne Jehova Nyasaye dhi timone. Maria nokawo mano kaka gima duong’. Kata obedo ni Maria ne dwaro ni Nyasaye otimne ng’wono, ne ok okawore ka gima oseyudo ng’wonono. Ranyisi mar Maria puonjowa ni onego wasik ka watimo kinda mondo Nyasaye oyie kodwa maok wakawre ni wan joma owinjore e wang’ Nyasaye. Nyasaye kwedo josunga to ohero kendo otego joma obolore.—Jak. 4:6.

6. Malaika nomiyo Maria migawo mane makende?

⁶ Ne dwarore ni Maria obed gi bolruok ma kamano nimar malaikano nomiye migawo makende ahinya. Malaikano nolerone ni ne odhi nyuolo nyathi ma ne dhi bedo ng’at maduong’ moloyo e kind dhano. Gabriel nowacho kama: “Ruoth Nyasaye nomiye kom Daudi kwar mare. En nolo od Jakobo nyaka chieng’; kendo pinyruodhe ok norum.” (Luka 1:32, 33) Onge kiawa ni Maria nong’eyo singo ma ne Nyasaye omiyo Daudi higni alufu achiel motelo ni ne nitie koth Daudi ma ne dhi locho nyaka chieng’. (2 Sam. 7:12, 13) Omiyo, wuod Mariani ne dhi bedo Mesia ma oganda Nyasaye nosebedo ka rito kuom higni miche!

7. (a) Ang’o mwafwenyo kuom Maria kaluwore gi penjo ma ne openjo? (b) Ang’o ma rowere me kindegi nyalo puonjore kuom Maria?

⁷ E wi mano, malaika nonyise ni wuodeno ne idhi luong ni “Wuod Ng’a Mamalo Chutho.” To ere kaka dhano ne nyalo nyuolo Wuod Nyasaye? Kuom adier, ere kaka Maria ne nyalo nyuolo Wuod Nyasaye? Noyudo Maria osesingore ni odhi donjo e kend gi Josef. Kata kamano, Josef ne pok okende. Maria nopenjo achiel kachiel, niya: “Ma to nobed nadi, ka an akiya dichwo?” (Luka 1:34) Ne ni Maria ne wiye ok okuot ni ne en silili. Ne ok one wichkuot ni pok nonindo gi dichwo. E kindewagi, rowere mang’eny rikni donjo e weche mag nindruok nikech ok gikaw bedo silili kaka gima duong’ kendo gijaro jowetegi maok donj e weche nindruok. Kuom adier, piny oselokore. Kata kamano, Jehova to pok  olokore. (Mal. 3:6) Mana kaka e kinde Maria, Jehova mor ahinya gi jogo momakore motegno gi chikene.—Som Jo Hibrania 13:4.

8. Ere kaka Maria, ma ne en dhano ma jaricho, ne nyalo nyuolo nyathi maonge richo?

⁸ Kata obedo ni Maria ne en jatich momakore gi Nyasaye chuth, ne en dhano morem. Ere kaka ne onyalo nyuolo nyathi maonge richo, ma en Wuod Nyasaye? Gabriel nolero niya: “Roho Maler nobi kuomi, kendo teko mar Ng’a Mamalo Chutho noumi. E momiyo nyathi mibiro nywolo bende noluong ni maler, Wuod Nyasaye.” (Luka 1:35) Kinde duto, dhano ma joricho nyuolo mana nyithindo ma joricho. Kata kamano, Jehova ne dhi timo hono. Nodhi daro ngima Wuode koa e polo nyaka e i Maria, kae to nodhi ‘umo’ Maria gi rohone maler mondo ogeng’ nyathino kik yud richo moro amora. Be Maria noketo yie e wach malaikano? Ang’o ma nowacho?

9. (a) Ang’o momiyo ok en gima kare mondo josomo oket kiawa kuom sigand Maria? (b) Gabriel notego yie mar Maria e yo mane?

⁹ Josomo mang’eny maketo kiawa kaachiel gi jopuonj moko mag dinde maluongore ni Jokristo, yudo ka teknegi yie ni nyako masilili ne nyalo nyuolo nyathi. Kata obedo ni jogo osesomo weche mang’eny, nitie adiera moro maok giwinji. Gabriel nonyiso adierano kane owacho kama: “Onge wach ma nyalo tamo Nyasaye.” (Luka 1:37) Maria norwako weche Gabriel kaka weche madier nimar ne en nyako ma ne nigi yie motegno. Kata kamano, ne ok oyie ayiea maonge gimomiyo. Mana kaka ng’ato ang’ata matiyo gi pache, ne dwarore ni Maria bende obed gi gima siro yieneno. Gabriel ne otego yie mar Maria gi weche mamoko. Nonyiso Maria ni watne miluongo ni Elisabeth ma ne en dhako maok nyal nyuol kendo ma hike noseniang’ ne koro Nyasaye osemiyo omako ich!

10. Ang’o momiyo ok onego wapar ni migawo ma ne omi Maria ne en migawo mayot?

¹⁰ Maria koro ne dhi timo ang’o? Nosemiye migawo kendo nong’eyo gadier ni Nyasaye ne dhi timo duto ma ne Gabriel owacho. Kata obedo ni nyuolo Wuod Nyasaye ne en migawo makende, migawono ne ok dhi bedo mayot ne Maria. Achiel kuom gik ma ne nyalo chande ne en ni ne gisesingore ni gidhi kendore gi Josef. Be Josef ne dhi yie kende kofwenyo ni ne en gi ich? Komachielo, migawono ne nenore kaka ting’ maduong’ ahinya. Ne odhi ting’o Wuod Nyasaye owuon e iye—chwech ma Nyasaye nohero moloyo kuom chwechne duto! Ne dhi dwarore ni opidhe ka en nyathi  mayom kendo orite kik gimoro hinye e piny marach. Kuom adier, mano ne en ting’ mapek!

11, 12. (a) Ang’o ma chwo moko ma noluoro Nyasaye notimo kinde moko ka Nyasaye nomiyogi migawo? (b) Ang’o mwafwenyo kuom Maria e dwoko ma ne omiyo Gabriel?

¹¹ Muma nyiso ni kata mana chwo ma noluoro Nyasaye kinde moko ne obedo maluor kawo migepe mapek mowuok kuom Nyasaye. Musa ne oywagore ni ne ok onyal kawo ting’ mar wuoyo e lo Nyasaye nikech ne ok ong’eyo wuoyo maber. (Wuok 4:10) Jeremia to noywak ni ne pod ‘en nyathi’ kendo ni ne ok oromo gi migawo ma Nyasaye omiye. (Yer. 1:6) Jona to noringo migawone! (Jona 1:3) Maria to ne dhi timo ang’o?

¹² Wechene manyiso bolruok matut koda chuny mar winjo wach osemoro ji duto man gi yie nyaka chil kawuono. Maria nowacho ne Gabriel niya: “An jatich Ruoth; ber mondo otimrena kaka iwacho.” (Luka 1:38) E kind jotich mamoko duto, jatich manyako ema ne en jatich mapiny moloyo; ruodhe ema ne chiko ngimane duto. Maria noneno ni en jatich ma kamano e nyim Ruodhe ma en Jehova. Nong’eyo ni Nyasaye ne dhi rite maber, kendo nong’eyo ni Nyasaye makore motegno gi jogo momakore kode, Nyasaye ne dhi gwedhe kotimo duto monyalo mondo ochop migawo mapekni e yo maber.—Zab. 18:25.

13. Ere kaka ranyisi mar Maria nyalo konyowa, sama Nyasaye onyisowa ni watim gima nenore ni tek kata ni ok nyalre?

¹³ Seche moko, Nyasaye nyalo nyisowa ni watim gimoro ma nenore ni tek kata mwanyalo paro ni ok nyalre. Kata kamano, e i Wachne, onyisowa gik mang’eny manyalo miyo wagene chuth kendo waketre e lwete mana kaka Maria notimo. (Nge. 3:5, 6) Be wabiro timo kaka Maria notimo? Ka watimo kamano, obiro gwedhowa, kendo mano biro miyo wamed bedo gi yie motegno kuome.

14, 15. (a) Jehova nogwedho Maria nade kane olimo Elisabeth gi Zekaria? (b) Weche Maria mayudore e Luka 1:46-55 nyiso ang’o kuome?

¹⁴ Weche ma Gabriel nonyiso Maria e wi Elisabeth nojiwe ahinya. Maria nong’eyo ni Elisabeth ne nyalo jiwe nikech Elisabeth be ne nie chal makende kaka en. Maria notimo mapiyo kodhi Juda, piny ma notimo gode, ma ne en wuoth mar odiechienge adek kata ang’wen. Kane odonjo e dala jadolo Zekaria, ma ne en chwor Elisabeth, Jehova notimo gima ne omedo tego yie mar  Maria. Maria nomoso Elisabeth, to gikanyono, Elisabeth nowinjo ka nyathi ma ne nie iye tugo. Roho maler nopong’e moluongo Maria ni “min Ruodha.” Nyasaye nofwenyo ne Elisabeth ni wuod Maria ne dhi bedo Ruodhe, tiende ni Mesia. E wi mano, Nyasaye notelone ma opwoyo Maria nikech chuny ma Maria nonyiso mar winjo wach. Nowacho ne Maria niya: “Gueth ni kuom nyano moyie.” (Luka 1:39-45) Ee, gik moko duto ma Jehova nosingo ne Maria ne dhi timore!

¹⁵ Bang’ mano, Maria nowuoyo kendo weche ma ne owachogo yudore e Muma. (Som Luka 1:46-55.) Kuonde duto ma Maria wuoyoe e Muma, kae ema ne owachoe weche mang’eny moloyo.  Nonyiso chuny ma goyo erokamano kopako Jehova kuom gwedhe gi migawo mar bedo min Mesia. Onyiso yie matut kuom wacho ni Jehova ne dwoko piny josunga koda joteko to okonyo joma obolore koda jochan matiyone. Wechego bende nyiso kaka nong’eyo Wach Nyasaye e okang’ malach. Nonro moro nyiso ni ne ohulo gi wiye ndiko mokalo 20 kowuok e Ndiko mag Dho-Hibrania! a

16, 17. (a) Ere kaka Maria gi wuode nonyiso chuny monego wabedgo? (b) En puonj mane mwayudo kuom limbe ma ne Maria olimogo Elisabeth?

¹⁶ Nenore maler ni Maria ne paro matut kuom Wach Nyasaye. Kata kamano, pod nonyiso kido mar bolruok kuom tiyo gi weche mawuok e Ndiko achiel kachiel kar wacho mana paro mowuok kuome owuon. Nyathi ma ne dongo e iye bende ne dhi nyiso kido ma kamano kinde mabiro, kowacho ni: “Puonjna ok mara, to mar Jal ma noora.” (Joh. 7:16) Dwarore ni ng’ato ka ng’ato kuomwa openjre niya: ‘Be anyiso luor matut kamano ne Wach Nyasaye? Koso ahero wacho pacha awuon kod puonjga?’ Maria ne oteno wechene kuom Wach Nyasaye.

¹⁷ Maria nodak gi Elisabeth kuom dweche adek kama ka gijiwore ng’ato gi nyawadgi. (Luka 1:56) Weche mabeyo ma Muma nyisowa e wi limbeni, paronwa kaka osiep nyalo bedo gweth maduong’. Ka wamanyo osiepe mohero Jehova Nyasaye gadier, winjruokwa gi Nyasaye biro medo bedo motegno kendo wabiro medo sudo machiegni kode. (Nge. 13:20) Kata kamano, kinde nosechopo mondo Maria odog pacho. Josef ne dhi timo ang’o kofwenyo ni Maria nigi ich?

18. Ang’o ma Maria nonyiso Josef, to Josef nokawo wechego nade?

¹⁸ Nenore ni Maria ne ok orito mondo ich ma ne en-go ofwenyre kende. Noneno ni nyaka owuo gi Josef. Nyaka bed ni nowuoro kaka Josef, ng’at ma ratiro kendo ma noluoro Nyasaye, ne dhi kawo wechego. Kata kane oluor kamano, ne odhi ir Josef mokone gik moko duto ma nosetimorene. Wechego nochando chuny Josef ahinya mana kaka ne nyalo chando dichwo moro amora. Konchiel nodwaro ni oyie gi weche ma Maria ne onyise, to komachielo nowinjo kochich kode. Muma ok nyiswa weche duto ma ne Josef oparo. Kata kamano, onyisowa ni Josef ne ong’ado mar ketho singruokno, nimar gie kindeno, joma ne osingore ni dhi kendore ne ikawo kaka joma osekendore. Kuom mano, noyiero mar weye ling’ ling’ mondo kik nying Maria okethre kendo oyud  wichkuot. (Math. 1:18, 19) Nyaka bed ni Maria nowinjo malit koneno kaka chuny Josef ne chandore nikech chal matekni. Kata kamano, Maria ne ok obedo gi mirima.

19. Ere kaka Jehova nokonyo Josef otim gima owinjore?

¹⁹ Jehova nokonyo Josef mondo otim gima owinjore. Malaika mar Nyasaye nonyiso Josef e lek ni ne en adier ni Maria nomako ich e yor hono. Mano kaka chuny Josef nogonyore! Koro Josef bende noluwo kaka Jehova ne otaye mana kaka Maria yande nosetimo. Nokawo Maria obed chiege, kendo noikore ne ting’ makende mar pidho Wuod Jehova.—Math. 1:20-24.

20, 21. Ang’o ma joma osekendore kod joma chano kendore nyalo puonjore kuom Maria gi Josef?

²⁰ Ber ka joma okendore kaachiel gi jogo man gi chenro mar donjo e kend opuonjore kuom ji ariyogi ma ne odak higni 2,000 mokalo. Nyaka bed ni Josef ne mor ahinya gi kaka Maria ne chopo ting’ mag miyo e ot kendo noneno ni kare malaika ne onyalo taye mondo okend Maria. Josef noneno gimomiyo dwarore ahinya ni ng’ato ogen Jehova sama otimo yiero madongo e ngima. (Zab. 37:5; Nge. 18:13) Onge kiawa ni kaka wi ot, nosiko kotemo ng’ado weche e yo maber kendo e yor ng’wono.

²¹ To komachielo, ang’o mwanyalo puonjore kuom kaka Maria noyie mondo Josef okende kata obedo ni Josef nokwongo ochich kode? Nikech Maria nong’eyo ni Josef ema ne dhi bedo wi ot, norito mondo Josef owuon ema ong’ad gima obiro timo. Nong’eyo ni horuok en kido maber kendo kidono nyalo konyo mon ma Jokristo e kindewagi. Gik ma notimoregi duto nopuonjo Josef gi Maria gimomiyo wacho adier kendo wuoyo ayanga konyo ahinya.—Som Ngeche 15:22.

22. Josef gi Maria noketo mise machalo nade e kend margi, to gweth mane ma ne gidhi yudo?

²² Onge kiawa ni nyako gi wuoyino ne oketo mise maber ahinya ne kend margi. Ne gihero Jehova Nyasaye moloyo gimoro amora kendo ne gigombo timo gima ne odwaro ka gichopo ting’gi kaka jonyuol marito nyithindgi maber. En adier ni ne gidhi yudo gweth mang’eny, to komachielo, ne gidhi romo gi pek mang’eny bende. Ne gidhi pidho Yesu ma ne dhi bedo ng’ama nigi huma moloyo dhano moro amora ma ne osegadakie e pinyni.