SIGAND MUMA
Ngima Mopong’ gi Gueth Mang’eny Nikech Tiyo ne Nyasaye
Chakre tinna, chunya ne chandore ahinya nikech timbe mag buono ji ma ne onya ahinya, bedo ng’at maluor luor, kendo neno ni gik matimo ok nyal dhi maber. Nikech ne ageno ni Muma nyalo hoya, ne adhi e Kanisa mar Katholi mondo gikonya winjo tiend weche manie Muma. Ne ok ayudo gima ne adwaro, omiyo ne achako keto pacha e tuke.
Mapiyo nono, ne achako ting’o chumbe kendo timo tiegruok ma miyo del jing’. Bang’e, ne ayawo kamoro ma irieyoe del e taon miluongo ni San Leandro, California, manie piny Amerka, kendo ne wakonyore e tich gi jomoko ma ne olony e tiegruok ma kamago, moriwo jal moro ma ne oseyombo e piem mar ting’o chumbe kod tiegruok ma miyo del jing’, e Amerka mangima. Kata kamano, bedo gi del mojing’ pod ne ok omiyo ayudo gima ne amanyo.
GIKONE NE AYUDO GIMA NE AMANYO
Osiepna moro ma ne watiyogo kama ne ayawono, ma nong’eyo ni agombo ng’eyo Muma, nokwaya kabe anyalo yie mondo warom gi ng’at moro ma ne onge’yo. Kinyne okinyi, Janeno mar Jehova moro nobiro e oda. Ne wawuoyo kuom seche ang’wen kodwoko penjo duto ma ne an-go kotiyo gi Muma. Ne akwaye ni oduog chieng’ono godhiambo, to ne oduogo ma wawuoyo kuom weche manie Muma nyaka chuny otieno. Ne amor gi weche ma ne apuonjora ma akwayo Janenono ka kinyne ne anyalo dhi kode e tij lando wach Nyasaye mondo ane kaka otimo tijno. Ka ne wadhi, ne ahum gi kaka ne oelo ne ji Muma kendo nyisogi dwoko mag penjo ma ne gin-go. Mano e gima an bende ne ang’ado ni adwaro timo!
Ne aweyo tija ma ne achakocha, kendo tiyo gi thuolo ma koro ne an-go e dhi puonjo ji wach Nyasaye ka wan gi Janenono ma ne en painia, ma en nying ma Joneno mag Jehova luongogo joma tiyo gi thuologi mang’eny e tij puonjo ji wach Nyasaye. Ne obatisa e dwe mar Mei higa mar 1948 e chokruok moro maduong’ ma ne otim e paw tuke ma Cow Palace Arena, e taon miluongo ni San Francisco man California. Kae to bang’e e higano, ne abedo painia.
Gie kindego, ne akwayo Joneno moko mondo odhi olim minwa. Minwa ne orwako wach ma bang’e obedo Janeno mar Jehova. Kata obedo ni joode mamoko ne kwede, ne ochung’ motegno e tiyo ne Jehova nyaka ne otho higni moko mogwaro bang’e. Onge jaodwa moro amora kendo ma ne obedo Janeno mar Jehova.
KAKA NE AROMO GI NYAKO MA NE BANG’E OBEDO JAODA
E higa mar 1950, ne adar adhi e taon miluongo ni Grand Junction man Colorado, kama ne ahango romo gi Billie. Ne onyuole e higa mar 1928 kendo ne odongo e kinde ma yore mag yuto nodok piny ahinya e pinje mang’eny. Min Billie ma ne iluongo ni Minnie, ne jasomone Billie Muma otieno kotieno ka gitiyo gi tach nyangile. Ka ne Billie ochopo higni ang’wen, ne onyalo somo, kendo ne omako sigendni mang’eny ahinya mag Muma. E higni mag 1940 ka dhi rumo, min Billie ne opuonjore kuom Joneno mag Jehova ni wach ma kinde mang’eny iloko ni hell ok en kar mach misandoe ji, to en mana liel ma iyikoe joma otho. (Eklesiastes 9:5, 10) Minnie gi chwore notimo dongruok ma gibedo Joneno mag Jehova.
E higa mar 1949, Billie ne oduogo ka oa e kos ma ne odhiyoe e taon miluongo ni Boston, kendo ne ochako puonjore Muma gi chunye duto. Kar mondo obed japuonj e skul, ne oyiero mar chiwore ne Nyasaye. Ne obatise e higa mar 1950 e chokruok moriwo pinje mar Joneno mag Jehova e paw tuke mar Yankee Stadium e taon mar New York. Bang’e, ne waromo kode, ne wakendore, kendo ne wachako tiyo ne Nyasaye kanyachiel kuom thuolowa mang’eny.
Ne wachako tiyo ne Nyasaye kuom thuolowa mang’eny e taon miluongo ni Eugene man Oregon, kendo ne waloso osiep ma ngita gi del gi ji mang’eny. E higa mar 1953 ne wadar wadhi e taon miluongo ni Grants Pass man Oregon, mondo wasir kanyakla moro matin ma ne ni kuno. Kae to bang’e e higano, ne ogwelwa e klas mar 23 mar Skul mar Gilead, ma en skul ma Joneno mag Jehova tiegoe jomisonari. Skundno ne itimo machiegni gi kamoro miluongo ni South Lansing, e taon maduong’ mar New York, ma en kilomita 400 kiwuok imbo ma nyandwat mar New York City.
TIJWA MAR MISONARI E PINY BRAZIL
Ka ne ochopo Desemba higa 1954, dweche abich bang’ tieko Skul mar Gilead, an gi Billie ne wamako wuoth mar dhi piny Brazil, ne waidho ndege. Bang’ kinde ma dirom sa achiel ka wan e ndege, injin konchiel nokethore, kata kamano, ne wapie maber e paw ndege manie piny moro miluongo ni Bermuda. Bang’ buoro kendo e paw ndege manie piny Cuba kod wuoth ma rabora ma jonyo del ma nokawowa seche 36, ne watundo e bad ofis mar Joneno mag Jehova ma Rio de Janeiro, e piny Brazil.
Od Romo ma ne wakwongo bedogo e taon mar Bauru, en ot ma ne wapango ma noketie ranyisi ma nandiko, 1955
Bang’ bedo kuno kuom kinde matin, an gi Billie, kaachiel gi nyimine mamoko ariyo ma jomisonari, ne wadhi e taon miluongo ni Bauru man São Paulo, mondo wayaw kar dak mar jomisonari. Bauru ne oting’o dhano mokalo 50,000, kendo wan ema ne wan Joneno mag Jehova ma nokwongo bedo kuno.
Ne wachako manyo ji e utegi, kata kamano, mapiyo nono, padri moro mar Katholik ne ochako kwedo tijwano. Ne oluwowa e udi ma ne wadhiyoe kokwerogi ni kik giwinjwa. Kata kamano, bang’ jumbe manok, joot moro moting’o dhano buora ma ne wapuonjo Muma ne orwako adiera, ma bang’e ne obatisgi. Bang’e jomamoko bende ne ochako puonjore.
Joot ma ne obatisgo ne nigi watgi moro ma ne en jatelo e klab moro ma ong’ere ahinya. Ne atimo chenro mondo wati gi od jo klabno e timo chokruok mar alwora. Kane padrino oramo ni mondo oketh chenro ma ne wasetimo gi jo klabno, jatelono ne oromo gi jowetene kendo nyisogi kama: “Ka uketho chenrono, abiro weyo tich!” Ne giyienwa timo chokruokgo kanyo.
E higa mar 1956, ne ogwelwa e chokruog-distrikt ma ne idhi tim kama iluongo ni Santos man São Paulo. Chiegni Joneno 40 ma ne a e kanyaklawa ne ochopo e chokruogno gi gach reru. Ka ne wadok Bauru, ne ayudo barua ma ne nyiso ni koro wayudo migawo mar bedo jarit malworo mondo walim kanyakla mopogore opogore mag Joneno mag Jehova. Omiyo, ne wachako migawo ma ne watimo kuom chiegni higni 25 e piny Brazil, ka walimo gwenge mang’eny mag piny malachno.
Kuom higa achiel kende, ne wabedo gi grup mar joland wach Pinyruoth ma jokinda ahinya e taon mar Bauru
KAKA TIYO NE NYASAYE NE CHALO E NDALOGO
E ndalogo, dhi e wuodhe ne tek. Kata kamano, gikone ne wawuotho e pinyno duto gi bas, gach reru, gach faras, ndiga, kod tiendewa bende. Achiel kuom kuonde ma ne wachopoe ne en Jaú, man São Paulo. Kanyo padri moro mar Katholik ne ochandowae.
Ne okwerowa niya: “Ok unyal yalo ne ‘rombena!’”
Kae to ne wadwoke ni, “Ok gin meki. Gin mag Nyasaye.”
Ne wapango mondo wanyis ji vidio malero tijwa mar piny mangima, ma wiye wacho ni The New World Society in Action, kata kamano, padrino ne osiayo oganda mondo omonjwa. Ne watero wachno ka polis mapiyo. Ka padrino kaachiel gi joge nobiro kama ne wachanoe neno vidiono, ne gipo ka gigore kuom polise ma ne ochung’ e dhorangach ka gisiemogi gi bunde. Ji mang’eny ma nobiro neno vidiono ne mor ahinya.
Chiegni ni kuonde duto ma ne wadhiyoe ne wakalo e akwede ma kamago mowuok kuom jodin. Kuom ranyisi, e taon moro miluongo ni Brusque machiegni gi Blumenau, man Santa Catarina, ne waromo gi nyimine ariyo ma jopainia ma ne yudo akwede mager ahinya. Kata kamano, kinda ma ne gin-go kod kido mar nano ne okelonegi gueth mogundho. Sani higni 50 osekalo, to nitie kanyakla mokalo 60 ma dhi maber e alworano, kendo gin gi Od Chokruok mar Alwora ma jaber machiegni gi taon mar Itajaí!
Bedo jarit malworo ne omiyowa thuolo ma jaber ahinya mar tiyo kanyachiel gi Joneno wetewa e timo ikruok ne chokruoge madongo. E higni mag 1970, ne ayudo migawo makende mar bedo jarit-program e chokruok maduong’ ma ne idhi tim e paw tuke maduong’ miluongo ni Morumbi Stadium. Ne oor kwayo ne kanyakla ma dirom mia achiel ma ne a machiegni gi pawno mondo moro ka moro kuomgi ochiw ji apar ma ne dhi konyo timo ler otieno ma kae to kinyne itimo chokruok.
Sama ne jotugo moko wuok e pawno otienono, ne owinj moko kuomgi ka jaro nyiminewa ma ne obiro timo ler ka giwacho ni, “Ne mon matindogi obiro lwoko kae gi yuech gi dasta.” Gima iwuoro en ni sa auchiel ne oyudo ka gisetieko lwoko pawno duto! Maneja mar pawno ne owacho kama: “Ne nyalo kawo jotichna juma mangima mondo otiek lwoko pap ma un Joneno mag Jehova ulwoko gi seche matin nono!”
WADOK AMERKA
Wuonwa ne otho e higa mar 1980, kendo mapiyo bang’ mano ne wadok Amerka mondo wadhi warit minwa, kama iluongo ni Fremont, man California. Ne wayudo tich mar lwoko ute ji otieno, kae to ne wadhi nyime gi tij painia kendo konyo joma wacho dho Portuguese ma ne yudore e alworano. Bang’e ne wadar wadhi kama iluongo ni San Joaquin Valley ma ne ni machiegni gi Fremont, kama ne wamanyoe joma wacho dho Portuguese e alwora malachno, chakre kama iluongo ni Sacramento nyaka Bakersfield. Sani nitie kanyakla ma dirom apar ma tiyo gi dho Portuguese e California mangima.
Bang’ ka ne minwa osetho e higa mar 1995, ne wachak wadar wadhi Florida mondo warit wuon Billie nyaka thone. Min Billie ne otho e higa mar 1975. E higa mar 2000 ne wadar wadhi e piny motimo thim man yo ugwe ma milambo mar Colorado, kendo kuno ne watiyo gi thuolowa mang’eny ka walando wach Nyasaye ne jo Amerka hie hie modak kama iluongo ni Ute kod Navajo, ma gin kuonde moyang ne joma kamago mondo odagie. Billie ne otho Februar 2014.
Amor sidang’, ni higni 65 mosekalo, ne aromo gi Janeno mar Jehova ma ne odwoko penjo ma ne an-go kotiyo gi Muma! Kendo amor moloyo ni ne anono mondo abed gadier ni gik ma ne owacho ema Muma puonjo. Mano ne omiyo abedo gi ngima mopong’ gi gueth mang’eny nikech tiyo ne Nyasaye.
