1, 2. (a) U mu nzila ci muno ivintu ivikucitika amanda yaa yavikolanyizizya uku cipondo icati cipingulwa ukukomwa? (Lolini cikope cakutandikilako.) (b) I vyani vilacitika pacisila ca kononwa kwa nsi ipe?

ELENGANYINI ukuti vii vikucitika. Icipondo cipisye cikupita umu cikulwa muno yakasungila afungwa, lyene alinzi yakupunda ukuti: “Lolini umuntu umufwe akupita!” U mulandu ci uno alinzi yaayo yakupundila vivyo nanti icakuti muntu wiyo akuloleka umupuma nupya asi mulwale? A pa mulandu wakuti iyamupingula ukukomwa, nupya wasya akomwe. Fwandi icipondo cico icili cimwi nu muntu uwatafwa. *

² Avino caya nu ku vintu ivikucitika amanda yaa, vyaya kwati umuntu wino yakutwala umu kukomwa. Insi ii ipisye yapingulwa mpiti, nupya yasya iyononwe. Baibo ikati: “Insi ii ya pansi ikupita.” (1 Yoa. 2:17) Ukononwa kwa vintu ivikucitika amanda yaa kwasininkiziwa. Nomba paya upusano pa kononwa kwa nsi ii na pakukomwa kwa mufungwa. Lino yakulonda yakome umufungwa wiyo, yamwi yangamuvwangilako kuti yatamukoma ala yakutaila ukuti limwi yangamuvwilako uluse ndi  cakuti yamufyenzile sile. Nomba insi ii yene, yapingulwa mpiti umu ulungami kuli kapingula umumalilike Kateeka wa vintu vyonsi. (Malan. 32:4) Kutalaya ukuvwila uluse, nupya kutalaya ukutwisika ukuti limwi upinguzi utaali ningo. Pacisila ca kononwa kuko, iciumbwa consi icikaelenganya cilazumila ukuti mu cumi waali upinguzi wa mulinganya. Ukukululwa kuu kulaya ukukulu cuze!

3. I vintu ci 4 vino tumalanzyanya ivilafumiziwa lino Uwene Wakwe Leza uliza?

³ I vyani vyuze ivikucitika umu “nsi” ii “ikupita”? Ivintu ivingi ivyaya umu nsi ii vino antu ndakai yakaelenganya ukuti vilatwalilila ukuyako umuyayaya vilononwa. Uzye i lyasi lipe ukuvwa vivyo? Awe cumi! I lyasi lisuma ilyaya umwi ‘landwe lisuma ilya Wene.’ (Mate. 24:14) Fwandi lekini tulande sana pa vilafumiziwapo lino Uwene Wakwe Leza uliza. Tumalanda pa vintu ivikulu 4: antu aipe, tuungwe twamafisakanwa, ivicitwa ivipe, alino ni vintu vipe ivikucitika. Muli conga na conga tumalanzyanyanga pali (1) vino icintu cico cikalenga ukuti twauvwa uyi, (2) vino Yeova alacita pa cintu cico, alino na (3) ivisuma vino alapyanikizyapo ndi wafumyapo ivintu vivyo.

4. U mu nzila ci muno antu aipe yakalenga twauvwa uyi?

⁴ Uzye antu aipe yakalenga uli ukuti twauvwa uyi? Pacisila ca kulanda ukuti umu manda yaa mulaya “tusita tutale,” umutumwa Paulo wapeezilwe umupasi wa muzilo ukulemba ukuti: “Antu aipe, nupya asomvi yene yalipisya kuluta.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Uzye mukulola vino mazwi yaayo yakufikiliziwa? Sweingi antu yaa aipe yakatucuzya, ukutupata, nu kutucitila ivintu ivipisye. Yamwi yene yakacita vivyo ala tukulola nako; yauze yene asomvi, yakailanga muli vino yakacita kwati aololoke fwandi foo. Nanti icakuti yatatala yatucitilapo ivintu vii, antu yaayo yakalenga twauvwa uyi. Tukaya sana nu ulanda ndi cakuti tuvwa ivipe vino iyacita. Vino aipe yakacuzya ana, akoloci, alino na yauze atakweti amaka ya kucimvya nanti antu angayazwa vikalenga twauvwa uyi. Antu yaa aipe yakalanga imiyele iyaunyama nupya yakwe uciwa. (Yako. 3:15) Nomba cikatuletela insansa ndi tuvwa ivisuma ivilacitika uku nkoleelo vino Izwi Lyakwe Yeova likatunena.

5. (a) I syuko ci lino antu aipe yapeelwa wenga wenga? (b) I vyani vilacitikila antu aipe akakana ukusenuka?

⁵ I vyani vino Yeova alacita? Pali ino nsita Yeova wapeela antu yaa aipe insita yakuti yasenuke. (Eza. 55:7) Antu yaa yatatala yapingulwa wenga wenga. I vicitwa sile ivya mu nsi ii i vyapingulwa. Nomba cilaya uli kuli yayo akakana ukusenuka, aalatwalilila ukutungilila ivintu ivipe ivikucitika umu nsi ii ukufika na lino ucuzi ukulu cuze ulatandika? Yeova watulaya ukuti alonona antu aipe yonsi aya umu nsi ii. (Welengini Masamu 37:10.) Antu aipe yangaelenganya ukuti casila yapusuka yatalapingulwa. Aingi yakafisa ivicitwa vyao, nupya lino yali umu nsi ii yakalola kwati yapuuka upinguzi nupya kusi ivipe ivingayacitikila. (Yobo 21:7, 9) Baibo ikatwiusyako ukuti: “Wene [Leza] akaceceta imipitile ya muntu, nu kulola cila lutampulo lwakwe. Kutaya ukwafisama, nanti ukwazika, kuno kacita wa viipe angafisama.” (Yobo 34:21, 22) Kutaya icafisama kuli Yeova Leza. Kutaya umusomvi angasomba Leza, nupya kutaya ukwazika nanti ukwafisama kuno atange alole vyonsi ivikucitika. Lyene, pacisila ca Alamagedoni tulalola pano aipe  yaali tulazana yatayapo. Yalafumiziwapo amanda pe!—Masa. 37:12-15.

6. Aaweni alasyala lino aipe yalafumiziwapo, nupya u mulandu ci uno liyelile i lyasi lisuma lilyo?

⁶ Aaweni alasyala lino antu aipe yalafumiziwapo? Yeova watulaya ulayo usuma uwakuti: “Aicefya yalapyana impanga nu kusyukila ulongo ulumalilike.” Nupya ilembelo ilili limwi kwene likati: “Antu aololoke yalikala umutende umu mpanga, nu kuipyana umuyayaya.” (Masa. 37:11, 29) Uzye antu “aicefya” na “aololoke” aaweni? Aicefya ayaya akazumila ukusambiliziwa na Yeova nu kutungululwa na aliwe; lyene aololoke ayaya atemwa ukucita ivisuma umu manso yakwe Yeova Leza. Umu nsi ii ndakai, aipe yati yavula ukuluta aololoke. Lelo umu nsi ipya ikwiza, aicefya na ololoke yalaya sile icili cimwi kutalaya alaluta auze, pano ali antu sile alayamo. Cumi kwene ndi cakuti umu nsi mwazula amusango uwo insi ilaya paladaise!

7. Uzye utuungwe twamafisakanwa tukalenga uli ukuti twauvwa uyi ndakai?

⁷ Uzye utuungwe twamafisakanwa tukalenga uli ukuti swe yantu twauvwa uyi ndakai? Ivipe ivingi ivikacitika umu nsi asi muntu wenga na wenga aakalenga lelo u tuungwe. Tale elenganyini pa tuungwe twa mapepo utukasomba antu aingi pali vino Leza waya, nu kuti Baibo isilanda icisinka, na pali vino insi na antu yalaya uku nkoleelo, ukwikapo sile ni visambilizyo vyuze ivya ufi. Nga ma uteeko akakatusya inkondo nanti ukukatusya ulwete pa mulandu ni ntambi, akacuzya antu apiina na yaya atakwata amaka nanti antu akuyazwa, aakapingula ukuomvya mafisakanwa na kapatululula, cilaya uli? Nga yaya antu atemwisya impiya akaonona umusili nu muza, ivintu ivingazwa antu vili wa vimuti na manzi, nu kucuzya antu yauze pakuti yalenge yauze ukukwata impiya lino antu aingi cuze yakucula ni nzala? Ukwaula nu kutwisika utuungwe u tukalenga vintu ivingi ivipisye vyacitika ndakai muno nsi.

8. Ukulingana na vino Baibo ikalanda, i vyani ivilacitikila utuungwe twamafisakanwa tuno antu ndakai yakalola ukuti twimilila ndi?

⁸ I vyani vino Yeova alacita? Ucuzi ukulu cuze ulatandika lino amu mauteeko yalakatukila utuungwe twa kupepa kwa ufi utukaimililako cizelele akaamwa ukuti Babiloni Mukulu. (Umbw. 17:1, 2, 16; 18:1-4) Utuungwe tuto utwa mapepo tuloononwa. Nomba i vyani vilacitikila utuungwe tuze utwamafisakanwa? Baibo ikaomvya imyamba ni vilila kulangilila utuungwe utwingi tuno antu aingi ndakai yakalola ukuti twimilila ndi. (Welengini Umbwilo 6:14.) Izwi Lyakwe Leza likatunena ukuti amauteeko nu tuungwe tonsi utukatungilila mauteeko yaa tulononwa. Ucuzi ukulu cuze ulasila ala amauteeko yonsi amu nsi ii ikote na yayo yonsi akakatukila Uwene Wakwe Leza yononwa. (Yele. 25:31-33) Lyene pacisila kutalaya akaungwe kamafisakanwa kali konsi!

9. U mulandu ci uno tungasininkizizya ukuti umu nsi ipya mutalaya icimvulunganya?

⁹ I vyani ivilapyanikiziwapo lino utuungwe twamafisakanwa tulafumiziwapo? Pacisila ca Alamagedoni, uzye kulaya akaungwe akali konsi? Baibo ikatunena ukuti: “Lelo swemo tukalolela vino Leza watulaya, mayulu apya ni nsi ipya, muno mulaya kuteekwa na Leza.” (2 Pet. 3:13) Mayulu ampiti ni nsi, tuungwe twamafisakanwa alino na antu yonsi akatungululwa na vii vilafumiziwapo. I vyani lyene ivilapyanikiziwapo? Mazwi akuti “mayulu apya ni nsi ipya” yakapiliula ukuti kulaya uteeko upya na  antu yaayo alateekwa nu uteeko kwene uwo. Uteeko uulateekwa na Yesu Klistu ulalanga imiyele isuma yakwe Yeova Leza, ataaya ni cimvulunganya. (1 Kol. 14:33) Fwandi mu “nsi ipya” mutalaya icimvulunganya. Kulaya aonsi alasakamala imilimo yonsi iya pano nsi. (Masa. 45:16) Yalatungululwa na Klistu alino na ya 144,000 aalateeka pamwi na Yesu. Elenganyini insita ino utuungwe twamafisakanwa tulapyanikiziwapo nu uteeko onga, uwa mutende, muno mutalaya mafisakanwa!

10. I vintu ci ivipe ivikacitika kuno mukaikala, nupya mwemo nu lupwa lwinu mukauvwa uli lino mukulola ivintu vya musango uwo vikucitika?

¹⁰ Uzye ivicitwa ivipe vikalenga uli ukuti twauvwa uyi ndakai? Tukaikala umu nsi umwaya ivicitwa ivipe ivingi. Mwaya uzelele, kukanaya ni cisinka, lyene nu unkalwe. Avyazi ali yano cikatalila sana lino yakwezya na maka ukucingilila ana yao uku vintu kwene vii ivipe. Amakampani aakapanga ivintu vya kusekesya yacenjela sana umu kupanga ivintu ivipe ukuti vyaloleka kwati ivisuma nupya yakalenga kuti antu yalola kwati amasunde yakwe Yeova aakalanda pa visuma ni vipe yatacindama. (Eza. 5:20) Aina Klistu yacumi yene yasitungilila imyelenganyizizye ya musango uu. Yakalwisya sana ukuti yacingilile ucisinka wao kuli Leza nanti icakuti yakaikala umu nsi umwaya aasicindika masunde yakwe Yeova.

11. I vyani vino tukusambilila kuli vino Yeova wapingwile Sodoma na Gomola?

¹¹ I vyani vino Yeova alacita pa vicitwa ivipe? Iusyini vino wacisile ukuvicitwa ivipe ivyacitikanga umu Sodoma na Gomola. (Welengini 2 Petulo 2:6-8.) Umonsi umololoke Loti, uvwanga sana uyi pa mulandu ni ivipe ivyacitikanga mu musumba uno ikalangamo nu lupwa lwakwe. Lino Yeova waleesile uononesi umu misumba iiya, atafumyangamo sile ivicitwa ivipe. Lelo wapeelanga ni “icilangililo ca cintu cino cilacitikila yakaifya.” Wakwe vino Yeova wacisile pa kufumyapo ivicitwa vyonsi ivipe mpiti, avino alacita nu kuvicitwa ivikucitika manda yaa lino alapingula ivintu vya mu nsi ii.

12. I milimo ci ino mukalondesya ukwiza ombako lino insi ii ipe ilafumiziwapo?

¹² I vyani ivilapyanikizya ivicitwa vivyo ivipe? Umu Paladaise mulaya imilimo iingi sana iyakuomba. Elenganyini pali vino kulaya ukuzifya ivintu umu nsi pakuti iye paladaise nu kukuula ama ng’anda itu alino nu kukuulila atemwikwa itu. Elenganyini pali vino cilaya lino tulapokelela antu afwa alino nu kuyasambilizya pa kulonda kwakwe Yeova alino na vino waomvile na antu mpiti. (Eza. 65:21, 22; Mili. 24:15) Fwandi kulaya imilimo iingi iyakuomba ilalenga tukaye sana ni nsansa lino tukulumbanya Yeova!

13. I vintu ci ivipe ivikacitika pa mulandu na ucipondoka wakwe Satana, Adamu, na Eva?

¹³ Uzye ivintu ivipe ivikacitika vikalenga uli ukuti twauvwa uyi ndakai? Antu aipe, utuungwe twamafisakanwa, alino ni vicitwa ivipe vyonsi vii vikalenga ukuti kuye sana ivipe pano nsi. A weni angalanda ukuti inkondo, ivipowe, nanti kapatulula visilenga auvwa uyi? Nupya a weni asiuvwa uyi pa malwala ayako nanti pa mfwa? Ivintu vii vikalenga swensi kwene twauvwa uyi. I vintu vii vyayako pa mulandu na ucipondoka wa antu yatatu aipe, kuli kuti Satana, Adamu, na Eva. Pasi angalanda ukuti ivintu ivipisye ivikacitika pa mulandu na ucipondoka, wene vitatala vyamucitikilapo.

14. I vyani vino Yeova alacita pa vintu ivipe ivikacitika? Langililini.

¹⁴ I vyani vino Yeova alacita pa vintu ivipe ivikacitika? Lekini tulande pa nkondo. Yeova walaya ukuti alasisyapo ivintu vyonsi vii. (Welengini Masamu 46:8, 9.) Nga pa kulwala? Alafumyapo ukulwala konsi. (Eza. 33:24) Ngi mfwa yene? Yeova alamila imfwa muyayaya! (Eza. 25:8) Alasisyapo inzala. (Masa. 72:12-16) Avino alacita nu ku vintu vyuze vyonsi ivipe ivikacitika umu nsi ivikalenga antu yacula sana. Alasisyapo nu muza uwipe uwaya muno nsi, kuli kuti umupasi wakwe Satana uwa muno nsi kumwi ni viwa vyakwe ivyaya mpanga yonsi.—Efes. 2:2.

15. I vintu ci ivilafumiziwapo pacisila ca Alamagedoni?

¹⁵ Uzye mungelenganya ukuti insi ingaya uli, umwaula inkondo, ukulwala, nanti imfwa? Elenganyini ukuti musi asilika ya mpanga aku mulundu, aapa manzi, nanti sile amu ndeke! Kusi ivyanzo nanti ukupanga amawe nanti iviimbili pano yaziika yakalwa ya nkondo. Kusi vipatala, ya dokota, ya nasi, kusi na ya mocali, mang’anda ya ndosya, nanti imanda! Nupya upondo onsi ndi wasila, kutalaya akucingilila antu, nanti ma alamu akumanyisya ukuti kuli cimwi cipe icacitika, ya kapokola, nanti sile ama loko nanti imfungulo! Elenganyini pali vino cilaya lino kutalaya ivipe ivili vyonsi ivingatulenga ukuvwa uyi.

16, 17. (a) I vyani ivilacitikila antu alapusuka pa Alamagedoni? Langililini. (b) Tungasininkizya uli ukuti tulapusuka lino insi ii ilononwa?

¹⁶ Uzye umi ulaya uli lino ivintu vipe ivikacitika vilafumiziwapo? Citangupala ukwelenganya pali cico. Twatitwikala imyaka iingi umu mpanga ii cakuti insita zimwi tusimanya nu kumanya ndi cakuti twatituvwa uyi. Avino caya nu ku yantu akaikala umupipi ni citesyeni ci sitima, yakata ukuvwa icongo icikayako nupya ni vikona vino yakasumba pa citesyeni kwene yakata ukuvwa kuno vikununka. Nomba ukufumyapo ivintu vyonsi vii ivipe u kukululwa umu cumi!

¹⁷ I vyani vilapyanikizyapo pa vintu ivilafumiziwapo? Pa Masamu 37:11 pakalanda ukuti kulaya “ukusyukila ulongo ulumalilike.” Uzye mazwi yayo yasimiletela uluzango? Vivyo kwene avino Yeova akalonda ukumicitila. Fwandi mwaezya na maka ukuombesya nu kutwalilila ukupalama kuli Yeova Leza ni uvi lyakwe umu manda yaa akusyalikizya! Mwatwalilila ukutaila sana ivilacitika uku nkoleelo nu kulaelenganyapo sana alino nu kulanenako yauze! (1 Tim. 4:15, 16; 1 Pet. 3:15) Ndi mukucita vivyo mulasininkizya ukuti mulapusuka lino insi ii ilononwa. Mulaya nu luzango nupya mulikala amanda pee!