Kemantika maseualmej kinchikoitaj katli euaj ipan seyok altepetl, katli amo elij kej inijuantij, katli kamanaltij seyok tlajtoli, katli kipiaj seyok religión, nojkia kinchikoitaj tlakamej uan siuamej o katli tlapijpiaj o amo. Nojkia, sekij amo kuali kinitaj katli kipiaj se keski ininxiui, katli amo tlauel momachtijtokej, katli amo kuali eltok inintlakayo uan kej nesi. Miakej maseualmej katli kej ni kichiuaj, moiljuiaj amo techikoitaj.

¿Nojkia titechikoita? Uelis nima tikitaj kema sekinok techikoitaj uan amo tikitaj tlaj tojuantij nojkia kiampa tijchiuaj. Maske timoiljuiaj amo titechikoitaj, nochi kiampa tijchiuaj ipan se keski tlamantli. Nopa sociólogo David Williams kiijtoua kema se akajya amo kuali kinita se keskij maseualmej uan mopantia iuaya se tlen inijuantij, uajka “amo kinojnotsa kej sekinok kinnojnotsa uan amo kiita tlaj kiampa kichiua”.

Yovitsa, itstok ipan se altepetl tlen Europa, uan nopaya itstokej se keskij maseualmej katli amo miakej elij. Ya kiijtoua: “Nimoiljuiyaya nopa maseualmej amo kipiayayaj kuali ininyolo. Nimoiljuiyaya amo nitechikoitayaya. Noselti nimoiljuiyaya: ‘Amo nikinkualankaita, inijuantij nelia kiampa elij’”.

Miakej tlanauatianij kichiuaj tlanauatili kampa kiijtoua amo ma titechikoitakaj. Maske kichijtokej nopa tlanauatili, maseualmej nojua techikoitaj. ¿Kenke? Pampa nopa tlanauatili san kipatla tlen maseualmej kichiuaj uan amo tlen moiljuiaj uan tlen eltok ipan ininyolo. Maseualmej techikoitaj pampa ipan ininyolo uan ipan inintlalnamikilis moiljuiaj tlen amo tlen sekinok. Uajka, ¿nochipa titechikoitasej? ¿Tlake techpaleuis ayokmo kiampa ma tijchiuakaj?