MuGenesis otatu lesha mo kombinga yeshito. Otatu ilongo mo kutya omulumentu gwotango, Adam, okwa li a lombwelwa kuKalunga taku ti: “Lya komuti kehe meyana, kakele komuti gwokutseya uuwanawa nuuwinayi. Iiyimati yomuti ngoka ino yi lya; ngele oto shi ningi, oto si shili.” (Genesis 2:16, 17) Enyolo ndika otali tu ulukile sha yela kutya ando Adam okwa vulikile kuKalunga, ando ina sa. Ando okwa kala nomwenyo sigo aluhe moshikunino shaEden.

Shinikitha oluhodhi, pehala lyokuvulika kuKalunga nokukala nomwenyo sigo aluhe, Adam ina vulika. Okwa li oshiyimati shoka yi indikwa, shoka a pewa komukadhi, Eva. (Genesis 3:1-6) Sigo onena iilanduliko yokwaavulika kwawo oye tu guma. Omuyapostoli Paulus okwe shi yelitha a ti: “Uulunde owe etwa muuyuni komuntu gumwe, nuulunde we owe etelele eso. Onkee ano eso olya taandele maantu ayehe, oshoka ayehe oya yono.” (Aaroma 5:12) Osha yela kutya ‘omuntu gumwe’ ngoka ta popiwa, oAdam. Mbela uulunde oshike, nomolwashike tawu eta eso?

Sho Adam a yonene owina, mokukala inaa vulika kompango yaKalunga, osho uulunde. (1 Johannes 3:4) Eso olyo ondjambi yuulunde, ngaashi Kalunga a lombwele Adam. Ando Adam okwa vulikile kuKalunga, ando ye noluvalo lwe inaya ka kala aalunde noya kala ihaaya si. Kalunga ka li a shita aantu ya kale haya si, ihe oya kale nomwenyo sigo aluhe.

Kapu na omalimbililo kutya eso “olya taandele maantu ayehe,” ngaashi sha popiwa mOmbiimbeli. Mbela opu na oshitopolwa shetu shimwe hashi hupu  po peso shi na omwenyo? Oyendji otashi vulika ya tye eeno, noshitopolwa shoka aniwa osho omwenyo, ngoka ihaagu si. Mbela shika otashi ti kutya Kalunga okwa fundju Adam? Hasho nando. Ando oshitopolwa shetu shimwe osha li hashi tsikile okukala nomwenyo pehala limwe lyi ili konima ngele twa si, ando eso kali shi ondjambi yuulunde ngaashi Kalunga a ti. Ombiimbeli otayi ti: ‘Kalunga iha fundju.’ (Aahebeli 6:18) Paushili wo wene, Satana oye a fundju, sho a lombwele Eva a ti: “Itamu si shili.” — Genesis 3:4.

Shika osha pendutha epulo kutya: Ngele elongo kombinga yomwenyo ihaagu si olyiifundja, oshike naanaa hashi ningwa po peso?

Ehokololo lyaGenesis kombinga yeshito otali ti: “Omuwa Kalunga okwa kutha ontsi yevi e te yi umbu omuntu. Okwe mu fudhile ombepo yomwenyo momayulu, omuntu nokwa ningi omunamwenyo.” Uutumbulilo “omunamwenyo” owa tolokwa okuza koshitya shOshihebeli nephesh, * shoka tashi ti lelalela “oshishitwa hashi fudha.” — Genesis 2:7.

Kungeyi, Ombiimbeli oye shi yelitha kutya aantu oye na omwenyo hagu si. Nonando owu ninge omapekapeko, mOmbiimbeli kamu na nando enyolo limwe lya longitha uutumbulilo “omwenyo ihaagu si.”

Ngele Ombiimbeli otayi ti kutya aantu oye na omwenyo hagu si, omolwashike omalongelokalunga ogendji haga longo aantu kutya ihagu si? Eyamukulo otatu li mono ngele twa tala shoka aantu ya li yi itaala muEgipiti shonale.

Omunandjokonona Omugreka Herodotus ngoka a li ko omimvo 500 nasha dha ka pita, okwa ti kutya  Aaegipiti oyo “aantu yotango mboka ya li taya popile omwenyo ihaagu si.” Aababilonia nayo kaya li ye na uushili ngele omwenyo ohagu si nenge ihagu si. Sho Aleksander Omunene a sindi iilongo yomUuzilo woPokati mo 332 K.E.N., aafilosofi Aagreka oya taandelitha elongo ndyoka, nokonima olyi ihanene mepangelo lyaGreka.

Omimvo 2 000 nasha dha ka pita, iimpaga iyali yAajuda mbyoka ya tseyika apuhe, Aaessene nAafarisayi, oya li ya longo aantu kutya omwenyo ihagu si ngele olutu lwa si. Embo The Jewish Encyclopedia olya ti: “Eitaalo kutya omwenyo ihagu si, olya taambwa ko kAajuda, molwaashoka oya kala haye endathana nAagreka, nuunene tuu okupitila momalongo guufilosofi gaPlato.” Sha faathana, omunandjokonona Omujuda Josephus ngoka a li ko omimvo 2 000 nasha dha ka pita, okwa popi kutya elongo ndyoka olya za “keitaalo lyAagreka,” ihe hamOmbiimbeli. Okwa li e wete kutya elongo ndyoka olya totwa po owala kaatoti yoongano.

Sho elongo ndika lyoshipagani lyAagreka lya tsikile nokutaandela, mboka hayi iti kutya Aakriste nayo oye li taamba ko. Omunandjokonona Jona Lendering okwa ti kutya ‘elongo lyaPlato kutya oomwenyo dhetu odha li hadhi kala mehala ewanawa, ihe ngashingeyi odhi li muuyuni wa yonuka, olye shi ningi oshipu, opo uufilosofi waPlato wu kwatakanithwe nUukriste.’ Kungeyi, elongo lyomwenyo ihaagu si olya taambiwa ko moongeleka dhAakriste nolya ningi oshinima sha simanenena meitaalo lyawo.

Omimvo 2 000 nasha dha ka pita, omuyapostoli Paulus okwa londodha a ti: ‘Ombepo ondjapuki otayi popi kutya komasiku gokomeho aantu yamwe otaye ke etha eitaalo. Oyo otaa ka vulika koombepo dhiifundja notaa ka landula omalongo goompwidhuli.’ (1 Timoteus 4:1) Oohapu ndhika kadhi shi tuu dhoshili! Elongo lyomwenyo ihaagu si olyo limwe ‘lyomomalongo goompwidhuli.’ Itali ambidhidhwa kOmbiimbeli nolya ziilila momalongelokalunga gonale goshipagani nomuufilosofi.

Tse aanelago, oshoka Jesus okwa ti: “Otamu ka tseya ihe oshili, noshili otayi ke mu mangulula.” (Johannes 8:32) Uuna twa mono ontseyo yashili yOmbiimbeli, otayi tu mangulula ko komalongo nokomikalondjigilile itaadhi simanekitha Kalunga ndhoka tadhi humithwa komeho komalongelokalunga ogendji muuyuni. Oshili yOmbiimbeli otayi tu mangulula ko natango komithigululwakalo nokiidhila yi na ko nasha neso. — Tala oshimpungu “ Oonakusa oye li peni?”

Omushiti gwetu ka li a hala aantu ya kale owala nomwenyo kombanda yevi uule womimvo 70 nenge 80, opo nduno taya ka kala nomwenyo sigo aluhe kehala lilwe. Elalakano lye olya li aantu ya kale kombanda yevi sigo aluhe, ye li oyana haya vulika kuye. Elalakano ndika otali ulike kutya Kalunga oku ya hole, note ke li gwanitha po. (Maleaki 3:6) Omupisalomi okwa nwethwa mo e tu shilipaleke ta ti: “Aayuuki otaa ka thigulula evi e taa kala mo sigo aluhe.” — Episalomi 37:29.