KO SARA ne matike hake mai he gahua haana ti haga atu ke he mapualagi. Ne fiafia mo e gahua malolō e tau fekafekau i lalo hifo he takitakiaga pulotu haana. Makaukau foki a Sara he taute ni e vala haana. Mailoga la a ia hane fotafota haana tau lima he mamahi ka e manamanatu. Liga kua fakamakamaka a ia he fonofono e mahē he fale ie he kaina ha lautolu. Ko e ie fulu koti matolu kua maaki ha kua leva e kai he laā mo e uha, ne fakamanatu ki a Sara e leva ha lautolu he momoui o fano. Ne mole vave e pale laā ti kua kelokelo tuai e laā. Kitia e ia a Aperahamo * he fano he magaaho pogipogi, ti amaamanaki foki a ia ke liu mai a Aperahamo he hala ia. He kitia e ata he taane haana i luga he matiketike ne tata mai, ne mamali lahi e fofoga fulufuluola haana.

Kua mole e hogofulu tau tali mai he uta e Aperahamo e magafaoa lahi haana ke he taha faahi he Vailele ko Eufirate mo e o hifo ki Kanana. Ne lalago fakamakai e Sara e taane haana he fenoga lahi nei ke he matakavi ne nakai fa mahani, ha kua iloa e ia kua uho lahi e matagahua he taane haana ke he finagalo ha Iehova ke fanau e tama ne ofania lahi mo e motu. Ka ko e heigoa e vala ka taute e Sara? Leva tuai e tufua haana ti kua 75 e tau haana mogonei he moui. Liga manamanatu a ia, ‘Maeke fēfē e maveheaga ha Iehova ke fakamooli ka ko au e hoana ha Aperahamo?’ Maama mooli ai ka tupetupe po ke nakai maeke foki a ia ke fakauka.

Liga manamanatu foki a tautolu he falu magaaho to fakamooli nakai e tau maveheaga he Atua. Nakai mukamuka foki ma tautolu ke fakauka, mua atu ha kua fakatali a tautolu ke fakamooli e amaamanakiaga kua tokiofa e tautolu. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he tua he fifine ofoofogia nei?

Nakaila leva ia e liliu mai he magafaoa i Aikupito. (Kenese 13:1-4) Ti heapi ai a lautolu he atu matiketike he faahi uta ha Peteli, po ko Lusa he fakahigoa he tau Kanana. Mai i luga he matiketike tokoluga nei, ne kitia e Sara e vala lahi he Motu he Maveheaga. Ha ha i ai e tau maaga i Kanana mo e tau puhalatū ke ō fenoga ai ke he tau matakavi mamao. Ka e pete he fulufuluola pihia kua nakai fai fakatataiaga ke he kaina mooli ha Sara. Tupu hake a ia i Uro ko e taone ha Mesopotamia ne 1,900 kilomita he mamao. Ne toka hifo e ia i ai e tau magafaoa tokologa haana, tau tuaga hagahaga mitaki he taone monuina mo e tau makete, mo e kaina mitaki haana ne maō e tuafale mo e tau kaupā, liga fai vai foki! Ka manamanatu a tautolu ki a Sara ne onoono mo e momoko ke he faahi uta he manako ke he tau tuaga hagahaga mitaki he kaina haana tali mai he vahā tote, nakai ko Sara a ia ne iloa e tautolu.

Mailoga la e talahauaga ne omoomoi he agaaga tapu e aposetolo ko Paulo ke tohi kavi 2,000 tau kua mole. Hagaao ke he tua ha Sara mo Aperahamo, pehē a ia: “Kane mai ke manatu a [laua] ke he motu ne o mai ai a [laua], po kua maeke ia [laua], ke liliu atu ki ai.” (Heperu 11:8, 11, 15) Ne nakai manako lahi a Sara po ko Aperahamo ke he tau mena kua mole. Ane mai hufia a laua he tau manamanatuaga pihia po kua liga fifili a laua ke liliu ki kaina. Ka haia i Uro, to nakai  moua e laua e lilifu ofoofogia ka age e Iehova ki a laua. Ti liga nakai fai tohiaga foki a laua he fakamauaga tala he tau tagata ka kua eke a laua mo tau fakafifitakiaga mitaki lahi he tua ne aamotia e tau miliona tagata.

Kua nakai onoono a Sara ki tua ka kua onoono a ia ki mua. Ti fakatumau a ia ke lalago e taane haana he ō fenoga ai ke he motu, he lagomatai ke vete hifo e tau fale ie, hiki fakalataha mo e tau fuifui manu, mo e liu fakatutū hake he tau fale ie. Ne fakauka a ia ke he loga e tau paleko mo e tau hikihikiaga. Fakafoou foki e Iehova e maveheaga haana ki a Aperahamo ka e nakaila fai talahauaga hagaao ki a Sara!​—Kenese 13:14-17; 15:5-7.

Fakahiku ai, ne fifili a Sara kua hoko tuai e magaaho ke tala age ki a Aperahamo e tau manatu haana. Manamanatu la ke he fofoga haana ne kehekehe e tau logonaaga he pehē a ia: “Kitiala, kua finagalo e Atua, kia nakai fanau e au.” Ti ole a ia ke he taane haana ke fai tama puhala he fekafekau fifine haana ko Hakara. Maeke nakai a koe ke manamanatu ke he mamahi ha Sara he ole pihia ke he taane haana? Liga matakehe ki a tautolu e ole ia he vahā nei, ka kua fa mahani he vahā ia ma e tagata taane ke ua e hoana, po ke hoana fakahoa ke maeke ke fai tama ke hukui aki a ia. * Liga manamanatu kia a Sara ko e puhala anei ka fakamooli aki e finagalo he Atua ke moua e motu he tau hologa ha Aperahamo? He ha tuaga ni, kua makai a ia ke taute e foakiaga uka nei. Ko e heigoa e tali ha Aperahamo? Totou e tautolu ne “fanogonogo a [Aperahamo] ke he kupu a [Sara].”​—Kenese 16:1-3.

Fakakite mai kia he tala nei ko Iehova ne omoomoi a Sara ke ole pihia? Nakai. Ko e ole haana kua fakakite e onoonoaga he tagata. Manatu a ia ko e Atua ne fakatupu e tau lekua haana, mo e manamanatu kua nakai fai puhala foki e Atua. To moua ni e Sara e mamahi mo e lekua ha ko e tau puhala ni haana. Ka e fakakite agaia he ole haana e nakai lotokai. He lalolagi ne fa tuku fakamua ni he tau tagata e tau manako ha lautolu ki mua he falu, kua mailoga mooli e nakai lotokai ha Sara. Ka makai a tautolu ke tuku fakamua e finagalo he Atua ka e nakai ko e tau manako lotokai, to fifitaki e tautolu e tua ha Sara.

Nakai leva ti fatu a Hakara ia Aperahamo. Ne liga mauokafua a Hakara ko e fatu haana ati mua hake a ia ki a Sara, ti kamata a ia ke fakateaga ke he iki fifine haana. Ko e fakamamahi ha ia ki a Sara ne tufua! Ha kua fakaatā e Aperahamo mo e lalagoaga he Atua, ne akonaki e Sara a Hakara. Ne fanau e Hakara e tama taane ko Isamaeli, ti loga e tau he mole ai. (Kenese 16:4-9, 16) He magaaho ne liu e tala ke fakakite e fekau mai ia Iehova, kua 89 e tau he moui  ha Sara mo e 99 e tau he moui he taane haana. Ko e fekau ofoofogia mooli ne moua e laua!

Ne liu foki a Iehova mavehe ke he kapitiga haana ko Aperahamo to fakatokologa e Ia e tau fanau ha Aperahamo. Hiki foki he Atua e higoa he tagata nei. Hoko mai ke he mogoia, ne iloa a ia ko Aperamo. Ka e liu a Iehova fakahigoa a ia ko Aperahamo ne kakano “Tupuna he Tau Motu Loga.” Ti ko e magaaho fakamua laia anei ne fakakite e Iehova e tuaga ha Sara. Ne hiki e Ia e higoa haana mai ia Sarai, ne liga kakano “Totoko,” ki a Sara ko e higoa ne iloa lahi e tautolu oti. Ko e heigoa e kakano he higoa ha Sara? Ko e “Matua Fifine he Tau Patuiki”! Ne fakamaama e Iehova e kakano ne fifili ai e higoa ia ma e fifine fakahelehele nei: “To fakamonuina foki e au a ia, to foaki atu foki e au kia koe e tama tane, mai ia ia; to fakamonuina ni e au a ia to eke a ia mo tupuna he tau motu; to tupu mai foki ia ia e tau patuiki he tau motu.”​—Kenese 17:5, 15, 16.

Ko e maveheaga ha Iehova ke tupu mai e tama ka fakamonuina e tau motu oti to fakamooli he tama taane ha Sara! Ko e higoa ne fifili he Atua ma e tama taane ko Isaako, ne kakano “Fakakata.” He magaaho fakamua ne iloa e Aperahamo e finagalo he Atua ke fakamonuina a Sara ke fanau e tama ni haana, ne “veli fakafohifo ai a Aperahamo, mo e kata.” (Kenese 17:17) Kua ofoofogia a ia mo e olioli lahi. (Roma 4:19, 20) Ka e kua a Sara?

Nakai leva ti tokotolu e tagata kehe ne o mai ke he fale ie ha Aperahamo. Ko e magaaho laā anei, ka e o atu agataha e hoa motua nei ke fakafeleveia e tau tagata ne kua o mai. Pehē a Aperahamo ki a Sara: “Fakaave a koe ke eke e falaoa, ko e falaoa mitaki, tolu ni e fafati, ti laku ni mo e eke aki e tau areto pukupuku.” He vahā ia, ne lahi e gahua ke fakaalofa age, po ke fakamokoi ke he tau tagata kehe. Nakai toka e Aperahamo e tau gahua oti ke he hoana haana; ka e fakamafiti a ia ke tamate e punua povi mo e tauteute falu mena kai mo e mena inu. (Kenese 18:1-8) Ko e ‘tau tagata’ ia ko e tau agelu ha Iehova! Ti liga tokaloto he aposetolo ko Paulo e mena nei ne tupu he tohi e ia: “Aua neke nimo ia mutolu ke fakaalofa age ke he tau tagata kehe; ha ko e mena ia kua talia ai he falu e tau agelu mo e nakai iloa.” (Heperu 13:2) Maeke nakai a koe ke muitua e fakafifitakiaga mitaki lahi he fakaalofa ke he tau tagata kehe tuga ne fakatoka e Aperahamo mo Sara?

Magaaho ne liu e taha agelu fatiaki ki a Aperahamo e maveheaga he Atua hagaao ki a Sara ke fanau e tama taane, nakai nofo a Sara i ai ka e haia i tua he fale ie hane fanogonogo. Ko e manatu ke fanau tama he magaaho ia he moui haana ne matakehe lahi ti kata a ia ki a ia ni mo e pehē: “Kua motua tuai au, to ha ia au kia ha fiafia, ko e haku a iki foki kua motua a ia?” Ne fakatonu he agelu a Sara he hūhū fakahako, “Kua uka kia ha mena kia Iehova?” Ne matakutaku a Sara mo e totoko ko e aga fa mahani he tagata. Ti pehē a ia: “Nakai kata au.” Ka e tali e agelu: “Nakai, mena kata ni a koe.”​—Kenese 18:9-15.

Ha kua kata a Sara, kua fakakite kia e nakai tua haana? Nakai pihia. Pehē e Tohi Tapu: “Ko e tua ne moua ai e Sara e malolo ke fanau ai, ne fanau foki e ia ka kua mole atu e vaha he hana malolo, ha kua manatu a ia kua fakamoli a ia ne talahau mai.” (Heperu 11:11) Iloa e Sara a Iehova; ti iloa e ia na maeke a Iehova ke fakamooli e tau maveheaga ne taute e Ia. Ko hai ia tautolu ne nakai manako ke malolō pihia e tua? Kua lata a tautolu ke iloa mitaki e Atua he Tohi Tapu. Ka taute pihia, to kitia e tautolu kua tonuhia a Sara ke moua e tua pihia. Kua fakamooli a Iehova mo e fakahoko e tau maveheaga oti haana​—he falu magaaho, liga taute e ia he tau puhala ne fakaofo po ke fakafiakata a tautolu!

He 90 e tau he moui ha Sara, ne moua e ia e tuaga ne loto lahi a ia ki ai he vahā fuata haana. Ne fanau e ia e tama taane ke he taane fakahele haana, ne taha e senetenari e tau he moui! Ti fakahigoa e Aperahamo e tama mukemuke ko Isaako, po ko “Fakakata,” tuga ne tala age he Atua. Liga manamanatu a tautolu ki a Sara ne lolelole ka e mamali lahi he fakamaama: “Kua fakakata he Atua au; ko lautolu oti foki ka logona, to kata fakalataha a lautolu mo au.” (Kenese  21:6) Ko e mena fakaalofa fakamana nei mai ia Iehova kua fakafiafia mooli a ia ato hoko ke he fakaotiaga he moui haana. Ha ko e mena nei, kua loga foki e matagahua haana.

Magaaho ne lima e tau he moui ha Isaako, ne taute he magafaoa e galue ke lata mo e magaaho ne tapani e tama. Ka e nakai holo mitaki ai. Totou e tautolu kua “kitia” tumau e Sara e mahani ka fakatupu e lekua. Ko Isamaeli ko e tama taane ha Hakara ne kua 19 e tau he moui, ne vaiga tumau e tama tote ko Isaako. Nakai ko e vaiga fefeua noa ni anei. Ne omoomoi he agaaga e aposetolo ko Paulo he magaaho fakamui ke pehē kua mahani favale a Isamaeli. Ne kitia e Sara ko e aga hemu anei: ko e tuaga hagahaga kelea ke lata mo e tama taane haana. Iloa mooli e Sara nakai ni ko e tama taane haana a Isaako; ka kua kotofa ki a ia e tuaga pauaki he finagalo ha Iehova. Ti fakamalolō e loto haana mo e vagahau fakahako ki a Aperahamo. Ne ole a ia ke fekau a Hakara mo Isamaeli ke o kehe.​—Kenese 21:8-10; Kalatia 4:22, 23, 29.

Ko e heigoa e tali ha Aperahamo? Totou e tautolu: “Ne mamahi lahi e loto a Aperahamo he mena ia, ha ko e tama hana.” Kua fakahelehele e Aperahamo a Isamaeli ti nakai maeke a ia ke utakehe e tau logonaaga matua taane haana ke he tuaga nei. Ka e kitia maaliali e Iehova e tuaga ti fakalago mai a ia. Totou e tautolu: “Ti pehe mai e Atua kia Aperahamo, Aua neke mamahi hau a loto ha ko e tama, mo e hau a fifine fakatupa; ko e tau mena oti ne tala atu e Sara kia koe, kia fanogonogo ai a koe ke he hana tau kupu, ha ko e mena ui ai hau a fanau ia Isaako.” Ne fakamafana e Iehova a Aperahamo to fai levekiaga ma Hakara mo e tama taane. Ne talia ai e Aperahamo ko e tagata tua fakamooli.​—Kenese 21:11-14.

Ko Sara ko e hoana mitaki ki a Aperahamo, ko e lagomatai mooli. Nakai tala age hokoia ni e ia e tau mena ne manako e taane haana ke logona. Ka kitia e ia e lekua ka lauia e magafaoa mo e vahā i mua ha lautolu, ne vagahau fakahako a ia ke he taane haana. Ka e nakai lata ke pehē kua nakai fakalilifu a ia he vagahau fakahako. Ne hagaao e aposetolo ko Peteru, ko e tagata fai hoana foki, he magaaho fakamui ki a Sara ko e fakafifitakiaga mitaki lahi mahaki he hoana ne hokulo e fakalilifu ke he taane haana. (1 Korinito 9:5; 1 Peteru 3:5, 6) Ko e tala mooli, ane mai fakanono a Sara ke he mena nei, kua kaumahala a ia ke fakalilifu a Aperahamo ha kua lauia kelea lahi e magafaoa katoa. Ne talahau e Sara mo e fakaalofa e tau mena kua lata ke talahau.

Tokologa e hoana ne tokiofa e fakafifitakiaga mitaki ha Sara. Ne fakaako e tau hoana mai ia Sara ke tutala fakamooli mo e fakalilifu ke he tau taane ha lautolu. Liga manako e falu hoana he falu magaaho ke fakalago mai a Iehova tuga ne taute e ia ki a Sara. Pete he pihia, ne fakaako a lautolu mai he tua, fakaalofa, mo e fakauka lahi mahaki ha Sara.

Ko Iehova ne fakahigoa e fifine fakahelehele nei ko e Matua Fifine he Tau Patuiki, ka e nakai amanaki a ia ke taute tuga e patuiki. Liga ko e mena ia ni ha Aperahamo he mogo ne mate a Sara he 127 e tau he moui, ne “tagi tatuki ha ko Sara, mo e tagi kia ia.” * (Kenese 23:1, 2) Ne maanu lahi mahaki a Aperahamo ha kua galo e fakahelehele haana ko e Matua Fifine he Tau Patuiki. Nakai noa kua logona pihia foki a Iehova ko e Atua ha ko e fifine tua fakamooli nei​—ti amanaki a ia ke liuaki mai a Sara ke he moui he lalolagi parataiso. Ko e tuaga monuina tukulagi mo e fiafia mooli kua fakatoka ki mua ha Sara​—mo lautolu oti kua fifitaki e tua haana.​—Ioane 5:28, 29.