1, 2. (a) Ko e ha kua aoga lahi ke “mautali mo e liogi?” (e) Ko e heigoa e tau hūhū hagaao ke he liogi kua lata ia tautolu ke hūhū hifo?

 “KO E magaaho uka he pō ke mataala ko e matafatafa he aho foou,” he talahau he tagata ne fa gahua pō. Ko e falu ne aala he pō katoa to liga talia e manatu ia. Maeke a tautolu ke fakatatai e mena nei ke he magaaho kua nonofo a tautolu. Kua tata lahi a tautolu ke he fakaotiaga he lalolagi a Satani. Kua tuga mo e pouli tatago he pō, ti lata he tau Kerisiano he vahā nei ke totoko ke mataala. (Roma 13:12) To hagahaga kelea lahi ke pulumohea fakaagaaga. Kua latatonu ke “nonofo fakalatalata” a tautolu mo e matutaki ke “mautali mo e liogi.”​​—1 Pete. 4:7.

² Ha kua tata lahi a tautolu ke he fakaotiaga he lalolagi ha Satani, kua pulotu ke hūhū hifo: ‘Lahi fēfē e onoonoaga haaku ke he tau liogi haaku? To fakaaoga nakai e au e tau vahega liogi kehekehe, ti liogi tumau nakai au? Fa liogi nakai au ma e falu, po ke liogi ni au ke he tau mena ne lata po ke manako au ki ai? Aoga fēfē e liogi ke he fakamouiaga haaku?’

3. Ko e heigoa e falu vahega liogi?

³ Ko e magaaho ne tohi a Paulo ke he tau Efeso, ne totoku e ia e “tau liogi oti.” (Efeso 6:18) Ka liogi a tautolu ki a Iehova, fa ole a tautolu ki a ia ke foaki e tau mena kua lata mo tautolu mo e ke lagomatai a tautolu ke fakamafola e tau lekua. Pehē e Tohi Tapu ko Ia ko e “fanogonogo liogi,” ti ofania e ia a tautolu, fanogonogo foki a ia ka ole lagomatai a tautolu. (Sala. 65:2) Ti ka liogi a tautolu, kua nakai lata ke liogi na tautolu ma e tau mena ne kua lata ni mo tautolu. Kua lata foki ia tautolu ke fakaheke a Iehova, fakaaue ki a ia, mo e olelalo ki a ia.

4. Ko e ha kua lata ke fakaheke tumau a Iehova ke he tau liogi ha tautolu?

⁴ Loga e tau kakano kua lata ia tautolu ke fakaheke ki a Iehova he tau liogi ha tautolu. Ma e fakatai, manako  a tautolu ke fakaheke ki a ia ka manamanatu a tautolu ke he “hana tau mana” mo e “hana homo atu.” (Totou Salamo 150:1-6.) Onoono la ke he Salamo 150. Mai he ono e kupu, ne molea e laga 11 e fakaheke ki a Iehova. Ko e taha tagata tohia he tau Salamo ne fakakite e fakaalofa hokulo haana ma Iehova he lologo e ia: “Takilagafitu ni ke he aho ke fakaheke atu ai e au kia koe, ha ko e hāu a tau fakafiliaga tonu.” (Sala. 119:164) Lata mooli a Iehova ke fakaheke. Ti kua lata a tautolu ke fakaheke “takilagafitu ni ke he aho,” kakano lagaloga.

5. Ko e ha e fakaaue he tau liogi ha tautolu ko e puipuiaga?

⁵ Ko e taha vahega he tau liogi ko e fakaaue. He tohi haana ke he tau Kerisiano he maaga ha Filipi, ne tohia e Paulo: “Aua neke fakaatukehe a mutolu ke he taha mena taha; ka kia fakailoa atu ke he Atua e tau manako ha mutolu ke he tau mena oti kana ke he liogi, mo e ole, katoa mo e fakaaue.” (Filipi 4:6) Ha kua nonofo a tautolu he tau aho fakamui he lalolagi a Satani ti kua takatakai a tautolu he tau tagata “nakai fakaaue,” kua aoga ma tautolu ke fakaaue ki a Iehova mai he tau loto ha tautolu ma e tau monuina oti haana ke nakai tuga e lalolagi a tautolu. (2 Timo. 3:1, 2) Kua hufia e lalolagi he aga nakai fakaaue. Ka nakai fakaeneene a tautolu, maeke a tautolu ke kamata ke fifitaki e aga ia. Kaeke ke fakaaue a tautolu ka liogi, to fiafia a tautolu mo e nakai gugū ke he tau momoui ha tautolu. (Iuta 16) Ka liogi e tau ulu magafaoa mo e tau magafaoa ha lautolu ti putoia e tau fakaaue he tau liogi ha lautolu, to fakamalolō e tau hoana mo e tau tama ha lautolu ke fakaaue.

6, 7. Ko e heigoa e ole? Ko e heigoa ka ole e tautolu ki a Iehova?

⁶ Ko e ole ko e liogi mai he loto mo e logonaaga he fatuakiloto. Ko e heigoa ka ole e tautolu ki a Iehova? Maeke a tautolu ke ole ki a Iehova ma e lagomatai haana ka favale ki a tautolu po ke ka moua he tau gagao hagahaga kelea e tau momoui ha tautolu. He tau magaaho tuga anei, kua maama ai ke olelalo a tautolu ki a Iehova ma e lagomatai. Ka e lata kia ke taute ni e tautolu ka favale mai po ke ka gagao a tautolu?

⁷ Ke lagomatai a tautolu ke tali e hūhū nei, manamanatu la ke he mena ne talahau e Iesu he liogi fakatai haana hagaao ke he higoa he Atua, Kautu he Atua, mo e finagalo he Atua. (Totou Mataio 6:9, 10.) Lahi mahaki e kelea he lalolagi nei, ti nakai maeke he tau fakatufono ke foaki e tau mena ne kua lata mo e tau manako he tau tagata. Kua foaki he mena nei ki a tautolu e kakano mitaki ke ole ke he Atua ke fakatapu haana higoa, mo e haana Kautu ke utakehe e pule ha Satani mai he lalolagi. Ko e magaaho foki anei ma tautolu ke liogi ki a Iehova ke eke e finagalo haana ke he lalolagi tuga ne eke he lagi. Ti kua lata ia tautolu ke mataala mo e fakaaoga e tau vahega liogi oti.

8, 9. Ko e ha kua nakai lata a tautolu ke fakafili a Peteru mo e falu he tau aposetolo ne momohe he katene i Ketesemane?

⁸ Ne tohi e Peteru ke he tau Kerisiano ke “mautali mo e liogi,” ka e lagataha ne nakai taute pihia e ia. Ko ia ko e taha he tau tutaki ne mohe he magaaho ne liogi a Iesu he katene i Ketesemane. Pete ne tala age a Iesu ki a lautolu ke ‘mataala mo e liogi tumau,’ ka e momohe ni a lautolu.​​—Totou  Mataio 26:40-45.

⁹ He nakai fakafili a Peteru mo e falu he tau aposetolo ne momohe, kua lata ia tautolu ke manatu kua lolelole lahi a lautolu ha ko e tau mena ne taute e lautolu he aho ia. Ne mautauteute a lautolu mo e fakamanatu e Paseka he afiafi ia. Ti age e Iesu e tau fakaakoaga ma e Kaiaga Afiafi he Iki ke maeke he tau tutaki haana ke iloa e puhala  kua lata ia lautolu ke fakamanatu e mate haana. (1 Kori. 11:23-25) Pehē e Tohi Tapu ne “lologo a lautolu e tau lologo, ti o atu ai a lautolu ke he mouga ko Olive.” Ke hoko ki ai, kua lata ia lautolu ke o atu hui ai he puhalatū i Ierusalema. (Mata. 26:30, 36) Ko e mogoia, liga kua leva tuai he mole e tulotopō. Kaeke ko tautolu he katene i Ketesemane he pō ia, liga momohe foki a tautolu. Ne nakai tutuhia e Iesu e tau aposetolo mategūgū haana. Ka e mailoga e ia “kua makai ni e loto, ka ko e tino kua lolelole.”

10, 11. (a) Ko e heigoa ne kua iloa e Peteru mai he mena ne tupu ki a ia he katene i Ketesemane? (e) Ko e heigoa kua fakaako e koe mai he mena ne tupu ki a Peteru?

¹⁰ Ne iloa e Peteru e fakaakoaga mamahi ka e aoga lahi he pō ia ne mohe a ia he katene i Ketesemane. He magaaho fakamua ne pehē a Iesu: “To tupetupe a mutolu oti ha ko au ni ke he po nai.” Ka e tali e Peteru: “Pete ni he tupetupe e tau tagata oti kia koe, ka e nakai tupetupe ai au tukulagi.” Ati pehē ai a Iesu to fakatikai lagatolu e Peteru a ia. Nakai talitonu a Peteru ki a ia mo e pehē: “Pete ni he mamate fakalataha a taua mo koe, ka e nakai ni fakatikai e au a koe.” (Mata. 26:31-35) Ne fakamooli e tau kupu ha Iesu he mogo fakamui ne fakatikai ai e Peteru a ia. Ko e mogo ne mailoga e Peteru e mena ne kua taute e ia, ne kelea e loto haana ti “tagi lahi” a ia.​​—Luka 22:60-62.

¹¹ Mai he mena ne tupu, ne mailoga e Peteru ke ua falanaki fakalahi ki a ia ni. Lagomatai he liogi a ia ke he mena nei. Iloa fēfē e tautolu? Ha ko Peteru ne tohi kua lata ia tautolu ke “mautali mo e liogi.” Fanogonogo nakai a tautolu ke he fakatonuaga nei he Tohi Tapu? Liogi tumau nakai a tautolu mo e fakakite kua falanaki a tautolu ki a Iehova? (Sala. 85:8) Kua lata foki ia tautolu ke fakagahua e fakatonuaga ha Paulo: “Ko ia kua manatu kua tu a ia, kia fakaeneene a ia neke veli.”​​—1 Kori. 10:12.

12. Ko e fakafifitakiaga mitaki he ha a Nehemia ki a tautolu?

¹² Taha fakafifitakiaga mitaki ko Nehemia. Ko e tagata taute uaina a ia ke he patuiki ko Aretaseta i Peresia kavi ke he 450 e tau ato hoko mai e Keriso. Ne liogi mo e loto katoa a Nehemia ki a Iehova. Pehē e Tohi Tapu na fakakanopogi a ia mo e liogi ke loga e tau aho hagaao ke he tuaga uka he tau Iuta i Ierusalema. (Nehe. 1:4) Ko e mogo ne hūhū a Aretaseta ki a ia ko e ha ne mata momoko ai a ia, ne mafiti a Nehemia ke ‘liogi ke he Atua he lagi.’ (Nehe. 2:2-4) Ko e heigoa e fua? Tali e Iehova e tau liogi haana he puhala kua lagomatai e tau tagata Haana.  (Nehe. 2:5, 6) Ko e mena nei ne tupu kua liga fakamalolō e tua ha Nehemia!

13, 14. Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke taute ke moua e tua malolō mo e nakai fakaatā e tau laliaga ha Satani ke fakalolelole a tautolu?

¹³ Ka liogi tumau a tautolu ke tuga a Nehemia, to lagomatai a tautolu ke malolō e tua. Nakai fai fakaalofa hofihofi a Satani, ti fa totoko e ia a tautolu ka lolelole. Ma e fakatai, ka gagao lahi mahaki a tautolu po ke ka gagao fakaatukehe lahi a tautolu, liga kamata a tautolu ke logona kua nakai uho ke he Atua e magaaho ne fakamatala a tautolu he tau mahina takitaha. Ha ha he falu ia tautolu e tau manatu kua liga tupetupe lahi, liga ha ko e tau mena kelea ne tupu ki a tautolu he vahā kua mole. Manako a Satani ki a tautolu ke talitonu kua nakai aoga a tautolu. Lali a ia ke fakaaoga e tau logonaaga kelea ke fakalolelole e tua ha tautolu. Kaeke ke “mautali mo e liogi,” to maeke a tautolu ke malolō e tua. Pehē e Tohi Tapu kua tuga e papatau lahi e tua ha tautolu ka maeke ia tautolu ke taofi e “tau fana kaka oti hana kua kelea.”​​—Efeso 6:16.

¹⁴ Ka “mautali mo e liogi” a tautolu, to nakai moua fakaofo he kamatamata a tautolu ti galo e mahani fakamooli ki a Iehova. Ka fehagai a tautolu mo e tau kamatamata mo e tau mena uka kua lata ia tautolu ke manatu e fakafifitakiaga ha Nehemia mo e fakamafiti ke liogi ke he Atua. Ko e lagomatai ni ha Iehova ke maeke ia tautolu ke totoko e tau kamatamata mo e fakauka ke he tau kamatamata he tua ha tautolu.

15. Ko e heigoa kua lata ke hūhū e tautolu ki a tautolu hagaao ke he liogi ma e falu?

¹⁵ Kua liogi fakamakamaka a Iesu ma Peteru ke ua mahala e tua he aposetolo. (Luka 22:32) Ko e Kerisiano ko Epafara ne moui he senetenari fakamua, ne muitua ke he  fakafifitakiaga ha Iesu. Ne lali a Epafara ke liogi ke lata mo e tau matakainaga haana i Kolose. Ne tohi a Paulo ki a lautolu: “Kua fakamakamaka a ia nakai noa ke he tau liogi ma mutolu; kia tumau a mutolu, mo e katoatoa e mitaki, mo e puke ke he finagalo oti he Atua.” (Kolo. 4:12) Kua lata ke hūhū hifo ki a tautolu: ‘Kua eketaha mooli nakai au ke liogi ma e tau matakainaga haaku he lalolagi katoa? Lagafiha e liogi au ma e tau matakainaga haaku ne matematekelea ha ko e tau mena tutupu pauaki? Ne fe ne lali fakahiku au ke liogi ma lautolu ne fakalago ki ai e tau matagahua mamafa he fakatokatokaaga ha Iehova? Kua liogi foou nakai au ma e taha he fakapotopotoaga ne fa e fehagai mo e tau mena uka?’

16. Aoga kia kaeke ke liogi a tautolu ke lata mo e tau matakainaga ha tautolu? Fakamaama e kakano.

¹⁶ Ko e tau liogi ha tautolu ki a Iehova ma e tau matakainaga ka maeke ke lagomatai mooli ki a lautolu. (Totou 2 Korinito 1:11.) Nakai gahuahua a Iehova ha kua tokologa haana tau fekafekau ne ole tumau ke he taha mena. Ka e fiafia a ia ke kitia e fiafia mooli ha lautolu ke he taha mo e taha ka tali e ia e tau liogi ha lautolu. Ti kua lata ia tautolu ke uta fakahokulo e kotofaaga ha tautolu ke liogi ke lata mo e falu. Lata ia tautolu ke fifitaki a Epafara, mo e fakakite e fakaalofa ma e tau matakainaga Kerisiano ha tautolu he eketaha ke liogi ke lata mo lautolu. Ka taute pihia e tautolu, to lahi e fiafia ha tautolu, ha kua “mua e monuina hana ke foaki atu, ke he monuina hana ke talia mai.”​​—Gahua 20:35.

17, 18. To lagomatai fēfē a tautolu kaeke ke “mautali mo e liogi” a tautolu?

¹⁷ Ato talahau e Paulo “kua leva tuai e po, kua tata tuai e aho,” ne tohi e ia: “Kua iloa e [mu]tolu e vaha, kua hoko ke he magaaho ke ala mai ai he mohe; ha kua tata ainei kia tautolu e fakamouiaga ha tautolu, ka e mamao ke he vaha ne tua mua ai a tautolu.” (Roma 13:11, 12) Kua tata mai e lalolagi foou he Atua, ti kua tata lahi mahaki e fakamouiaga ha tautolu liga nakai tuga he manatu e tautolu. Nakai ko e magaaho anei ke momohe fakaagaaga. Kua nakai lata ia tautolu ke fakaatā e lalolagi nei ke fofō e magaaho ne kua lata ke liogi tokotaha a tautolu ki a Iehova. Ka kua lata ia tautolu ke “mautali mo e liogi.” Ka taute pihia e tautolu to lagomatai a tautolu ke moua e “tau mahani mitaki mo e tau mahani Atua” he fakatalitali ke he aho a Iehova. (2 Pete. 3:11, 12) Ko e puhala moui ha tautolu to fakakite kua mataala fakaagaaga nakai a tautolu mo e talitonu mooli nakai a tautolu kua tata mai e fakaotiaga he lalolagi kelea nei. Kua lata ia tautolu ke “liogi nakai noa.” (1 Tesa. 5:17) Lata ia tautolu ke fifitaki ki a Iesu mo e kumi taha mena ke liogi tokotaha ki a Iehova. Ka lahi e magaaho ha tautolu ke liogi ki a Iehova, to fakatata lahi a tautolu ki a ia. (Iako. 4:7, 8) Ko e fakamonuinaaga mooli anei!

¹⁸ Pehē e Tohi Tapu: “Ko ia [Keriso] haia ne liogi ke he tau aho ne tino tagata mai ai, mo e ole atu mo e tagi lahi mo e tau hihina mata kia ia kua maeke ni ke fakamoui a ia mai he mate, kua fanogonogo foki a ia kia ia he maimaina a ia.” (Hepe. 5:7) Ne ole a Iesu ki a Iehova mo e fakaaue ki a Ia, ti fakatumau e mahani fakamooli haana ke he Atua ke hoko ke he fakaotiaga he moui haana he lalolagi nei. Ha ko e mahani fakamooli ha Iesu, ne fakaliu tu mai e Iehova haana Tama ti foaki ki a ia e moui nakai mate ke he lagi. Maeke foki a tautolu ke mahani fakamooli ke he ha tautolu a Matua he lagi pete ne tau kamatamata po ke tau mena uka ka fehagai mo tautolu anoiha. Ka “mautali mo e liogi” a tautolu, maeke a tautolu ke moua e palepale he moui tukulagi.