Moperisita yo a Phagamego yo a Ilego a Ahlola Jesu

KA November 1990, banna bao ba šomago phakeng le tseleng e lego bokgoleng bjo e ka bago khilomithara ka borwa bja Motse wa Kgale wa Jerusalema ba ile ba utolla selo se sengwe se se kgahlišago kudu. Ka phošo, terekere e ile ya kgereša bokagodimo bja lewa la bogologolo la go bolokela bahu. Tikologo ye lewa le le bego le le go yona e be e dirišwa e le lefelo la mabitla go tloga lekgolong la pele la nywaga B.C.E. go ya lekgolong la pele la nywaga C.E. Seo se bego se tloga se kgahliša e le ruri e be e le seo baepi ba marope ba se hweditšego ka gare ga lewa leo la go bolokela bahu.

Go be go e-na le mapokisi a 12 ka leweng leo go lona go bego go bewa ditopo ka nako e lekanago ngwaga gomme ge ditopo di bodile go šetše marapo feela, a be a tsenywa ka mapokising. Mongwalo wo o bego o le ka thoko ga lepokisi le lengwe la go tsenya marapo a bahu leo le bego le betlilwe ka bokgwari—le lebotse go feta ohle ao a kilego a hwetšwa—e be e le leina la Yehosef bar Caiapha (Josefa morwa wa Kayafa).

Bohlatse bo bontšha gore le e ka ba e le lebitla la moperisita yo a phagamego yo a bego a okametše tsheko e bohlokwa kudu yeo e kilego ya swarwa—ya Jesu Kriste. Radihistori wa mo-Juda e lego Josephus o bolela ka moperisita yo yo a phagamego e le “Josefa, yo a bego a bitšwa Kayafa.” Ka Mangwalong, o bitšwa feela gore ke Kayafa. Ke ka baka la’ng re swanetše go mo kgahlegela? Ke’ng seo se ilego sa mo tutueletša go ahlola Jesu?

Lapa le Setlogo

Kayafa o nyetše morwedi wa Hanna, e lego moperisita yo mongwe yo a phagamego. (Johane 18:13) Mohlomongwe tswalano ye e ile ya rulaganywa nywageng e mentši pele ga lenyalo, ka ge ba malapa a ka bobedi ba ka ba ba be ba nyaka go kgonthišetša gore ba dira phetho e botse ka go nyalelana. Se se ile sa bolela gore ba swanetše go hlahlobišiša go bona ge e ba e le ba lešikeng la boperisita. Go bonagala malapa a ka bobedi a be a humile e bile a le maemong a phagamego setšhabeng, mohlomongwe a humišwa ke bohwa bjo bogolo bjo a bego a e-na le bjona tikologong ya Jerusalema. Ka ntle le pelaelo, Hanna o be a nyaka go kgonthišetša  gore mokgonyana wa gagwe wa ka moso e ka ba mothuši yo a ka botwago wa tša dipolitiki. Go bonagala eka Hanna le Kayafa e be e le ba sehlopha se matla sa Basadutsei.—Ditiro 5:17.

E le setho sa lapa le le tumilego la boperisita, Kayafa a ka ba a ile a rutwa Mangwalo a Segerika le tlhathollo ya ona. Tirelo ya gagwe ya tempeleng e ka ba e ile ya thoma ge a be a e-na le nywaga e 20, eupša ga go tsebje ngwaga wo ka ona a ka bago a ile a ba moperisita yo a phagamego.

Baperisita ba Phagamego le Baperisita ba Bagolo

Go tloga mathomong, go ba moperisita yo a phagamego e be e le bohwa le boemo bjo motho a kgethelwago go ba go bjona bophelo ka moka. Eupša lekgolong la bobedi la nywaga B.C.E., ba-Hasmonaean ba ile ba ithopela boperisita bjo bo phagamego. * Heroda yo Mogolo o be a bea baperisita le go ba tloša, a dira gore go be molaleng gore e be e le yena a laolago baperisita. Babuši ba Roma ba ile ba latela mokgwa o swanago.

Go fetošwa mo ga dilo go ile gwa lebiša tabeng ya go bopša ga sehlopha seo Mangwalo a se bitšago sa “baperisita ba baxolo.” (Mateo 26:3, 4) Re sa bale Kayafa, sehlopha se se be se akaretša baperisita bao ba phagamego, ba bjalo ka Hanna, yo a ilego a thenkgollwa boemong bja boperisita eupša a tšwela pele a bitšwa moperisita. Le gona, sehlopha se se be se akaretša ba leloko la baperisita ba phagamego bao ba bego ba swere ka nako yeo le nakong e fetilego.

Ba-Roma ba ile ba dumelela pušo ya letšatši le letšatši ya Judea gore e hlokomelwe ke batho ba maemo a phagamego setšhabeng sa Juda, go akaretša le baperisita ba bagolo. Se se ile sa dira gore Roma e kgone go laola profense ye le go hwetša metšhelo e tšwago Judea ntle le go romela mašole a mantši gona kua. Roma e be e letetše gore sehlopha sa baetapele ba bodumedi ba ba-Juda se kgonthišetše gore dilo di sepela gabotse le go šireletša mediro ya yona. Babuši ba Roma ba be ba sa rate baetapele ba ba-Juda gakaalo, bao ba bego ba hloile pušo ya Roma. Eupša ba be ba kgahlegela kudu go dirišana le bona bakeng sa gore mmušo o dule o tiile.

Mehleng ya Kayafa, moperisita yo a phagamego e be e le moetapele wa dipolitiki wa Juda. Hanna o ile a kgethelwa boemo bjo ke Kirenio, yo e bego e le mmuši wa Roma wa Siria, ka 6 goba 7 C.E. Setšo sa bo-rabi se bontšha gore megabaru, kgethollo, kgatelelo le bošoro di be di swaya malapa ao a etelelago pele a ba-Juda ao a lego maemong a phagamego. Mongwadi yo mongwe o bolela gore bjalo ka moperisita yo a phagamego, Hanna o be a ka kgonthišetša gore mokgonyana wa gagwe o “išwa ka pela maemong a phagamego tempeleng; go feta moo, go ba ga Kayafa maemong a phagamego go be go tla hola Hanna kudu.”

Valerius Gratus, yo e lego mmuši wa Judea, o ile a thenkgolla Hanna mo e ka bago ka 15 C.E. Ba bangwe ba bararo, go akaretša le yo mongwe wa barwa ba Hanna, ba ile ba bewa le go tlošwa kapejana ka go latelana maemong a boperisita. Kayafa o bile moperisita yo a phagamego mo e ka bago ka 18 C.E. Pontio Pilato, yo a ilego a kgethwa gore e be mmuši wa Judea ka 26 C.E., o ile a mmea boemong bjoo nakong ka moka ya bobuši bja Pilato bja nywaga e lesome. Nako ya go ba ga Kayafa moperisita yo a phagamego e akaretša bodiredi bja Jesu le go dira boboledi ga mathomo ga barutiwa ba gagwe. Eupša Kayafa o be a hloile molaetša wa Bokriste.

Go Boifa Jesu le go Boifa Roma

Kayafa o be a lebelela Jesu e le mohlola-mpherefere yo kotsi. Jesu o ile a belaela tsela yeo sehlopha sa baetapele ba bodumedi se hlalosago melao ya Sabatha gomme a raka babapatši le baananyi ba tšhelete ka tempeleng, a bolela gore ba e dirile “lexôlô la bahlakodi.” (Luka 19:45, 46) Bo-radihistori ba bangwe ba dumela gore beng ba mebaraka yeo ya tempeleng e be e le ba lapa la Hanna—mohlomongwe e lego lebaka le lengwe leo le dirilego gore Kayafa a leke go tswalela Jesu molomo. Ge moperisita yo mogolo a be a romela bahlankedi gore ba yo swara Jesu, ba ile ba makatšwa kudu ke seo a bego a se bolela moo ba ilego ba boa ba lekeleditše diatla.—Johane 2:13-17; 5:1-16; 7:14-49.

Ela hloko seo se diregilego ge sehlopha sa baetapele ba bodumedi ba ba-Juda se e-kwa gore Jesu o tsošitše Latsaro. Ebangedi ya Johane e bega gore: “Baperisita ba baxolo le bafarisei ba napa ba kxobêla pitšô, ba re: Re tlo re’ng? Motho é ó dira mehlôlô e mentši. Xe re ka fêla rè mo lesa, bohle ba  tlo mo dumêla, ’me Ba-Rôma ba tlo tla ba re amoxa naxa le batho.” (Johane 11:47, 48) Lekgotla la Sanhedrine le be le lebelela Jesu e le tšhitišo boetapeleng bja mokgatlo wa bodumedi le go laoleng setšhaba, tšeo Pilato a ilego a le nea boikarabelo bja tšona. Mokgatlo le ge e le ofe o tumilego woo ba-Roma ba bego ba ka o lebelela e le wa borabele o be o tla hlohleletša go tsenelela ga bona ditabeng tša Juda—e lego selo seo Lekgotla la Sanhedrine le bego le nyaka go se phema go sa šetšwe seo se diregago.

Gaešita le ge Kayafa a se a ka a kgona go gana gore Jesu o dirile mehlolo, ga se a ka a mo dumela eupša go e na le moo o ile a tsoma go šireletša boemo le bolaodi bja gagwe. Go ba gona, o be a ka dumela bjang gore Latsaro o tsošitšwe? Kayafa o be a sa dumele tsogong ka ge e be e le Mosadutsei!—Ditiro 23:8.

Gore Kayafa ke yo kgopo go ile gwa bonagala ge a be a botša babuši-gotee le yena gore: “Xa Le lemoxe xore bokaone Le tlo bo bôna xe xo e-hwa motho o tee ’bakeng sa batho, xore xo se senyêxê sethšaba ka moka.” Pego e tšwela pele ka gore: “Lentšu leo xa a ka a le bolêla ka la xaxwe; ó porofetile ka xe e le yêna moperisita e moxolo ka ngwaxa woo; xobane Jesu e be e le wa xo hwêla sethšaba. E sexo xo hwêla sethšaba seo fêla, e bê xore a bothê bana ba Modimo ba ba xašanexo, xore e bê batee. Ké lôna ’tšatši le ba tloxilexo bà tlemile la xo re ba tlo [bolaya Jesu].”—Johane 11:49-53.

Kayafa o be a sa lemoge seo mantšu a gagwe a se bolelago ka botlalo. Ka ge a be a hlankela e le moperisita yo a phagamego, o ile a porofeta. * Lehu la Jesu le be le tla ba le mohola—eupša e sego go ba-Juda feela. Sehlabelo sa gagwe sa topollo se be se tla nea sebaka sa gore batho ka moka ba lokologe bokgobeng bja sebe le lehu.

Maano-mabe a Polao

Baperisita ba bagolo ba ba-Juda le banna ba bagolo ba ile ba bokana lapeng la Kayafa bakeng sa go boledišana mabapi le kamoo ba ka swarago Jesu le go mmolaya. Go bonagala moperisita yo a phagamego a bile le letsogo tabeng ya go boledišana le Judase Isikariothe ka tšhelete ya mabapi le go eka Jesu. (Mateo 26:3, 4, 14, 15) Lega go le bjalo, go bolawa ga motho o tee go be go sa lekana gore go ka fihlelela merero e kgopo ya Kayafa. “Ké mo baperisita ba baxolo ba lakanexo xore le yêna Latsaro ba mmolayê; Ka xobane e be e le ka ’baka la xaxwe xe Ba-Juda bà . . . dumêla Jesu.”—Johane 12:10, 11.

Malego, e lego mohlanka wa Kayafa, o be a le gare ga lešaba leo le ilego la romelwa gore le sware Jesu. Mogolegwa yo o ile a išwa go Hanna pele bakeng sa go botšološišwa gomme ka morago a išwa go Kayafa, yo a bego a šetše a kgobokeditše banna ba bagolo ba Juda bakeng sa go swara tsheko ya bošego yeo e bego e se molaong.—Mateo 26:57; Johane 18:10, 13, 19-24.

Kayafa ga se a ka a ba le taba ge bohlatse bjo dihlatse tša maaka di bego di bo nea malebana le Jesu bo be bo sa dumelelane. Moperisita yo yo a phagamego o be a tseba dikgopolo tša baloga-maano-mabe-gotee le yena mabapi le motho le ge e le ofe yo a ipolelago gore ke yena Mesia. Ka baka leo o ile a nyaka go tseba ge e ba Jesu a be a ipitša bjalo. Jesu o ile a araba ka gore baganetši ba gagwe ba be ba tla mmona a “dutše ka letsoxong le letona la Yo-matla, à e-tla ka maru a lexodimo.” E le go bontšha tlhompho e matla ya bodumedi, “moperisita e moxolo a [gagola] diaparô tša xaxwe, a re: Ó roxile Modimo. Re sa nyaka dihlatse tša’ng?” Lekgotla la Sanhedrine le ile la dumelelana ka gore Jesu o swanetše go hwa.—Mateo 26:64-66.

Dipolao di be di swanetše go dumelelwa ke ba-Roma. E le mmaditsela magareng ga bona le ba-Juda, mohlomongwe Kayafa e be e le yena yo a ilego a tsebiša Pilato ka taba ye. Ge Pilato a be a nyaka go lokolla Jesu, go bonagala Kayafa a be a le gare ga baperisita ba bagolo bao ba ilego ba goeletša ka gore: “Mo kokotele koteng! Mo kokotele koteng!” (Johane 19:4-6, NW) Mohlomongwe Kayafa o ile a kgothaletša lešaba le go goeletša gore go lokollwe mmolai go e na le gore go lokollwe Jesu gomme o be a le gare ga baperisita bao ba bagolo bao ka boikaketši ba ilego ba bolela gore: “Xa re na kxoši xe e se Kesara.”—Johane 19:15; Mareka 15:7-11.

Kayafa o ile a ganetša bohlatse bja go tsošwa ga Jesu. O ile a ganetša Petro le Johane gomme ka morago a ganetša le Stefano. Le gona Kayafa o ile a dumelela Saulo gore a golege Mokriste le ge e le ofe yo a bego a ka mo hwetša kua Damaseko. (Mateo 28:11-13; Ditiro 4:1-17; 6:8–7:60; 9:1, 2) Lega  go le bjalo, mo e ka bago ka 36 C.E., Kayafa o ile a thenkgollwa setulong ke Vitellius, e lego mmušiši wa mo-Roma wa Siria.

Mangwalo a se-Juda a bolela ka Kayafa le lapa la gagwe ka tsela e sa rategego. Ka mohlala, Talmud ya Babele e lla ka gore: “Yo madimabe ke nna ka baka la ngwako wa Hanin [Hanna], yo madimabe ke nna ka baka la lesebo la bona,” goba “go senya batho maina.” Go naganwa gore sello se se šupa go “lekgotla la ka sephiring la go loga maano ao a gatelelago kudu.”

Seo re Ithutago Sona go Kayafa

Seithuti se sengwe se ile sa bolela ka baperisita bao ba phagamego e le banna bao ba bego ba na le “matla, bohlale le bokgoni—gomme go na le kgonagalo e kgolo ya gore e be e le baikgogomoši.” Boikgogomošo bo ile bja dira gore Kayafa a se ke a amogela Mesia. Ka baka leo ga se ra swanela go nyamišwa ke ge batho lehono ba gana molaetša wa Beibele. Ba bangwe ga ba kgahlegele therešo ya Mangwalo ka mo go feletšego mo e lego gore ba ka tlogela ditumelo tšeo ba di tšeelago godimo. Ba bangwe ba ka nagana gore go ba baboledi ba ditaba tše dibotse bao ba ikokobeditšego go ba theoša seriti. Le gona ditekanyetšo tša Bokriste di kgahlanong le bao ba sa botegego goba bao ba nago le megabaru.

E le moperisita yo a phagamego, Kayafa a ka ba a ile a thuša ba-Juda-gotee le yena gore ba amogele Mesia, eupša go rata matla ka mo go tseneletšego go ile gwa mo dira gore a ahlole Jesu. Go bonagala kganetšo yeo e ile ya tšwela pele go fihlela Kayafa a e-ya molete-mohlaela-thupa. Pego ya boitshwaro bja gagwe e bontšha gore ga se marapo feela ao a šalago ge re e-hwa. Ka ditiro tša rena, re thea botumo bjo bo dulago bo le gona go Modimo, e ka ba bjo bobotse goba bjo bobe.

[Mengwalo ya ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 10]

Josefa morwa wa Kayafa

[Seswantšho go letlakala 10]

Lepokisi la marapo leo le sa tšwago go utollwa

[Methopo ya Diswantšho go letlakala 10]

Ossuary, inscription, and cave in background: Courtesy of Israel Antiquities Authority