KE ENG seo se tanyago šedi gakaaka? Makasine o be o bolela ka kgahlego le ditiro tša morago-bjale tšeo di theilwego mokgobong wa dingwalwa tšeo go thwego ke diebangedi, diepistola le dikutollo tšeo di hweditšwego bogareng bja lekgolo la bo-20 la nywaga kua Nag Hammadi le mafelong a mangwe Egipita. Dingwalwa tše gotee le tše dingwe tša go swana natšo ka kakaretšo di be di dutše di šupša e le dingwalwa tša ma-Gnostic goba tša Apokrifa. *

Nakong yeo batho ka kakaretšo ba swayago Beibele le madumedi a orthodox diphošo, dingwalwa tša ma-Gnostic goba tša Apokrifa di bonagala di kgahla ba bantši. Dingwalwa tše di bile le tutuetšo e kgolo tseleng yeo batho ba bantši ba lebelelago dithuto tša Jesu Kriste le Bokriste ka yona. Ka ge makasine o mongwe o boletše: “Ebangedi ya Thomas le [dipuku] tše dingwe tšeo go se nago kgonthe ya tšona di bolela le dipelo tša sehlopha sa batho seo se tšwelago pele se gola mehleng yeno: bao ba nago le kganyogo ya bomoya, eupša ba sa botego bodumedi.” Go hweditšwe gore kua Brazil feela “go na le bonyenyane dihlopha tše 30 tšeo ditumelo tša tšona di theilwego go [dingwalwa tša] Apokrifa.”

Go utollwa ga dingwalwa tše go dirile gore go tume kgopolo ya gore lekgolong la bone la nywaga C.E., Kereke ya Katholika e ile ya loga maano-mabe a go bipa therešo mabapi le Jesu, gore dingwalwa tše dingwe tša Apokrifa tšeo di tšweletšago pego ya bophelo bja gagwe di ile tša utwa le gore Diebangedi tše nne tšeo di hwetšwago ka Beibeleng ya mehleng yeno di fetotšwe. Elaine Pagels, moprofesara wa tša bodumedi, o bea taba  ka tsela ye: “Ga bjale re lemoga gore seo re se bitšago Bokriste—le seo re rego ke motlwae wa Bokriste—ge e le gabotse se emela feela dikarolwana tše kgethilwego tša methopo e itšego, yeo e kgethilwego go e mentši.”

Go ya ka pono ya diithuti tše bjalo ka Pagels, Beibele ga se mothopo o nnoši wa tumelo ya Bokriste; go na le methopo e mengwe, e bjalo ka dingwalwa tša Apokrifa. Ka mohlala, lenaneo la BBC la sehlogo se se rego Bible Mysteries, “Maria Magadalena wa Kgonthe,” le boletše gore dingwalwa tša Apokrifa di tšweletša Maria Magadalena e le “morutiši le mohlahli wa moya wa barutiwa ba bangwe. Ga se morutiwa feela; ke moapostola wa baapostola.” Ge a bolela ka seo go naganwago gore ke tema yeo e bego e kgathwa ke Maria Magadalena, Juan Arias o ngwala ka kuranteng ya Brazil ya O Estado de S. Paulo gore: “Lehono dilo ka moka di dira gore re dumele gore mokgatlo wa peleng wa Bokriste, wo o hlomilwego ke Jesu, ge e le gabotse e be e le wa ‘ditokelo tša basadi,’ ka ge dikereke tša ka magaeng tša mathomo e be e le nywako ya basadi, moo e bego e le baruti le bapišopo.”

Go ba bantši, methopo ya Apokrifa e bonagala e botega kudu go feta mothopo wa Beibele. Lega go le bjalo, pono e bjalo e tsoša dipotšišo tše bohlokwa kudu: Na dingwalwa tša Apokrifa ke mothopo o ka botwago wa tumelo ya Bokriste? Ge di thulana le dithuto tše di kwagalago tša Beibele, ke mothopo ofe woo re swanetšego go o dumela—na ke Beibele goba ke dipuku tša Apokrifa? Na ruri lekgolong la bone la nywaga go ile gwa ba le maano-mabe a go uta dipuku tše gotee le go fetoša Diebangedi tše nne gore go se ke gwa akaretša tsebišo e bohlokwa mabapi le Jesu, Maria Magadalena gotee le ba bangwe? E le gore re hwetše dikarabo tša dipotšišo tše, a re hlahlobeng e nngwe ya Diebangedi tše nne tša Beibele, e lego Ebangedi ya Johane.

Seripa se bohlokwa sa Ebangedi ya Johane se ile sa utollwa kua Egipita mathomong a lekgolo la bo-20 la nywaga gomme ga bjale se tsebja e le Papyrus Rylands 457 (P⁵²). Se hupere seo e lego Johane 18:31–33, 37, 38 ka Beibeleng ya mehleng yeno gomme se bolokilwe Bokgoba-pukung bja John Rylands, Manchester, Engelane. Se ke seripa sa kgale kudu sa sengwalwa sa Mangwalo a Bakriste a Segerika ao a lego gona. Diithuti tše dintši di dumela gore se ngwadilwe mo e ka bago ka 125 C.E., e lego feela nywaga e ka bago e 25 goba ka godimo ga moo ka morago ga lehu la Johane. Se se makatšago ke gore mongwalo wa seripa seo sa sengwalwa o nyakile o dumelelana ka tšohle le mongwalo wa dingwalwa tša ka morago. Taba ya gore kopi ya Ebangedi ya Johane ya kgale kudu e be e šetše e fihlile Egipita, moo seripa seo se ilego sa utollwa gona, e thekga phetho ya gore ditaba tše dibotse go ya ka Johane ge e le gabotse di begilwe ke Johane ka boyena lekgolong la pele la nywaga C.E., bjalo ka ge Beibele e bontšha. Ka go rialo, puku ya Johane e ngwadilwe ke hlatse yeo e bonego ka mahlo.

Ka lehlakoreng le lengwe, dingwalwa tša Apokrifa ka moka ke tša go tloga lekgolong la bobedi la nywaga go ya pele, e lego nywaga e lekgolo goba go feta moo ka morago ga ge ditiragalo tšeo di di hlalosago di diregile. Ditsebi tše dingwe di phega kgang ka gore dingwalwa tša Apokrifa di theilwe dingwalweng goba metlwaeng ya peleng, eupša ga go na bohlatse bja seo. Ka gona, potšišo e swanetšego ke e rego, Ke eng seo o ka se botago kudu—na ke bohlatse bja hlatse e bonego ka mahlo goba bja batho bao ba phetšego  nywaga e lekgolo ka morago? Karabo e molaleng. *

Go thwe’ng ka kgopolo ya gore Diebangedi tša Beibele di ile tša fetošwa e le gore go utwe dipego tše itšego tša mabapi le bophelo bja Jesu? Ka mohlala, na go na le bohlatse bja gore Ebangedi ya Johane e ile ya fetošwa lekgolong la bone la nywaga bakeng sa go kgopamiša ditherešo? Go araba potšišo ye, re swanetše go gopola gore o mongwe wa methopo e megolo ya Beibele ya mehleng yeno ke sengwalwa sa lekgolong la bone la nywaga seo se bitšwago Vatican 1209. Ge e ba Beibele ya rena e na le diphetogo tšeo di dirilwego lekgolong la bone la nywaga, gona diphetogo tše di swanetše go ba gona ka sengwalweng se. Se se thabišago ke gore sengwalwa se sengwe seo se nago le karolo e kgolo ya Luka le Johane, se se tsebjago e le Bodmer 14, 15 (P⁷⁵), ke sa 175 C.E. go ya go 225 C.E. Go ya ka ditsebi, mongwalo wa sona o batametše kgaufsi kudu le wa Vatican 1209. Ka mantšu a mangwe, ga go na diphetogo tše dikgolo tšeo di dirilwego ka Diebangeding tša Beibele, le gona re na le Vatican 1209 yeo e hlatselago seo.

Ga go na bohlatse, e ka ba bja sengwalwa goba bjo bongwe, bjoo bo tiišetšago gore dingwalwa tša Johane—goba tša Diebangedi tše dingwe—di ile tša fetošwa lekgolong la bone la nywaga. Ka morago ga go hlahloba diripa tše di kgobokeditšwego tša dingwalwa tšeo di utolotšwego kua Oxyrhynchus, Egipita, Dr. Peter M. Head, wa Yunibesithi ya Cambridge, o ngwala gore: “Go bolela ka kakaretšo, dingwalwa tše di tiišetša mongwalo wa ditlhaka tše dikgolo [dingwalwa tša lekgolong la bone la nywaga go ya pele tšeo di ngwadilwego ka ditlhaka tše dikgolo] tšeo di bopago motheo wa dikgatišo tša mehleng yeno tšeo di swayago diphošo. Ga go selo fa seo se nyakago gore go kwešišwe lefsa seo se lego ka dingwalweng tša peleng tša Testamente e Mpsha.”

Diebangedi tše nne tšeo e lego karolo ya mangwalo a makgethwa—Mateo, Mareka, Luka le Johane—di be di amogelwa lefaseng ka moka ke Bakriste bonyenyane magareng ga lekgolo la bobedi la nywaga. Diatessaron (lentšu la Segerika le le bolelago “ka ba bane”) yeo e dirišwago kudu ya Tatian, yeo e kgobokeditšwego magareng ga 160 le 175 C.E., e be e theilwe go Diebangedi tše nne feela tša mangwalo a makgethwa e sego go tšeo go thwego ke diebangedi tša ma-Gnostic. (Bona lepokisi  “Mathomo a go Emelelwa ga Diebangedi.”) Se sengwe gape se se lemogegago seo se boletšwego ke Irenaeus wa mafelelong a lekgolo la bobedi la nywaga C.E. O boletše gore go swanetše go ba le Diebangedi tše nne, ka ge go e-na le dikotara tše nne tša lefase le diphefo tše nne tše dikgolo. Gaešita le ge dipapišo tša gagwe di ka belaelwa, ntlha ya gagwe e thekga taba ya gore go be go e-na le Diebangedi tše nne feela ka nako yeo.

Dintlha tše ka moka di bontšha’ng? Di bontšha gore Mangwalo a Bakriste a Segerika—go akaretša le Diebangedi tše nne—ao re nago le ona lehono karolo ya ona e kgolo ga se ya ka ya fetošwa go tloga lekgolong la bobedi la nywaga go ya pele. Ga go na lebaka la go dumela gore lekgolong la bone la nywaga go ile gwa ba le maano-mabe a go fetoša goba go uta karolo le ge e le efe  ya Mangwalo ao a buduletšwego ke Modimo. Go e na le moo, seithuti sa Beibele Bruce Metzger se ngwadile gore: “Mafelelong a lekgolo la bobedi la nywaga, . . . go be go e-na le kwano e kgolo mabapi le karolo e kgolo ya Testamente e Mpsha magareng ga diphuthego tša badumedi tše di fapanego kudu le tše di gašanego e sego feela lefaseng la Mediterranean ka moka eupša lefelong ka moka la go tloga Brithania go ya Mesopotamia.”

Moapostola Paulo le moapostola Petro ba be ba thekga therešo ya Lentšu la Modimo. Bobedi bja bona ba ile ba lemoša Bakriste-gotee le bona gore ba se ke ba amogela goba go dumela selo le ge e le sefe seo ba sa kago ba se rutwa. Ka mohlala, Paulo o ngwaletše Timotheo gore: “Wena Timotheo, hlokomela seo o se gafetšwego, o furalele dipolelo tša lefeela tšeo di senyago se sekgethwa le dikganetšano tšeo ka maaka di bitšwago gore ke ‘tsebo.’ Ka baka la go kgantšha tsebo e bjalo ba bangwe ba fapogile tumelong.” Petro o neile bohlatse ka gore: “Aowa, ga se ra le tsebiša matla le go ba gona ga Morena wa rena Jesu Kriste ka go latela ditaba tša maaka tšeo di hlamilwego ka bokgoni, eupša e bile ka go ba dihlatse tše di bonego ka mahlo tša bogolo bja gagwe bjo bogolo kudu.”—1 Timotheo 6:20, 21; 2 Petro 1:16.

Nywaga-kgolong e fetilego, moporofeta Jesaya o ile a budulelwa gore a bolele gore: “Byang bo a ômêlêla; letšoba le a pôna; xomme Lentšu la Modimo wa rena le eme neng le neng.” (Jesaya 40:8) Re ka ba le kgodišego e swanago ya gore Yoo a buduletšego Mangwalo a Makgethwa o ile a ba a a boloka go theoša le nywaga e le gore “mehuta yohle ya batho e phološwe gomme e fihle tsebong e nepagetšego ya therešo.”—1 Timotheo 2:4.